Fálkinn - 01.02.1961, Blaðsíða 12

LLA BROTNA BEIN A
Á Knerri í Breiðuvík vestur liggur
úngur maður í rekkju sinni og lætur
illa í svefni.
Maður kemur að honum í draumn-
um, mikill sem tröll. Andlit þessa jöt-
unmennis er hulið í skugganum af síð-
um hetti og allur er maðurinn nokkuð
voveiflegur. Dreymandinn róast nokk-
uð eftir að hafa leitt gestinn augum
nokkra stund og þykist í fullu jafn-
vægi þegar hann heyrir manninn mæla:
Viltú eiga kaup við mig og gerast minn
maður.
Ekki er fyrir það að synja, að gest-
ur þessi hefur útlit fyrir að eiga nokk-
uð undir sér; og það verður úr að hinn
so'fandi maður kveður já við eftirleit-
an hans.
Þá skaltu gánga til fjalls í gil það
er ég bendi þér á, segir draummaður
og vísar til með fíngrinum, þar muntu
hitta stein auðkennilegan og undir hon-
um öxi þá, er þú skalt láta þér fylgi-
sama verða, og mun þig þá ei fé skorta
upp þaðan.
Að svo mæltu er maðurinn allur á
brottu. Eftir það liggur fletbúi og hef-
ur brugðið blundi. Myrkrið fellur að
hvílunni á allar síður; gesturinn dular-
fulli er hvergi sjáanlegur; en hann hef-
ur eftirlátið piltinum þann draum, er
sækir að honum fram í dögun — og
leíngi síðan.
Hann var fæddur að Húsanesi í
Breiðuvík. Foreldrar hans voru bjarg-
álnafólk; faðir hans, Pétur, var upp-
runninn í Hraunhrepp á Mýrum og
hafði ráðizt í vinnumennsku til Orms
ríka Þorleifssonar á Knerri, sem mjög
var kunnur að auðsæld, búsýslu og
harðdrægni um sína daga (sbr. „eing-
inn er verri — en Ormur á Knerri“)-
Þegar Pétur festi ráð sitt reyndist Orm-
ur honum vel og dreingilega, byggði
honum Húsanes og var jafnan síðan
vinveittur þeim hjónum. Innan skamms
varð þeim barna auðið, sonar og dótt-
ur, er skírð voru Magnús og Sigríður.
Þau hjón feingu ávallt hið bezta orð.
Nú kom svo, að húsfreyjan í Húsa-
nesi varð þúnguð í þriðja sinn. Svo
bregður við að sögusagnir bregða á leik
er að þessu atriði sögunnar kemur:
konan var ekki mönnum sinnandi, en
bar þó harm sinn í hljóði leingi vel.
Samvistir þeirra hjóna voru hinar beztu,
og afréð húsfreyja loks að segja bónda
sínum allt af létta um sína hagi. Hún
kvaðst með eingu móti geta unað hag
sínum, nema hún feingi að bragða
mannsblóð.
Pétur bóndi var elskur að konu
sinni. Hann lét það nú eftir henni að
hann vakti sér dreyra á fæti og bergði
hún þar af. Létti henni við þetta; en
þá tóku við þau ósköp að hana tók
að dreyma allskyns óhæfu, sem sögu-
ritarar hafa veigrað sér við að festa á
pappírinn. Verður þó ekki um þá sagt
að þeir væru að jafnaði uppnæmir fyr-
ir smámunum.
Mælt er og, að húsfreyja hafi látið
svo mælt um þessi vandræði sín, að
barn það, er hún geingi með „myndi
í einhverju bregða frá venjulegu mann-
eðli, ef ei með öllu einhver óskapa-
skepna“.
Slíkar sögur voru uppi hafðar um
uppruna Bjarnar Péturssonar. En 'hvað
sem þeim leið, var pilturinn hinn mann-
vænlegasti þegar hann kom í heiminn;
og óx upp nokkra hríð í föðurgarði
og dafnaði vel.
