Stúdentablaðið - 01.12.1952, Blaðsíða 20

12
STÚDENTABLAÐ
leysa. eru fjölmörg í okkar þjóðfélagi, og í
öðrum greinum er a. m. k. æskilegt, að sér-
fræðinga sé völ. Nægir hér að minna á sér-
fræðilega menntaða lækna, sérfræðinga á
vettvangi tæknivísinda og náttúruvísinda,
tungumála, sögu og bókmennta, svo að nokkr-
ar greinar séu nefndar, og ennfremur þurfa
þeir, sem ráðast til kennslustarfa við háskól-
ann, að sjálfsögðu að afla sér sérfræðilegrar
menntunar.
1 flestum greinum hagar svo til, að kandí-
datar geta ekki orðið sér úti um sérfræðilega
menntun hér á landi. Bera til þess tvær megin-
ástæður. Á bókasöfnum hér á landi er hörgull
á fræðiritum í flestum fræðigreinum og
skortur á rannsóknartækjum, þar sem þeirra
er þörf. I öðru lagi er kennaralið hér við há-
skólann svo fámennt, að lítill vegur er að
sinna kandídötum við sérnám eða halda uppi
kennslu fyrir þá, svo sem gert er víða er-
lendis.
Námsdvalir kandídata erlendis eru, sam-
kvæmt því, sem nú hefur verið rakið, nauð-
synjamál frá þjóðfélagslegu sjónarmiði í
mörgum tilvikum, en ávallt æskilegar a. m. k.
Þorri íslenzkra kandídata er, eins og kunnugt
er, efnalitlir menn. Eiga þeir við lok háskóla-
námsins almenna ekki annað fremur en náms-
skuldir. Er því ljóst, að fáum þeirra er unnt
að kljúfa óstuddir þann kostnað, sem samfara
er framhaldsnámi erlendis. Er þá ástæða til
að athuga. hvers fjárstuðnings kandídatar
eigi völ í þessu skyni, eins og nú horfir.
II.
Fjárveitingar af hálfu fjárveitingavalds-
ins almenna til þeirra, sem stunda háskóla-
nám fram til lokaprófs, eru aðallega með
tvennu móti, svo sem kunnugt er. Heima-
stúdentar hafa til skamms tíma notið sér-
stakra námsstyrkja og húsaleigustyrkja. Með
gildistöku laga nr. 5, 20. janúar 1952, um
lánasjóð stúdenta voru styrkirnir felldir íirott
með öllu, en í stað þeirra eru komin námslán.
Stúdentar, er nám stunda erlendis, eiga kost
á námsstyrkjum, er menntamálaráð úthlutar,
ýmist svonefndum fjögurra ára styrkjum eða
styrkjum, sem háðir eru veitingu ráðsins ár-
lega. S. 1. ár var nokkrum hluta af fé því, sem
ráðið úthlutar, varið til námslána, en ekki
veitt sem styrkir. Samkvæmt frumvarpi, sem
borið hefir verið fram á Alþingi því, sem nú
situr, um Lánasjóð íslenzkra námsmanna er-
lendis, er lagt til, að þriðjungurinn af fé því,
sem menntamálaráði er falið að úthluta ár-
lega, sé veittur stúdentum að láni, en tveimur
þriðju hlutum fjárins sé varið til náms-
styrkja. Auk þessara opinberu lána og
styrkja eru styrkir veittir úr einstökum sjóð-
um til háskólanáms heima og heiman.
Fjárstuðningur við stúdenta, er stunda
almennt háskólanám, er sízt of mikill, svo að
ekki sé fastara að orði kveðið. Ef litið er til
þess fjárstuðnings. sem kandídatar njóta hér
á landi til að standast kostnað af framhalds-
námi. blasir þó við enn óglæsilegri mynd.
Ekki er kunnugt, að almenna fjárveitinga-
valdið leggi nú neitt af mörkum í þessu skyni.
Þó er skylt að geta þess, að menn, sem gegna
opinberum störfum, hafa stundum fengið að
halda óskertum launum, þótt þeir 'hafi dvalið
nokkra hríð erlendis við nám. Þá hefir það og
borið við, að menn hafi hlotið styrk til fram-
haldsnáms á fjárlögum. Menntamálaráð mun
hinsvegar jafnan hafa talið, að fé það. sem
ráðinu er ætlað til úthlutunar, verði ekki að
neinu leyti veitt kandídötum til framhalds-
náms.
Eandídat, sem hyggur á framhaldsnám, á
því ekki að miklu að hverfa hjá almenna fjár-
veitingavaldinu. Hinsvegar sinna nokkrir
sjóðir kandídötum og þörfum þeirra. Af þeim
sjóðum er Sáttmálasjóður langöflugastur.
Síðustu árin hafa kandídatar hlotið 5000
króna styrk úr honum til utanfarar. Aðal-
reglan hefir verið sú, að menn hafa aðeins
hlotið styrk úr sjóðnum í eitt skipti, en þó
hefir æði oft brugðið af því, svo að kandídat
hefir notið styrks fleiri ár en eitt. Úr Styrkt-
arsjóði séra Hannesar Árnasonar, dósents,
hins mæta fróðleiksmanns og fræðavinar, er
veittur styrkur sjötta hvert ár. Nýtur styrk-
þeginn styrkjar um fjögurra ára bil. Sá sjóð-
ur hefir komið í mjög góðar þarfir. Þá
má og minnast hér á Legat Guðmundar
prófessors Magnússonar, en sá sjóður gegn-
ir fyrst og fremst því hlutverki að veita
mönnum, sem búa sig undir kennslustörf í
læknadeild háskólans. styrki til sérnáms. Þess
ber enn að geta, að íslenzkir kandídatar hafa
alloft hlotið erlenda styrki til framhaldsnáms
í því ríki, sem styrkurinn stafar frá, þ. á m.
frá Bandaríkjunum (ríkisstyrkir og styrkir
frá einstökum skólum og stofnunum), Bret-
landi (einkum frá British Counsil) og Noregi
(ríkisstyrkur og Nansensstyrkur). Ber að
minnast þessara styrkveitinga, sem hafa
verið mjög mikilvægar, með þakklæti. Hitt er
ljóst, að ekki er stætt á því að byggja á er-
lendum styrkjum í þessu skyni. Okkur hlýtur
að vera það keppikefli sjálfum að skipa þess-
um málum svo, að viðunandi sé, eftir því sem