Fálkinn - 19.05.1934, Blaðsíða 67

F Á L K I N N
65
Dómkirkjcm i Hróarskeldu.
gefur fólkinu brauð og er bú
peningnum fóðurbætir, befir
styrkur Danmerkur bygst í þús-
und ár.
Undir eins og uppskeran er
komin undir þak, í lok ágúst-
mánaðar eða í byrjun septem-
ber, er farið að plægja akrana
á ný undir næstu sáningu. Á
haustin skifta dönsku sveitirnar
um lit, þvi að þá verða akrarnir
moldsvartir og dimmir undir
gráum hausthimninum. En á
vetrum litar snjórinn þá að
jafnaði livíta og ef snjórinn ekki
keínur þá fer brátt að sjást á
grænt stráið uppaf rúg- eða
liveitisæðinu. Og á vorin, þegar
hafrar og bygg hefir verið sleg-
ið eru dönsku sveitirnar, Eyj-
arnar og .Tótland til að sjá eins
og stór Ijósgrænn garður. Hver
árstíð skiftir um yfirlit hinnar
dönsku sveitar og veitir henni
á þann hátt einkennilega til-
Iireyting.
1 þessari stuttu grein um
dönsku sveitirnar er ekki stað-
ur til að fara út í einstök atriði
er varða þróun landbúnaðarins
danska, og ástæðurnar til henn-
ar. Auk þess sem ástæðan er
frjósemi landsins og ást dönsku
þjóðarinnar á landbúnaði,
byggjast þessar framfarir eink-
um á almennri alþýðumentun,
sem veitir jafnvel smæstu bænd-
unum aðgang að því, að fylgjast
með í þvi sem skrifað er um
búnaðarframfarir og nýjungar.
Ennfremur byggist landliúnað-
urinn á lieilbrigðri fjárhags-
undirstöðu, og má þar til sjer-
staklega nefna hið sjerstaká veð-
deildarfyrirkomulag, sem fyrst
var fundið upp í Danmörku, og
loks byggisl landbúnaðurinn á
þvi, að reglur liafa verið settar
um stærð jarðanna, þannig að
liún sje hæfileg fyrir framfárir
þær, sem orðið hafa i lándbún-
aðartækni.
Með aðstoð ríkisins og gegn
fullu endurgjaldi til eigendanna
hefir stórjörðunum verið skift
í smærri jarðir, í bændabýli ög
liúsmannajarðnæði, löngu áðiir
en farið var að gera þetta 'í öðr-
um löndum og með viðeigándi
löggjöf hefir verið girt fyrir það,
að smærri jarðir gætu aftur
sameinast í eina og verið rekn-
ar sem stórbýli.
Frá sveitinni og landbúnaðin-
um snúum við okkur að sjón-
uni og þeim, sem hann stunda
eða honum eru háðir, og þá
hittum við fyrir bæina við sjó-
inn. Það er sjerkennilegt fyrir
Danmörku, að dönsku bæirni r
liggja ávalt við sjó eða liafá að-
gang að sjó. Þeir fáu bæir, sem
nú liggja inni í landi, hafa ná-
lega allir fyr á öldum haft sjó-
leið til sín, um sund og firði,
sem nú eru orðin þur.
Það er við ströndina, yið
beltin, sundin og firðina, að þau
bæjarfjelög urðu til, sem gerðu
sjer að lífstarfi, að flytja af-
urðir danskrar jarðyrkju og
peningsræktar yfir höfin og
selja þær í framandi löndum.
Þetta var byrjunin að flestum
bæjunum í Danmörku.
Nú á tímum liafa menn upp-
lifað þróun allskonar iðnaðar,
sem nú orðið er orðinn undir-
staða undir tilveru sumra
danskra bæja. Þótt landbúnað-
urinn gefi dönsku þjóðinni
langmest í aðra hönd, þá getur
hann ekki veitt lielmingi þjóð-
arinnar atvinnu. Hinn helming-
urinn á beima í höfuðborginni,
Kaupmannahöfn, og hinum
mörgu, stóru og smáu, bæjum,
með Odense, liöfuðstað Fjóns,
Aarbus og Aalbörg, liöfuðstaði
Jótlands, í broddi fylkingar. Og
það er liinn sivaxandi iðnaður.
auk siglinga, verslunar og fisk-
veiða, sem veitir þessu fólki
brauð.
Margir dönsku bæirnir á
landsbygðinni eru eldri en
Kaupmannahöfn. Roskilde og
Aalborg voru blómlegir bæir
þegar Kaupmannahöfn var að
eins fiskiþorp. Adam frá Brim-
um talar um Aalborg á 11. öld,
sem stóran og blómlegan bæ
við Limafjörð á Norður-Jótlandi
og segir, að þaðan sjeu sigling-
ar til Svíþjóðar, Noregs og ís-
lands.
Á seinni hluta miðalda og
fyrstu öldum hins nýja tíma
hnignaði dönsku „provinsbæj-
unum“, vegna þess að Kaup-
mannahöfn, sem varð höfuð-
borg í ríki, er náði langt út fyr-
ir takmörk Danmerkur sjálfrar,
óx þeim yfir höfuð og varð mið-
stöð allra viðskiftamála. En á
síðustu öld og ekki síst á þessari
öld hefir færst nýtt fjör í bæina
í Danmörku. Aarhus, Odense og
Aalborg liafa fengið stórar ný-
tísku hafnir og liafa beinar sam-
göngur yfir heimsliöfin. Og
hinir smærri bæir hafa komið
á eftir. Nýir bæir hafa risið upp,
svo sem Esbjerg, þar sem er
stærsta fiskveiðahöfnin í Dan-
mörku, og við krossgötur jám-
brautanna hafa vaxið upp fjölda
margir stöðvarbæir.
1 öllum dönsku bæjunum hef-
ir iðnaðurinn aukist undir eins
og auðvelt varð að ná í lcol sjó-
leiðis. I mörgum af dönsku bæj-
unum, þar sem hafnir eru góð-
ar, fá menn ódýrara rafmagn
frá kolareknum rafstöðvum, en
bæirnir í Noregi og Svíþjóð fá
frá vatnsorkustöðvum sínum.
Ýms af ið n a ð a r f y ri r t ækj u i n
dönsku bæjanna selja vörur sín-
ar um allan beim. Kælivjela-
smiðja Sabroe í Aarhus selur
vjelar sínar alla leið til Austur-
Asíu. Rafmótorar Thriege í
Odense hafa einnig ágætan
markað bæði í Evrópu og öðr-
um lieimsálfum. Diesel-járn-
brautarvagnar Frichs í Aarhus
aka gegnum frumskógana á
brautarteinunum i Síam. Se-
mentsgerðirnar miklu við Aal-
borg selja sement um allan
lieim. í smábænum Brönders-
lev í Vendsyssel stendur verk-
smiðja sem heitir „Petersliaab“,
Dómkirkjan i Hróarskeldu að innan.