Fálkinn - 19.05.1934, Page 68

66
F Á L K I N N
Gosbruiinuriiui i hallargarðinum i Fredriksberg.
sem býr til vjelar til steypu-
vinnu og liefir aðal markað sinn
í ýmsum fjarlægum löndum. I
öðrum smábæ, Asaa, norðan
Limafjarðar er verksmiðja fyr-
ir liandkvarnir, sem eru fluttar
út og seldar smábændunum í
Indlandi, Kína og Japan. I Otte-
rup á Fjóni, sem er stór stöðv-
arbær, er byssuverksmiðja sem
selur jafnvel byssur til móður-
lands byssugerðarinnar, Belgíu.
í Næstved á Sjálandi er önnur
verksmiðja, sem býr til trjehæla
úr viðnum úr dönsku beyld-
skógunum og selur þá til Lond-
on. Þar eru þessir hælar mál-
aðir og fóðraðir og seldir aftur
til skóverksmiðjanna í Ameríku
og Evrópu og fjöldi kvenna i
New York, London, París og
Berlín gengur á hælum, sem
komnir eru úr dönsku beyki-
skógunum. Verksmiðjan í Næst-
ved vinnur m íð þrískifta flokka
allan sólarliringinn og er altaf
að færa út kvíarnar.
Svona gæti maður haldið
áfram lengi. Iðnaðurinn i
dönsku bæjunum er í sífeldum
vexti og er sigursæll í sam-
kepninni við iðnað annara
landa.
Mylluiðnaður og skipasmíðar
hefir livorttveggja verið iðkað
í Danmörku frá fornu fari.
Munkamyllan í Odense var
stofnuð á dögum Eiriks eygóða
á tólftu öld, og menn vita nöfn
á öllum eigendum þessarar
myllu á liðnum öldum. Bur-
meister & W,ain í Kaupmanna-
höfn, stærsta skipasmiðastöð
Danmerkur á keppinauta í
dönsku bæjunum, svo sem Nak-
skov Skibsvært og Odense
Skibsværft, sem selja eigi að
eins danska skipaflotanum stór
eimskip og mótorskip heldur
einnig lil annara landa.
Sjerstæð grein skipasmíða í
Danmörku er smíði nýtísku
fiskiskipa. Eru þau smíðuð úr
danskri eik og eru með dönsk-
um mótorum. Eins og kunnugt
er var steinolíumótorinn til
fiskibáta fyrst smíðaður í Dan-
mörku og síðar varð Danmörk
fyrst til þess að smíða stóra
dieselmótora í kaupförin. Á
Skagen, Frederikshavn og Es-
bjerg eru miklar útflutnings-
verslanir, sem selja danska
framleiðslu til annara landa.
Ýmsir dönsku bæirnir eru á
hraðri leið til þess að verða
stórbæir, og byggist þessi vöxtur
á verslun þeirra, siglingum og
iðnaði. Aarbus hefir nú orðið yf-
ir 100.000 ibúa, Odense er litlu
lægri og Aalborg hefir yfir
70,000 íbúa. Randers, Horsens
og Kolding liafa liver um sig
fast að 50.000 íbúa.
1 dönsku bæjunum er allstað-
ar blómlegt andlegt líf. I Aarhus
hefir verið stofnaður báskóli fyr-
ir Jótland, svo að hinn gamli há-
skóli Kaupmanahafnar er nú
ekki framar eina æðri menta-
stofnunin í Danmörku.
Það er í dönsku sveitunum,
sem lýðskólarnir í anda Grundt-
vigs liafa verið stofnaðir og liafa
baft ómetanlega þýðingu fyrir
frjálsan andlegan þroska Dana.
í flestum dönskum bæjum eru
mentaskólar, gagnfræðaskólar
og iðnskólar. Og á síðustu fim-
tíu árum hafa risið þar upp
Christiansminde við Svendburg.
bókasöfn, listasöfn og önnur
söfn. Bæirnir eiga leikliús og í
Aarhus og Odensa njóta leikfje-
lögin styrks úr bæjarsjóði og
hafa fasttráðna leikendur.
Mikið er bygt í dönsku bæj-
unum, en bæjarskipulagið er
með sjerstöku móti fyrir livern
landsliluta. Odense á Fjóni, sem
í hlulfalli við íbúafjölda er
stærstur allra danskra bæja, er
með lágum einbýlisliúsum með
görðum umhverfis og göturnar
eru breiðar og með trjágöngum.
I Aarhus á Jótlandi eru bygð
stórhýsi, 3—4 hæðir. Flestir aðr-
ir danskir bæir fara milliveg
milli þessa tvenskonar bygging-
arlags, en nálega allstaðar hefir
verið viðleitni á því, þrátt fyrir
nýtísku bygingarlag, að að varð-
veita hið gamla þjóðlega útlit
bæjanna. I Viborg, Ribe, Næst-
ved og Helsingör er fjöldi bygg-
inga og jafnvel heilar götur, sem
enn standa með sama sniði og á
miðöldum.
í öllum dönskum bæjum
gnæfa turnar hinnar gömlu
kirkna við himinn. Dómkirkjan
i Roskilde með likkistum Mar-
grjetar drotningar og Aldin-
borgar-konunganna; kirkjan i
Ringsted með grafreitum Valdi-
maranna og Dagmar drotning-
ar; Klausturkirkjan i Sorö með
gröf Absalons biskups og minn-
ingunum um Saxo Grammati-
cus, sem skrifaði Danmerkur-
sögu sína í lok 12. aldar; dóm-
kirkjan í Viborg, dómkirkjan í
Aarbus; St. Knútskirkja í Odense
þar sem dýrlingaskrín Knúts
helga stendur í grafhvelfingunni
síðan á miðöldum. Alt þetta eru
minnismerki um áhrif og aldur
kristinnar kirkju í Danmörku.
Höfuðstaður Danmerkur, Kaup-
Ung dönsk stúlka.
Gömul hús í Faaberg.
Hús H. C. Andersens í Odense.