Vikan - 29.01.1959, Side 7

Þú og barnið þitt
Sannleiksást og samfélagslýgi
Foreldrum og öðrum er vel-
komið að skrifa þættinum og
leita úrlausnar á þeim vandamál-
um er þeir kunna að striða við.
Höfundur þáttarins mun leitast
við að leysa vandræði allra er tO
hans lcita.
ÖU bréf sem þættinum eru
send skulu stUuð tU Vikunnar,
pósthólf 149. Umslagið merkt:
„Foreidraþáttur“.
r.ESTIR foreldrar leitast við að
ala barnið upp til sannsögli, enda
væri uppeldið óframkvæmanlegt
að öðrum kosti. Barnið temdi sér
þá tvöfeldni í hugsun og hegðun og
foreldrar misstu öll tök á því. Um það
skortir ekki dæmin: Margt foreldri,
sem þóttist hafa örugg tök á barni
sínu og vaka yfir hverju fótmáli
þess, vaknar óvænt til hins skelfi-
lega veruleika, að bamið hefir lifað
lífi, sem foreldrið hafði enga hug-
mynd um, en sér nú skyndilega af-
hjúpað sem hnupl, þjófnað, innbrot,
lausung eða annars konar misferli
og óreglu. Slíkt líferni hefir því að-
eins getað átt sér stað, að foreldrið
átti ekki trúnað barnsins og barnið
naut e. t. v. ekki heldur trúnaðar for-
eldrisins. Það er því tvímælalaust
einn meginþáttur uppeldisstarfsins
að glæða sannleiksást í brjósti barns-
ins.
En hvernig á að fara að? Þjónust-
an við sannleikann er ekki vanda-
laus. Það nægir ekki að heimta, að
barnið segi alltaf satt, Af ýmsum
ástæðum hneigist það til skreytni.
1 fyrsta lagi á það örðugt að greina
milli ímyndunar sinnar og veruleik-
ans. Hugarflug og draumar renna
oft saman við raunheim í vitund
þess. 1 öðru lagi reynist sannleikur-
inn stundum óþægilegur, bæði þeim,
sem segir hann, og þeim, sem hann
er sagður um. Þetta skilst baminu
snemma. Hreinskilni þess og hispurs-
leysi er ekki alltaf jafn vel tekið.
Stundum játar það i saklausri ein-
feldni sinni yfirsjón, sem þvi er
hegnt fyrir, næst fær það ávitur
fyrir að endurtaka opinskátt skoðun
móður sinnar á nágrannakonunni.
Fyrr en varir er baminu orðið ljóst,
að sannleiksást er varhugavert inn-
ræti, en skreytnin bæði almenn og
þægileg umgengisvenja.
Er hreinskilnin hættuleg?
Og vissulega yrði samlíf manna í
nútímaþjóðfélagi stiifið, ef hin
tungumjúka skreytni hyrfi með
öllu. Þó að rákettur, gerfi'tungl og
vetnissprengjur legðust á eitt, gætu
þau ekki umturnað heiminum jafn
gersamlega og sannleiksástin hlyti
að gera, ef hún yrði einráð. Skreytn-
in er sá háli vökvi, sem smyr um-
gengni manna og samlífsvenjur. Ef
hann hætti að streyma, myndum við
reka okkur óþægilega hvert á annað,
segja hvert öðru móðgandi sannleika
í hjartans einfeldni. Hreinskilnir
dómar annarra um hvert okkar yrðu
eins konar skopstæling af þeirri hug-
mynd, sem við höfum gert um okk-
ur sjálf. Og jarðarfararpredikanir í
slíku brotajárnssamfélagi? Jesús
náði mig!
