Vikan - 03.09.1959, Síða 5

skólanum
dund. En þegar skólagangan hefst,
tekur námskrafan að þrengja
leiknum meir og meir út af at-
hafnasviði barnsins. Nú er heimtað
að það vinni og skili árangri, að
það sýni sjálfsafneitun og láti
skylduna sitja j fyrirrúmi fyrir
leiknum. Þessi þjálfun barnsviljans
er. einn mikilvægasti þátturinn í
siðgæðisuppeldi skólans, og gengi
barns í skóla og síðar í ævistarfi
er því mjög háð, hvernig því tókst
að beygja sig undir hina nýju
kröfu.
Upphafsmaður og stjórnandi
þessarar róttæku byltingar í lifi
barnsins er því í fyrstu ókunnur
og framandi. Áður hlýddi það að-
eins foreldrum sínum, nú á það
að láta að vilja ókunnugs manns,
sem beinir orðum sínum ekki einu
sinni persónul^a til þess, heldur til
hópsins í heild. Litla telpan, sem
heldur svo fast um hönd mína, eins
og hún óttist, að viðkvæm tengsl
milli okkar eigi nú að slitna, hafði
óskað sér svo heitt og innilega að
fá sem kennara ákveðna konu, sem
hún þekkti og tilbað. En eftir því
sem börnin tínast úr þyrpingunni
inn í kennslustofurnar, verðurhenni
efinn að vissu og sárum vonbrigð-
um: Kennari hennar er aldurhnig-
inn maður. Skyldi hún fella sig
við hann, svo að henni fari að
þykja vænt um hann og hlýði hon-
um ekki af ótta? Og skyldi hann
enn þá vera nógu lifandi og leit-
andi til að skilja hinn unga vax-
andi persónuleika hennar, svo að
honum auðnist að virkja í náms-
starfinu athafnavilja hennar og
hæfileika? Litla telpan á svo ó-
endanlega mikið undir hæfni þessa
ókunnuga manns.
Framh. á bls. 26.
undir herópinu: „Við erum hungruð,
það eru þegar liðnir átján dagar“
Síðan settist mannfjöldinn á bak við
musteri Totmesar 3., sem lá íyrir utan
múrana.
Þá kom til þeirra flokkur eftirlits-
manna og hrópaði til þeirra: „Snáfið
þið inn fyrir aftur!“ Og þeir fylgdu
orðum sínum eftir með bölvi og ragni.
En hinir hungruðu vesalingar létu
ekki ginnast að nýju inn fyrir múr-
ana. Að þeir voru að lokum sviknir
má sjá af dagbókinni, því þar er þess
getið, að þeir hafi brotizt aftur út
daginn eftir og sezt að í musteri Ram-
sesar 2. Þá hófst málaþóf að nýju, og
forsvarsmenn verkamanna sögðu: —:
„Það er iiungur og þorsti, sem hefur
rekið oknur hingað. Við erum fata-
laus, höfum enga olíu, engan fisk og
ekkert grænmeti. Skrifið þvi til farós,
náðugs herra vors, að hann veiti okkur
eitthvað til lífsviðurværis!" Var þeim
þá þegar úthlutað korni fyrir mánuð
þann, sem liðinn var. Er það glögg
sönnun þess, að samvizka embættis-
mannanna hefur ekki verið á marga
fiska.
En þetta reyndist skammgóður
vermir. Daginn eftir hófust óeirðir að
nýju. Ekki er kunnugt um ástæðuna
til þeirra. Hitt vitum við, sem má
sýnast furðulegt, að það var sjálfur
yfirmaður eftirlitsmannanna, lög-
reglustjórinn, sem var aðalhvatamað-
urinn til uppþotsins; hann sagði við
verkamennina: „Takið verkfæri ykkar
og farið leiðar ykkar! Takið konuv
ykkar og börn með ykkur og læsið
dyrum ykkar! Ég skal fylgja ykkur til
musteris Setis l.!“ Og svo hófst verk-
fall. Er nokkrir liðsforingjar í varðlið-
inu í Borg hinna dauðu reyndu að fá
talið verkamönnum hughvarf svaraði
einn þeirra: „Ég sver við nafn Amons,
við nafn Faraós, að enginn mannlegur
máttur skal geta dregið mig þangað
í dag.“ Og verkalýðurinn hélt út úr
borginni og kom sér fyrir í þorpi einu
þar í nánd. Embættismenn þeir, sem
reyndu að semja við fólkið, réðu ekki
lengur við það. Æst og hneykslað svar-
aði fólkið: „Við förum hvergi!" Og
það bætti við: ,.Við krefjumst þess
að sannleikurinn komi i ljós: sannar-
lega farast mönnum illa við okkur í
þessari borg Faraós."
Með nokkrum pokum af korni var
að vísu hægt að sefa réttláta reiði
fólksins að þessu sinni, en eftir ellefu
daga fór allt á sömu leið og áður, og
þannig koll af kolli; því samkvæmt
þessari dagbók a. m. k. fékk fólkið
ekki náð rétti sínum.
Hins má geta, að nálega 100 árum
síðar, á ríkisstjórnarárum Ramsesar
9. hófst aftur verkfall af sömu ástæð-
um; en sá var munurinn, að þá virð-
ast verkamenn hafa framkvæmt verk-
fallið samkvæmt fyrirfram gerðri á-
ætlun. Þeir beindu ákærum sínum
annað hvort til dómstólsins í Þebu eða
æðstaprests Amons, enda fékk málið
nú betri endalok. Sagan hermir, að
dómarinn hafi þegar í stað gefið skrif-
ara fyrirskipun um að afhenda verka-
mönnum hinn fyrirhugaða matar-
skammt sinn.
