Fálkinn - 23.05.1966, Síða 31

UIHI/IÆIOAB-ftSt
UlftUIÆIQAR-FÍISl
UIAUMUOAR-F
verkum; verður annar okkar ofan að fara og fást við drauginn
og hætta á hvörsu til tekst, en hinn að gæta dyra að draugurinn
megi ekki upp komast — og kjós þú nú félagi hvörn kostinn
þú vilt. taka þó hvörugur sé ríklegur.“ Kaus Fúsi að gæ’ta dyra.
Sigurður tók úr barmi sér bók eina fornlega mjög, lagði á
hellisdyrnar, gekk þrisvar rangsælis kringum bókina, signdi
sig síðan öfugt og steig niður í hellismyrkrið. Segir ekki frá því
hvað í hellinum gjörðist milli þeirra draugs og Sigurðar eða
hversu Sigurður gat draugnum fyrir komið, en aldrei hefur síð-
an við drauginn vart orðið; en það er eftir Sigurðihaft, að aldrei
hafi hann í jafn krappan dans komizt og þar í hellinum, og þá
var komið að sólsetri er hann komst aftur upp úr hellinum,
móður mjög og þrekaður. Var þá Fúsi allur á burt og bókin
Sigurðar. Hafði Fúsi stolið henni á meðan Sigurður var niðri og
hlaupizt síðan á burt sem fætur toguðu. Brá Sigurði mjög í
brún og undi bókarhvarfinu mjög illa, en fékk þó ei að gjört
því Fúsa fann hann hvörgi og bókinni náði hann aldrei síðan.
Vóru þeir siðan fullir fjandmenn alla ævi og áttu mörg brögð
saman þó vér kunnum frá fæstum að segja".
Eitt sinn var Fúsi í lestaferð og áði skammt frá bæ einum
vestra; geingu hestar hans í túnið, en stúlka vakti yfir túninu
og sigaði á þá hundunum. Þeir eltu hrossin allt að tjaldi Fúsa,
svo þau nánast slitu það ofanaf honum; hann stökk út, sá stúlk-
una og kvað í bræði:
Aldrei vertu ótruttandi á ævi þinni,
truttaðu frá þér sál og sinni,
samvizkunni, heyrn og minni.
Skömmu síðar missti stúlkan vitið, og var það auðvitað kennt
ákvæðum Fúsa. Nú var leitað til Sigurðar Gíslasonar fyrir stúlk-
una; tók hann að kveða af henni ærslin og minntist þar í Vig-
fúsar heldur ótæpilega. Þar í er þessi vísa:
Fram þegar hleypti fólskan þér
og fjandinn bar þér vitni,
allt það heiftaryrki hér
á þér sjálfum bitni.
Þessi vísa er eignuð Sigurði um Fúsa, og gæti verið úr hinu
sama:
Reikníngsbókin synda sjálf
sem þín standa á lýti,
ekki kemst hún utan hálf
. ofan í heljar víti.
Þetta mál á að hafa enzt þeim leingi og fara ýmsar sögur af
þrasi þeirra og níðvísum, en einsog fyrr er sagt þykir fæst af
því fara vel á prenti, enda kannski ekki skaði skeður.
5.
Jörðin Leirulækur á Mýrum var í eigu Vigfúsar; fyrrum
hafði Ormur afi hans eignazt hana og síðan séra Jón. Fúsi átti
einnig Leirulækjarsel. Ekki er ljóst hvenær Fúsi fór byggðum
að Leirulæk, en það hefur gerzt snemma, þegar hans getur þar
fyrst, er hann á ungum aldri. Þar bjó hann ýmist sem ein-
setumaður eða í húsmennsku, var oft í sæmilegum efnum en
níddi jörðina mjög. Ekki linnti illindum þeirra Sigurðar þótt
Fúsi væri kominn í annað hérað, og nú fékk hann líka sitthvað
nýtt til að argast í.
Þegar Fúsi kom að Leirulæk var prestur til Borgarþínga séra
Jón Halldórsson prests Marteinssonar. Kona hans hét Randíður
Jónsdóttir. Tóku þeir prestur og Fúsi snemma að elda grátt
silfur, en Fúsi átti ævinlega í þrasi við presta sína.