Fordæmið orkar sterkar á barnið
en siðaboðið. Það heyrir foreldra
sína hræsna fyrir óvelkomnum gest-
um, kaupmanninn prísa slæma vöru,
stjórnmálaleiðtogana lýsa hvern ann-
an landráðamann og sérgæðing, sam-
tímis því sem þeir ástunda nánustu
samvinnu hver við annan. Ef sann-
leikskröfunni er samt sem áður
haldið fast að baminu, vill þvi sýn-
ast sem tvenns konar siðgæði eigiBarn, sem venzt á ósannsögli, glatar
að ríkja I samfélaginu: Fyrir böm
hin stranga sannleikskrafa, fyrir
fullorðna hin hála tækifærisskreytni.
Það þykist víða koma auga á sér-
réttindi fullorðinna gagnvart siða-
lögmálinu, eins og eldri kynslóðin
stefndi að því, að æskan stæði klafa-
bundin á sínum siðgæðisbás, meðan
kynslóð foreldranna fer nokkurn-
veginn lausbeizluð um gróðursælar
hjálendur siðgæðisins.
Af þessari blendni vex andstaðan
milli kynslóðanna. Ótrúlega ungt
skynjar barnið, að foreldrarnir eru
ekki heilhuga í þeirri sannleiksást,
sem þeir krefjast af því. Þess vegna
getur það orðið veikt fyrir, ef á
það sækir freisting, að smeygja sér
með sakleysislegri skreytni úr óþægi-
legri klípu.
Sannleiksást og geðvernd.
Frá sjónarmiði samfélagsins er
skreytnin eins og áfengasta vin.
Hófdrykkjumaðurinn neytir þess án
þess að bíða tjón né hneisu, hinn
sísólgni drekkur frá sér vit og sæmd,
en barnið þolir ekki að bragða það.
Sannleiksást og hreinskilni er
nauðsynlegur þáttur í sálrænni
heilsugæzlu bamsins. Sterkar og ó-
brotnar tilfinningar þess þola ekki
þá tvöfeldni, sem skreytninni fylgir.
trúnaðarsambandinu við foreldra
stna og hefir því til einskis að
flýja í siðferðislegum vanda. Slík
einangrun er barninu hinn mesti
háski. Því er nauðsynlegt að geta
létt af sér sektarvitund með því að
játa foreldrum „yfirsjónir" sínar.
Barninu finnst foreldramir leysa
það undan sökinni, um leið og þeir
hlusta á játningu þess; þá verður
því hugrótt á ný.
1 sömu átt stefndu skriftamál
kirkjunnar upphaflega; skriftafaðir-
inn átti að losa skriftabarnið úr
fjötrum sektarvitundarinnar, gera
það frjálst á ný og stæla þannig
betrunarvilja þess. Skriftamál kirkj-
unnar eru stórbrotin tilraun til geð-
vemdar, enda þótt mannlegur
breyzkleiki hafi misnotað þau á ýms-
an hátt. Með þeim hafa kærleiks-
ríkir skriftafeður forðað margri við-
kvæmri sál frá sektarkvöl og geð-
truflun.
Að konna sannsögli.
Sannsögli er eitt hið vandasam-
asta, sem barninu er kennt. I fyrstu,
meðan barnið er mjög ungt, þarf að
leggja áherzlu á það eitt, að orð
þess samsvari veruleikanum. Barnið
verður að læra að segja frá „eins
og það var,“ hvort sem það skýrir
frá eigin verknaði eða atburðum,
sem það aðeins sá og heyrði. Sá
árangur næst ekki i einum svip,
heldur þróast samhliða veruleika-
skilningi bamsins. Fyrr eða síðar
vaknar hjá barninu ótti við þann
dóm, sem fullorðnir leggja á hegðun
þess og verknað. Gegn honum þurfa
fullorðnir að stæla hugrekki barnsins,
kenna því að láta á móti sér og
vinna bug á óttanum, svo að það
geti sagt sannleikann, þó að því
þyki hann óþægilegur. Og játningu
barnsins þarf ávallt að taka með
skilningi. Þar sem strangar hegning-
ar vofa yfir barninu við hverja yf-
irsjón, er blátt áfram ræktaður með
þvi sá ótti, sem einn saman nægir til
þess að drepa niður sannleiksást
þess. Vöndurinn er tæki til að rækta
skinhelgi og hræsni, en í skjóli þeirra
þróast hvers kyns lestir. Ljúfmann-
legur skilningur foreldra á orsök
yfirsjónarinnar er vænlegri til þess
að leiða barnið aftur á rétta braut.