TRAM er nafnið á sporvögnum í mörgum löndum
heims, og „faðir" þessa orðs er Englendingurinn
Benjamin Outram (f. 1764), sem var mikill áhuga-
maður um alla tækni. Hann varð síðar ágætur
verkfræðingur, og eitt sinn fann hann upp spor-
braut, sem námumenn notuðu til þess að aka vögn-
um sínum eftir. Þessi braut var kölluð Outramway,
en smám saman var þetta stytt niður I „tram", og
enn í dag heita sporvagnar þessu nafni í mörgum
löndum.
CHICK er nú að verða alþjóðlegt orð, þótt það
hafi ekki orðið til fyrr en árið 1825. Ungur málara-
nemi, Jean Cahique, var eftirlæti lærimeistara síns,
hins fræga málara David, og var lærimeistarinn
vanur að segja um miður góðar myndir, að „þetta
væri ekki Chique". Chique dó á unga aldri, en
orðið chique og síðar „chick“ lifði En enginn man
lengur eftir málaranum.
NICOTIN er nafnið á tóbaki, og upruna orðsins
má rekja til Monsieur Jean Nicot, sem sendi hirð-
inni í París fræ af tóbaksplöntu — fyrir 400 ár-
um. 1 tóbaksplöntunni var fólginn mikill lækninga-
máttur, þegar blöðin voru lögð á sár eða kýli eða
ef menn önduðu að sér ilminum. Þannig varð fyrst
neftóbakið til, en það var ekki fyrr en fyrir hundr-
að árum, að tóbakseitrinu var gefið nafnið Nicotin.
1
Eftir hverju er það nefnt?
WATT merkir nú mælieiningu fyrir raforku, en
það verður að játa, að James Watt fann aðeins
upp gufuvélina. Þegar hann lézt árið 1819, vissu
menn svo til ekkert um notagildi rafmagnsins, en
er tímar liðu fram, varð nafn James Watt einhvern
veginn tengt rafmagninu, og það hefur haldið
nafni hans betur á lofti en nokkur minnisvarði,
sem honum hefur verið reistur í Englandi, þar
sem hann fæddist.
a- rírtouK
XLCLS ^ ó'rta.s&oa
Nýliðinn í
Eftirvænting.
„Ég get ekki farið í skólann,
pabbi, ég kann ekki að lesa.“
„Uss, þú getur vel farið í skól-
ann fyrir því. Börnin eiga einmitt
að koma í skólann til þess að læra
að lesa.“
„En allir krakkar segja, að við
eigum að kunna að lesa, þegar við
komum í skólann, og Aðalbjörg
er orðin læs og meira að segja
Litla-Sigrún.“
Samt sátum við ekki heima
fyrsta skóladaginn. Áhyggjurnar
út af vanþekkingu okkar hurfu
eins og dögg fyrir sólu, þegar við
skoðuðum nýju skólatöskuna og
innihald hennar.
Svo stóðum við í þyrpingunni á
skólaganginum. Augu telpunnar
ljómuðu af eftirvæntingu, en samt
hélt hún óvenjulega fast í hönd
mína. Það var áuðséð, að tilhlökk-
un og kvíði börðust um yfirráðin
í sál hennar. Hún á létt með að
hlakka til og gleðjast. Hún hlakk-
ar til vorsins, þegar blómin fara
að vaxa og fuglarnir að byggja
sér hreiður. Hún hlakkar til berj-
anna á sumrin, en mest hlakkar
hún þó til skólans. Samt skilur
hún ekki til fulls, hve mikilvæg-
ur viðburður það
er í lífi hennar,
þegar skólahurð-
in opnast fyrir
henni í fyrsta
sinn. Hún skilur
ekki, að um leið
opnast henni hlið
að nýjum og töfr-
andi heimi. Hún
hlakkar, eins og
öll heilbrigð börn
gera, til hins
nýja og til þess að fá að reyna
krafta sína.
Þú
og
barnið
þitt
1
&
ss
8
1
l
*
■&:
a»<
.1
M
&
ú
Nýr heimur.
Töfrar og margbreytileiki þessa
nýja heims mæta henni fyrst í hópi
skólasystkinanna. I þvílíkum
barnafjölda, i þvílíkum æsandi
hávaða hefir hún aldrei verið fyrr.
Fyrsta krafa skólans til hennar
er sú, að hún fallí vel inn í hóp-
inn, skapi sér stöðu og álit meðal
bekkjarsystkinanna og hlýði sömu
reglum og þau. Og þó að lítil
stúlka eða lítill drengur skilji það
ekki, þá skiptir miklu meira máli
fyrir gengi þeirra i skóla og fram-
för í námi, hvort þeim tekst að
falla vel inn í hópinn og skapa sér
góða aðstöðu meðal bekkjarsyst-
kinanna, heldur en að þau komi
stautandi í skólann.
Hin mikla bylting, sem skólinn
veldur í lífi barnsins, er þó fram-
ar öllu öðru tengd kröfu hans um
stöðugt, marksækið starf. Litla
telpan hefir aðeins kynnzt slíkri
kröfu fyrr, þegar hún fór sendi-
ferð fyrir mömmu, vökvaði blómið
í herbergi sínu eða gætti litla bróð-
ur. En þetta voru einstaka kröfur,
sem barnið fullnægði og losnaði
undan um leið. Hin stöðuga krafa
á hendur því var neikvæð: að það
gerði ekkert óleyfilegt. Að öðru
leyti var það frjálst og mátti eyða
tima sínum í leik og tilgangslaust
V IK A N