Stúdentablaðið - 01.11.1965, Blaðsíða 21

STÚDENTABLAÐ
21
et nous alimentons nos aimables remotds,
comme les mendiants nourrissent leur vermine.
Nos péché sont tétus, nos repentirs sont laches;
nous nous faisons payer grassement nos aveux,
et nous rentrons gaíment dans le chemin bourbeux,
croyant par de vils pleurs laver toutes nos taches.
Sur l’oreiller du mal c’est Satan rrismégiste
qui bece longuement notre esprit enchanté,
et le riche métal de notre volonté
est tout vaporisé par ce savant chimiste.
Hér er uni stranga kristilega sjálfskoðun að ræða, að vísu
færða í fagurbiiið form og ívafið svipmiklum líkingum, og hann
er fyllilega sjálfum sér samkvæmur. Við öll lifum í heimi hins
illa.
Si le viol, le poison, le poignard, l’incendie,
n’ont pas encor brodé de leurs plaisants dessins
le canevas banal de nos piteux destins,
c’est que notre áme, hélas! n’est pas assez hardie.
Og nákvæmlega svona var ræða Bossuet og Bordaloue, kirkj-
unnar og kennifeðranna. Predikun Bordaloues um óhreinleik-
ann, ,,l’impureté“ er viðbótarskýring við Fleurs du mal, og einn
hinna ströngu, lærðu jansenista (Le Nain de Tillemont) hef-
ur skrifað um rómversku keisarana: ,,Vð sjáum í Cajus, í Nero,
í Commodus og þeirra líkum, það sem við myndum vera, cf
Guð hefði ekki reist elkur við tilhneigingu vorri til afbrota."
Hin frægu orð Bossuets, að hann vissi ekki hversu umhorfs
væri í hjarta þrælmennis, en hann vissi hins vegar, hvernig
hjarta hins heiðarlega væri — og það væri hræðilegt, endur-
óma í niðurlagi ,,Préface“:
Tu le connais, lecteur, ce monstre délicat,
— hypocrite lecteur, — mon semblable, — mon frere.
Að þessu máli athuguðu er ónáttúran og djöfulþelið alls enginn
yfirvegaður listrænn leikur, „blekking og loddaraskapur", held-
ur kveljandi syndameðvitund. Bænir þær, sem Baudelaire yrkir
til Djöfulsins eru því dulbúin áköll á guð Ijóss og dýrðar. (Les
litanies de Satan). Lýsingarnar á óseðjanleik holdsins fýsna,
þróun þeirra í ónáttúru og Ijótleik, eru í fullu samræmi við
kristna heimspeki, sem er eins fjarri hinum glaða, fagurvirða
heiðindómi og unnt er. Af og til má þreifa á þessari hugsun
Baudelaires, þegar hann lýsir yfir ást sinni á unaði lasta og spill-
ingar, þegar hann dásamar ,,Femmes damnés“, og kallar þær:
O vierges, ö démons, ö monstres, ömartyres,
de la réalité grands esprits contempteurs,
chercheuses d’infini, dévotes et satyres,
tantöt pleines de cris, tantöt pleines de pleurs.
Þegar hann leggur til jafns heilagar meyjar og fordæður, sekt
og sakleysi og eygir jafnvel í dýpstu og trylltustu spillingu
eilífðarþrá sálarinnar, þá stendur hann ekki svo ýkjafjarri játn-
ingum. Ágústínusar og þeim orðum hans, að hjarta vort sé
rcikandi unz það finnur frið í Guði. ,,Sed non satiata" er nafn á
einu kvæða hans; lostasamt líf seður hvorki né fróar. Slíkt eru
brcngluð trúarbrögð, sagði Baudelaire sjálfur, en í Fleurs du
mal má einnig finna sundurleit og reikandi drög ákveðnari
trúar. Þannig segir t.d. í hinum stutta en fleygn sálmi ,,Hym-
nes“:
A la trés chere, á la trés belle
qui remplit mon cæur de clarté,
á l’ange, á l’idole immortelle,
salut en immortalité.
Elle se répand dans ma vie
conime un air imprégné de sel,
et dans mon áme inassouvie
verse le gout de l’éternel.
Sami tónn kveður við í einni af sonnettum hans:
Que diras-tu ce soir, pauvre áme solitaire,
cpie dirasPtu, mon cæur, cæur autrefois flétri,
á la trés belle, á la trés bonne, á la trés chére,
dont le regard divin t’a soudain refleuri?
Einnig hér spyr hann sjálfan sig í angist, hvernig hann geti
fundið orð til að lofsyngja hið himneska — orð yfir konur af
ákveðinni tegund fann hann án leitar. Alíka sérkennandi er, að
hann beitir hugtökunum ilmur og þefjan, jafnvel til að ein-
kenna englana (,,Sa chair spirituelle a le parfum des Anges ';
í ,,Hymne“ stendur: ,,Sachet toujours frais qui parfume----------
encensoir oublié qui funre-------grain de music----------.
Og þá er það spurningin, hvort Baudelaire er innst inni
trúaður dulspekingur, flekkaður spilltum tíðaranda, dulbúinn
svo hann geti horfið, eða er hann einungis vandlátur listrænn
loddari. Saint-Beuve, sem þekkti hann, lét þau orð falla um
Ijóðagerð hans, ,,að hún væri sem undarlegt veitingahús, cggj-
andi og leyndardómsfullt, byggt á landspilldu, sem áður var
talin óbyggileg, veitingahús, í hverju valdar sonncttur eru lesn-
ar upp, þar sem menn neyta ópíums og þúsunda eiturlyfja
úr skálum af frábæru postulíni."
En um það, hversu listrænu valdi hans var varið, er óþarfi
að deila, Ijóðform hans er kristalstært, næstum stærðfræðilcga
nákvæmt og fullkomið, en er um leið fullt af þunga og hljóm-
list, af léttleik og myndauðgi. Hvað varðar stemningarhita eru
fáir eða engir meðal franskra skálda jafningjar hans og þar er
hann jafnvígur á hreina rökhyggju og clul draumsins. ,,Je suis
comme le roi d’un pays pluvieux" er upphaf eins af ,,spleen“
Ijóðum hans. Sállíkingum beitti hann af snilld og þróaði lcenn-
inguna um þær í hinni rómantísku sonnettu „Correspondan-
ces“, og þar með hafði hann gefið stefnuna, sem leiddi til
hinnar táknrænu ljóðagerðar.