Stúdentablaðið - 01.11.1965, Page 14

14
STÚDENTABLAÐ
var kláðamálið og dró til tíð-
inda í því á Alþingi árið 1857.
Samherjar Jóns, allir þjóð-
kjörnir þingmenn, utan tveir,
auk nokkurra konungskjörinna,
vildu skera allt fé niður.
Danska stjórnin, Jón og tveir
þjóðkjörnir þingmenn vildu
lækna hið sýkta fé. Á Alþingi
urðu um þetta mjög harðar
deilur, svo og land allt. Jóni
blöskraði mjög skammsýni
landa sinna, hélt margar ræð-
ur um málið á Alþingi og beitti
þá fyrir sig skemmtilegum og
kjarnyrtum dæmum, sem gam-
an er að rifja upp.
í umræðum um írumvarp
um víðtækar lækningaráðstaf-
anir komst Jón svo að orði:
„En ef stjórnin samþykkir ekki
frumvarpið, þá eru veiktar til-
raunir stiftamtmannsins, en
styrkt sú hugsun almennings,
að ekkert sé til bjargar, nema
drepa allt niður, og mér þykir
það sannarlega undarlegt, að
Alþingi vilji stuðla til þess, að
ónytjungarnir ráði, sem ekki
vilja eða nenna að lækna, en
hinir duglegri mennirnir, sem
vilja stuðla til að frelso það,
sem frelsað verður, verði látnir
líða og beygja sig undir ónytj-
ungsskap hinna. Þetta háttar-
lag minir mig á þá hugsun
manna hér fyrir skemstu, þeg-
ar sumir álitu, að þilskip væru
til skaða. Ég man svo langt, að
það komu menn til mín, sem
kváðust vera sannfærðir um,
að þilskip væru ekki nema til
helbers skaða fyrir hina fá-
tæku, sem ekki hefðu efni á að
leggja í þilskip, heldur yrðu að
fiska á bátum, því að það væri
svo sem auðvitað, að þilskipin
drægju frá þeim alla björg,
þar eð þau gætu farið djúpt
undan landi, en bátarnir ekki,
og tælt þannig aflann frá báta-
mönnum, sem væri þá allur
þorrinn. Ég get ekki neitað, að
ég varð nokkuð hissa, og ég
spurði því, hvort þeir vildu
fyrirbjóða öll þilskip. „Já, ein-
mitt það“, sögðu þeir, „vér vilj-
um láta fyrirbjóða að fiska,
nema á bátum“. Þetta og því
um líkt forsvar eiga þeir jafn-
an, sem ekki vilja taka sér
fram, það er ætíð af umhyggju
íyrir þeim fátæku, en enda-
lyktin verður, að það verður
til að gera fleiri fátæka“.
Mikið var deilt um hugsan-
legan niðurskurð á sannanlega
heilbrigðu fé og skaðabætur
fyrir slíkar aðgerðir. Um þetta
sagði Jón:
„Ef setning hins háttvirta
varaíorseta (Jón ritstj. Guð-
mundsson, helzti samherji Jóns
í öllum öðrum málum), að
menn yrðu að skera það, sem
kynni að veikjast, væri rétt, þá
ætti að skera allt niður, svo að
engin kind gæti veikzt og orð-
ið þannig öðrum til skaða. Það
er hinn mesti munur á því,
með tilliti til skerðingar á
eignaréttinum, hvort skera skal
sjúkt eður heilbrigt. Eignarétt-
inn á að virða til hins ýtrasta
og grípa inn í hann fyrst þá,
þegar augljóst er orðið, að tjón
fyrir aðra að öðrum kosti verð-
ur að hljótast. Að grípa svona
svona inn í eignaréttinn, án
þess að skaðinn á hinn bóginn
sé augljós, er rétt eins og mað-
ur segði við mann, sem maður
mætir með byssu: „Þú ert
þar með hættulegt morðvopn,
ég tek það af þér, því að þú
kannt að gera skaða með því“.
Þetta vitum vér þó allir, að
engum dettur í hug að taka
svo af manni eign hans, fyrir
tóma grunsemd eða ótta.“
Það fór svo, þrátt fyrir skel-
eggan málflutning Jóns, að
niðurskurðarmenn báru hærri
hlut á Alþingi með öllum
greiddum atkvæðum gegn fjór-
um. Danska stjórnin lét, þrátt
fyrir það, til skarar skríða við
lækningarnar árið eftir og
veitti til þess 30 þúsund dali.
Jóni Sigurðssyni var falin fram-
kvæmd um umsjón með að-
gerðunum ásamt yfirdýralækn-
inum í Danmörku. Þeir gengu
í málið af oddi og eggju, þrátt
fyrir mikla andstöðu á íslandi
og leystu málið farsællega.
Jón var mjög rógborinn fyr-
ir þessar framkvæmdir og af-
stöðu sína. I Norðra 1860 segir:
„Það mun flestum hafa brugð-
ið í brún, þegar hingað barst sú
fregn, að herra J. S. væri orð-
inn leiguþjónn hinnar dönsku
stjórnar, og það í jafnóþakk-
látu máli sem kláðamálinu. Vér
létum segja oss það þrem sinn-
um, eins og Njáll vígsmálið
Þórðar leysingja11.