Nú segja menn, að harðæri varð mik-
ið. Fór þá Ormur ríki á Knerri til fund-
ar við Pétur í Húsanesi og bauð hon-
um barnfóstur. Bauðst hann til að taka
af þeim hjónum annað eldri barnanna,
en þau báðu hann heldur taka hið
ýngsta, þar eð hin voru nokkuð á legg
komin og tekin að snúast heima við.
Varð úr að Ormur tók Björn heim með
sér og tók við hann miklu ástfóstri.
Ólst Björn nú upp að Knerri. Hann
var „dulur maður og fálátur laung-
um, en þótti nokkuð harðdrægur, ef
því var að skipta“. — Frá tildrögum
þess að Björn fór til Orms segja Þjóð-
sögur Jóns Árnasonar með nokkuð öðr-
um hætti, en hér mun ekki farið út
í það.
Ormur ríki átti son er Guðmundur
hét. Hann var á aldur við Björn og
tóku þeir í fyrstu leika saman og urðu
Gesturinn dularfulli er hvergi sjáan-
legur, en hann hefur eftirlátið piltinum
þann draum, er sækir að honum síðan...
FRÁSÖGN EFTIR ÞORSTEIN FRÁ HAMRI
12 FÁLKINN
mátar og höfðu jafnan félag saman, er
þeir stálpuðust. Er sagt, að Guðmund-
ur temdi sér mjög glímur og aðra fim-
leika, en vinnu sinnti hann lítt.
Og nú er þar komið ævi Bjarnar, að
honum bar í drauma eins og sagt er
í upphafi þessa máls. Þjóðsögur geta
einnig fleiri drauma hans sama eðlis.
Það fylgir og sögunni, að Björn fann
öxina og lét sér hana „fylgisama verða“.
Hér skal eingum getum leitt að því, (
hvað svo hafi orkað á kenndir Bjarnar
sem raun varð á upp úr þessu, enda
mun torvelt að slá nokkru föstu um
það. Þessvegna hefur alþýðan skapað »
og fundið skýríngu í hinu klassíska for-
lagatákni, draumvitruninni. En þegar
hér er komið sögu, er því líkast sem
einhver óstjórn hafi náð tökum á Birni,
þótt hann e.t.v. bæri þess eingin ytri
merki í dagfari.
Eins og fyrr er sagt, var Ormur á
Knerri stórauðugur að löndum og laus-
um aurum. Sagt er að hann hefði 20
(sumir 30) kýr í fjósi og tvo nauta-
menn til að annast fjósverk.
Nú bar svo við, að Ormur lét annan
nautamannanna stunda róðra einn vet-
ur, en færði í tal við Björn, að hann
tækist starf hans á hendur í fjósi. Björn
varð fár við, en lét þó að orðum fóstra
síns. Fór honum nautageymslan vel úr
hendi, og voru skipti hans við sam-
verkamanninn góð; sumir segja jafnvel
að með þeim hafi verið dáleikar.
Dag nokkurn kom Björn einn úr fjósi.
Hann var spurður, hvar lagsmaður
hans væri.
Úti var hann þá ég fór inn, svaraði
Björn.
En svo leið kvöldið og nóttin að fjósa-
maður kom ekkj, og varð hans ekki é
vart upp frá því.
Helzt var þess til getið, að hann hefði
stytt sér aldur, og liðu nú tímar svo,
að þessi atburður grófst nálega í •
gleymsku um sinn.
Ormur ríki gerðist aldurhníginn, og
tók Guðmundur við búsforráðum eftir
hann. Björn færði þá í tal við fóstra
sinn, að hann vildi einnig hefja bú-
skap og staðfestast. Lauk svo viðræðum
þeirra, að Ormur hét að byggja hon-
um lítið kot, það er Öxl er nefnt.
Björn kvongaðist nú konu þeirri er
Þórdís Ólafsdóttir hét og sögð var vinnu-
kona að Knerri, tók síðan til húsagerð-
ar í Öxl og reisti góðan bæ. Frá Knerri
réðist til vistar með honum húskarl að
nafni Magnús, en ekki hafði Björn fleiri
hjúa. Byrjaðist honum vel búskapur-
inn, enda var hann starfsmaður mikill
þegar á reyndi. — Þjóðsögur kalla
konu Bjarnar Steinunni, en hér er far-
ið eftir skjallegri heimild.