Andvari - 01.10.1959, Blaðsíða 68

178
BJORN ÞORSTEINSSON
ANDVAIII
hafi hann átt að flytja sér mikilvægt
mál (gravioris momenti), sem hann hafi
ráðgazt um sjálfur við ráðherra sína;
hann hafi svarað sumum málum Hans
Holms skriflega, en beðið hann að segja
Kristjáni munnlega í trúnaði frá öðrum.
Þetta mikilvæga mál getur varla verið
annað en íslandssalan. 1 danska ríkis-
skjalasafninu er varðveitt rifið perga-
mentsskjal, en þar heitir Hinrik VIII.
að skila aftur með öllum réttindum eyj-
unni Islandi, sem sér hafi verið seld að
veði fyrir ákveðinni upphæð í gulli, silfri
og peningum, þegar sú upphæð sé endur-
greidd og goldin.41) Skjal þetta er ódag-
sett, og hefur það sennilega skaddazt,
þegar innsigli hefur verið slitið frá því;
þannig gætu spjöll á ncðri brún þess
verið lil komin, hvenær sem ofbeldis-
verkið hefur verið unnið.
Ilaustið 1519 á sendifulltrúi Dana á
Niðurlöndum í árangurslausum samn-
ingum við borgarstjórnir Antwerpen og
Amsterdam um sölu Islands.42) Sendifull-
trúinn hefði varla um þær mundir staðið
í þeim samningaumleitunum, ef Hinrik
VIII. hefði þá verið búinn að dragast á
að kaupa Island fyrir það verð, sem
Kristján gat sætt sig við. Skuldbindingar-
skjal Hinriks VIII. er sennilega af hans
hálfu drög að samningi, sem hann hef-
ur sent Kristjáni II. með Hans Holm,
en atburðir á Norðurlöndum urðu brátt
til þess að binda endi á þetta mál.
Árið 1522 kom til uppreistar gegn
Kristjáni II. í danska ríkinu, og hrökkl-
aðist hann til Hollands, en Friðrik her-
togi af Holtsetalandi tók konungdóm í
Danmörku. Kristján var kvæntur Elísa-
betu, systur Karls V. keisara, og vænti
sér styrktar frá honum og bandamönn-
um hans. Þann 19. júlí 1523 ritar sendi-
herra keisarans í Lundúnum herra sín-
um, að konungur og drottning Danmerk-
ur séu komin til Greenwich landflótta
og hiðji Hinrik VIII. um hjálp. Hinrik
á að hafa svarað, að hann sé hvorki fær
um að styrkja þau með her né fé, en til
þess að gera, hvað hann geti, muni
hann senda til Danmerkur, en það geti
Kristján gert einnig og lofað bót og
betrun í framtíðinni. Þannig geti hann
stuðlað að friðsainlegum lyktum deil-
unnar, en það sé betra en beita valdi,
sérstaklega þar sem Danmörk sé ekki
erfðaríki, heldur kjörríki. Spænski sendi-
herrann segir réttilega, að þetta séu engin
svör.43) Þann 30. júní höfðu konung-
arnir endurnýjað friðarsamningana frá
1490,44) en annars er ljóst, að þrátt fyrir
tengdir og vináttu við keisara vill Hinrik
vcra hlutlaus í deilunni um danska há-
sætið. Nú er ekki kunnugt, hvað þeirn
konungunr hefur farið á milli um ís-
landsmál, en af því, sem síðar gerist, er
ljóst, að þau hafa verið á dagskrá Irjá
þeim.
Áður en Kristján II. hrökklaðist frá
Danmörku, setti hann Týla nokkurn
Pétursson frá Flensborg yfir ísland og
Færeyjar, og skyldi hann halda þeim
löndum fyrir umboðsmönnum Friðriks
hertoga. Nú er margt á huldu um at-
hafnir Týla á íslandi að þessu siirni
(hann hafði áður farið þar með hirð-
stjórn), en dvöl hans lauk með því, að
íslendingar dæmdu hann óbótamann og
tóku hann af lífi sumarið 1523.45) Það
er eftirtektarvert, að sterkustu stuðnings-
menn Kristjáirs II. standa fyrir aftöku
Týla, og þeir stíla skýrsluna um dóminn
yfir honunr til Kristjáns, en ekki Frið-
riks I. Þann 12. desember 1523 ritar
Nicolaus Petri, kanslari Kristjáns II., hús-
bónda sínum frá Englandi og segir, að
Hinrik VIII. vilji hvorki skipta sér af
íslandi né hinum löndunum, eftir að
Englendingar komu þaðan og báru þau
tíðindi, lrvernig farið hefði fyrir Týla
Péturssyni og öðrum, sem voru þar fylgj'