E. t. v. er það vanræksla eða röng
tilfinningaafstaða foreldra sjálfra,
sem veldur erfiðleikum bamsins og
rekur það út í misferli. Þann reikn-
ing ættu foreldrar að gera upp við
og við. Þá má bamið vel fá að
vita, að foreldrum varð sjálfum
ýmislegt á í bernsku. Það styrkir
trúnaðartraust bamsins, ef foreldrar
trúa þvi hreinskilnislega fyrir yfir-
sjónum og misferli, sem þau frömdu
í bernsku. Um leið skilst barninu
betur vandi réttrar hegðunar og þær
ströngu kröfur, sem sannleiksást og
hreinskilni gera til allra manna. Því
verður ljóst, að foreldrum er sams
konar vandi á höndum og þvi sjálfu,
og sú vitund gerir því auðveldara
að opna hug sinn fyrir þeim og sýna
þeim fullan trúnað.
Foreldri, sem ávallt kemur fram
sem hinn strangi dómari, vinnur
ekki trúnað bamsins. Sannur og heill
trúnaður er ávallt gagnkvæmur. Og
viðleitni foreldris, að glæða sann-
leiksást í brjósti barnsins, verður að
spretta fram úr vilja þess sjálfs, að
leitast við að þjóna sannleikanum
af heilum hug.
SPAUG
Próf essorinn: „Eg ætla að fá
tuttugu aura frímerki. Hvað kostar
það nú?“
Listmálai-inn: „Eg skal selja yður
þessa mynd fyrir 1000 krónur."
Kaupandinn, sem var fremur
heyrnasljór: A — hvað — 4000 krón-
ur? Það þykir mér heldur mikið. Eg
skal borga yðui' 3000 krónur fyrir
bana, en alls ekki meira."
Listmálarinn: „Jæja, látum það
svo vera.“
Aron og Bæringur voru að tala
saman um sitt af hverju og þar á
meðal um veðrið.
„Stormurinn var svo mikill heima
hjá mér,“ sagði Aron, „að járnkarl,
sem reis upp við bæjarþilið, tókst
á loft og fauk fram á varpa, og þar
slakkst hann tólf þumlunga niður í
jörðina."
Þá sagði Bæringw: „Ég held það
væri nú ekki mikið; þetta hefir verið
strekkings-slcratti. En lieima hjá mér
var steinlímstunna úr járni; hún var
augafull og skorðuð á milú tveggja
rekadrumba; og það var skrúfaður
í hana sterkur koparkrani, lagsmað-
ur; jæja, lagsmaður — hann feykti
koparkrananum úr tunninni og hann
hefur ekki sézt síðan.“
Karli einum var sagt, að það hefði
sézt halastjarna, og myndi dómsdag-
ur vera í nánd.
„Ekki trúi ég því,“ sagði þá karl-
inn. „En þegai' hrafninn verpir und-
ir rúminu þínu, í koppinn þinh og
hún Brynja verður yxna þrisvar í
viku — þá er ekki langt þangað til
hann kemur."
Málafærslumaðurinn: „Hvernig var
morðinginn ásýndum?“
Vitnið: „Hann var ljótur og ógeðs-
legur — talsvert líkui' málafærslu-
manninum.“
Málfærslumaðurinn: „Þetta megið
þér ekki segja.“
Vitnið: „Nei, í alvöru talað, þá
hefir hann tæplega verið eins ljót-
VIKAN
7