Eitt sinn vandaði séra Jón um við hann, kvað hann lítt kirkju-
rækinn og þá sjaldan hann kæmi til kirkju væri hann sífellt að
gánga út; bað hann að „sitja með kyrrð og siðsemd undir guðs
orði“. Fúsi kvaðst ekki geta að því gert þótt hann þyrfti oft að
kasta af sér vatni: ekki mun þér betra þykja að ég geri það á
kirkjugólfið. — Næsta sunnudag geingur maður í kirkjuna milli
pistils og guðspjalls; er þar kominn Fúsi og hefur kopp sinn
bundinn á bak sér og geingur svo búinn inní kór, og kveður
við raust vísu þessa:
Koppinn ber ég hægt á herðum,
hallast hvergi má,
fallegt þing með fjórum gerðum
Fúsi kallinn á.
„Síðan leysir hann koppinn af herðum sér og setur undir bekk
og sezt síðan niður. Þegar prestur snýr sér fram til að tóna guð-
spjall stendur Fúsi upp eins og siður er til. Tekur hann nú
koppinn og pissar í og býður sessunautum sínum, en þeir fussa
og þiggja ei, sem nærri má geta; setur hann þá enn undir bekk-
inn næturgagn sitt, og situr meðan Credo er sungin, en í því
prestur gengur frá altari til stóls stendur Fúsi upp og tekur
aftur næturgagn sitt og kastar enn af sér vatni og sezt niður
aftur og situr nú kyrr meðan prestur prédikar. Talar prestur
um það í ræðu sinni hvörsu hættulegt sé andvaraleysið og
hræðilegt muni á dómsdegi ástand hinna andvaralausu þegar
dómarinn mikli segi við þá: „Farið frá mér bölvaðir, í þann
eilífa eld sem fyrirbúinn er djöflinum og öllum hans árum.“
Þegar presturinn mælir þessum orðum stendur Fúsi upp og
gengur fram að prestskonu sæti og þrífur í hönd hennar og
segir hátt: „Komum við þá, Randalín; til okkar talar prestur-
inn“. Prestskonan s' ’ittist við og sat kyrr, en Fúsi gekk aftur
til sætis síns og situr til prédikunarloka. En meðan prestur geng-
ur úr stól til altaris tekur Fúsi kopp sinn í báðar hendur og
leggur af stað með fram eftir kirkju og kveður um leið við
raust:
Mikið tek ég mér í fang,
maðurinn handaloppinn;
Ijáið mér nú liðugan gang
að lalla út með koppinn.“
Önnur sögn um skipti þeirra prests og Fúsa er þessi:
„Einu sinni þegar Fúsi var við Álftaneskirkju komst hann að
því að séra Jón Halldórsson var beðinn að taka fólk til bænar
og hafði látið miða með nöfnum þeirra innan í handbókina. Af
því Fúsi sat öðru megin við altarið náði hann miðanum á með-
an prestur sneri sér fram og tónaði, en stakk öðrum miða með
þessum hendingum á aftur inn í handbókina:
Nikulás langi
með hund í fangi;
Halldór krakur,
Baulubakur;
Valgerður flæða,
Lambastaða-læða;
Imba pula,
Valka gula;
Kristín skita,
sem allt vildi vita;
Gunna pysja,
tíkin Ysja
og Krúnki.
Þegar prestur ætlaði að fara að biðja fyrir sjúkum á eftir
komst hann í mestu vandræði, af því Fúsi hafði skipt um mið-
ana“.
Hvað sem sögnmn þessum líður, er ljóst að allheitt varð í
kolunum milli Fúsa og prests í máli því er nú skal frá sagt.
Eitt sinn árið 1674 þegar séra Jón embættaði á Lángárfossi, fann
hann skrifaðan seðil í grallara sínum, og þekkti hönd Fúsa á
þessum blessunaróskum, sem á hann voru ritaðar:
Framhald á bls. 42.
FÁLKINN 31