í Norðanfarai segir 1867: „Frá
byrjun kláðasýkinnar skiptust
menn í tvær sveitir, þótt nið-
urskurðarflokkurinn væri þeg-
ar í upphafi miklu mannsterk-
ari. Forseta Alþingis 1857 (J.
Sig). tókst með umráði stift-
amtmanns þá að vefja þinginu
um fingur sér. Stjórnin lét síð-
an, knúin og besetin af ein-
hverjum illum anda, ginnast
til að framfylgja lækningunum
með óheyrðu afli. Stjórnin
vildi nú vera viss um sigurinn,
tók sér því í hönd „gimstein
þjóðarinnar11 (J. S.), fékk hon-
um í vasann þúsundfalda Júd-
asarpeninga, með því að hún
var nýbúin að lesa söguna af
Hrólfi kraka á dönsku.“
En eftirmálin urðu stærri,
Jón var ekki kjörinn forseti
þingsins árið eftir og munaði
einu atkvæði. Menn sáu þó síð-
ar, að stefna Jóns í máli þessu
hafði verið hin rétta og varð
málið því síðar til þess að auka
mjög hróður Jóns og efla traust
þjóðarinna á honum. Sann-
kláðamálið: „Allt að einu og
mæli var það, sem Hirðir, blað
af ræðum Jóns á Alþingi um
lækningamanna sagði um eina
það er víst, að margt af því, er
þessi vor merkismaður hefur
ritað um mál vor Islendinga,
mun uppi verða, þá er vér sem
nú lifum, erum lagðir undir
græna torfu, svo ætlum vér og,
að ræða hans á Alþingi í sum-
ar muni, þá er tímar líða, ljóst
bera vitni um það, hversu
skarpskyggn hann var.“
Sagan hefur sannað, að þessi
spámannlegu orð Hirðis voru
sannmæli.
Þakkarávarp
þjóðhátíðarinnar 1874 til Jóns
Jón forseti gat ekki komið því
við að koma út til Islands og
sækja þjóðhátíðina 1874. — —
Helzta hátíð landsmanna var á
Þingvöllum 5.—7. ágúst. Þar
var kjörin nefnd til þess að
semja ávarp, sem Jóni skyldi
sent. í nefndina voru kjörnir
Grímur Thomsen, Jón á Gaut-
löndum og Eiríkur Magnússon.
Ávarp þeirra var samþykkt í
einu hljóði og sent Jóni undir-
ritað af fundarstjóra og fund-
arritara.
Þar sem ávarp þetta mun
lýsa vel hug landsmanna til
Jóns á þessum árum, þykir rétt
að birta það orðrétt hér áeftir:
„Virðulegi herra!
Á þessum hátíðisdegi þjóðar
vorrar er það oss hin ljúfasta
skylda, er þessi fundur fær
fullnægt, að votta yður í nafni
íslands sona og dætra systkina-
legar þakkir fyrir hið mikla
gagn, er þér hafið unnið landi
yðar sem forvörður í frelsisbar-
áttu þess, og fyrir hina miklu
frægð, er þér hafið unnið því
sem þjóðlegur vísindamaður,
meðal hins menntaða heims.
Elskaði bróðir!
Oss hefur verið það sár sökn-
uður að sjá yður ekki í hópi
vorum á þessum hátíðisdegi
þjóðar vorrar. En því heldur
þykir oss, bræðrum yðar, það
þjóðheilög nauðsyn að minnast
þess, að þér hafið barizt í
broddi frumherja þessa lands
fyrir frelsi þess og frægð. Sókn
yðar og vörn hefur náð þeim
leikslokum, að vér fáum á þess-
um degi horft fram á ófarnar
brautir þjóðlífs vors með von
í stað ótta. Þolgæði yðar, fyrir-
hyggja og staðfest hefur reist
yður þann minnisvarða á hinu
heilaga lögbergi sögudísar
þessa „sögu, stáls og söngva
lands“, er um aldur og ævi
mun uppi vera meðal hinna
minnugu systkina yðar og bera
blessunarávöxtu í hjörtum
hinna frjálsbornu barna ætt-
jarðar yðar.
Vér biðjum af heitu bróður-
hjarta, að guð megi lengja og
farsæla yðar dýra líf og að
þessi þjóð megi sem lengst
verða aðnjótandi yðar vizku-
fullu ráða og starfsömu hand-
ar“.
MerkiS er fallið úr hendi foringjans
Enn kom Jón út til Islands
til Alþingis 1877. Hann var þá
farinn maður og hrumur.
Hann var kjörinn forseti sam-
einaðs þings og einnig neðri
deildar með öllum greiddum
atkvæðum, nema sínu eigin.
Þingið vildi sýna foringjanum
þessa hinztu sæmd, en engum
duldizt, að hann var kominn