Vikan - 24.09.1959, Blaðsíða 8

/Miimw

ÁVBWm
1 listum er Reykjavik vaxandi borg.
Það er orðið í furðumörg horn að
skyggnast í þeim efnum á ári hverju
i höfuðborginni. Leikhúsin tvö hafa
hér til sýnis ágætar leiksýningar á
17—20 leikritum á vetri hverjum.
Hér má sjá og heyra frægar óperur
og óperettur, fluttar af innlendum
listamönnum. Sinfóníuhljómsveit Is-
iands sér okkur fyrir þó nokkrum
góðum hijómleikum og er iðulega
stjórnað af ágætis-hljómsveitarstjór-
um, sem hingað koma tií iauds i
þeim tilgangi einum. Mikill og vax-
andi þróttur er í myndlist borgarinnar;
hér má sjá margar góðar sýn.ngir
vel menntaðra ungra myndlist.tr-
manna, einkanlega á haustin. Ung
skáld og rithöfundar sækja írarn á
ritvöllinh með byltingu i fovmi og
efni. Nýir, ágætlega þjálfaðir söngv-
arar og píanóleikarar halda hljóm-
leika, og enn aðrir leggja land undir
fót og afla sér orðstírs erlendis. Fram-
sæknir og frumlegir//arkítektar setja
nýjan svip á byggingar borgarinnar,
og algengt er að varða, að ungum
myndlistarmönnum séu falin merkileg
verkefni við skreytingu almanna-
stofnana. Tónskáldin sækja einnig á
brattann og fara nýjar leiðir, sem
hæfa nýjum tímum og nýju þjóðfé-
lagi. Auk alls þessa gerist það æ tið-
ara, að frægir erlendir listamenn sæki
Reykjavík heim og sýni hér list sína.
Við höfum meira að segja fengið að
sjá hér á sviði Þjóðleikhússins jap-
anska list, og i haust má vænta kín-
verskrar óperu, hef ég hlerað. En
sumir eldri listamanna landsins yppa
öxlum yfir öllum þessum „gaura-
mig hafði borið og ég hafði veitt
eftirtekt; og enn í dag eru margir
áfjáðir um þetta, og sumir hafa hvatt
mig til að láta prenta ferðasögu
mína ..
gangi" og Þykir lítið til koma. Allt
á að vera i afturför, því að í vitund
sumra þeirra táknar það afturför að
standa ekki i stað! —■ þ. e. a. s. ef
horfið er frá hefðbundnum aðferð-
um í listum. Hér er iðandi líf eins
og i erlendri stórborg; hinar stór-
kostlegu framfarir Islendinga í flug-
málum hafa bókstaflega fært gömlu
Reykjavik inn í iðandi flaum heims-
menningarinnar.
Fyrir 80 árum var ekkert af þessu
til í litla bænum við víkina. Þá þurftu
menn að „sigla" til þess að sjá slíka
dýrð. Og þótti ekki allómerkilegt að
hafa öðlazt annan eins frama. Slíkir
menn voru boðnir og velkomnir, hvar
sem þeir fóru, því að þeir höfðu frá
merkilegum hlutum að segja. Hinir
fátæku, sem heima sátu, gleyptu í
sig frásagnir hinna „sigldu“. Þó var
svo mikill munur á lífi í sveitum
landsins og hinum litla höfuðstað, að
sumum bændum, sem þangað komu,
fannst nóg um allt það iðandi líf.
Þannig eru allir bundnir umhverfi
sínu, — allt er afstætt.
Maður getur því rétt ímyndað sér,
hvílikt ævintýri það hefur verið fyr-
ir óbreyttan bónda eða alþýðumann
frá íslandi að komast til kóngsms
Kaupinhafnar á þeim dögum. Sígilt
dæmi um þetta eru írásagnir Eiriks
gamla frá Brúnum. í formála að
endurminningum sinum skrifaði Ei-
ríkur m. a. þetta á Brúnum hinn 10.
janúar 1878:
„Eftir að ég sumarið 1876 hafði
ferðazt til Kaupinhafnar, urðu marg-
ir til þess að spyrja mig frétta úr
för minni um eitt og annað, sem fyrir
Við skulum nú til gamans bregða
okkur aftur í timann og sjá með
augum íslenzks bónda leiksýningu í
Konunglega leikhúsinu i Kaupmanna-
höfn árið 1876. Briði sá, sem um get-
ur í frásögninni, var Pétur Briði reið-
ari, sem Eiríkur hafði áður kynnzt
í Vestmannaeyjum, en hann hafði
haft mikla höndlun við íöður hans í
mörg ár. Briði þessi reyndist Eiriki
ákaflega vel i Kaupmannahðfn, er
hann kom þangað, og bauð honum
til sín og gerði vel við hann á marg-
víslegan hátt. En nóg um það. Eirík-
ur á Brúnum hefur orðið:
„Tveim dögum siðar bauð gamli
Briði mér að koma með sér á Kon-
unglega teatrið. og fór ég með hon-
um, og keyptl hann þar sæti fyrir
5 mörk handa hvorum okkar og lét
mig ekki borga neitt Húsið er mjög
stórt og ljómandi fallegt. Ég áleit
frá gólfi og upp í mæni frá 16 til
20 mannhæðir. Það er hvert hálí-
hrings-loftið upp af öðru. full af
fólki. á móti leiksvæðinu. Þar ' sátu
um kvöldið 1800 manns. og sáu allir
vel á leikina. Þar var Danakonungur
og drottning hans. Grikkjakonungur(
og drottning hans. krónprinsinn og,
hans kona. Valdimar og Þyri. Þessi[
familía. 8. var ein sér í fallegum sal
og sá ég þá i annað sinn vel allt
betta fólk. þvi það var skammt frá
okktir Briða Þetta hittist svona á
Nú er að segja af leikunum ... Á
'eiksvæð’ð ko^ fiö'di af fólki. og er
bað sá ólíkasti mannahópur, sem ég
hef séð. Þar voru innan um villimenn
oe mannætur frá Afríku og Ástralíu.
og eru það óskemmtilegir menn og
hræðileeir. sumir kolsvartir og sumir
bláir með hvit og stór aueu og hvítar
tennur, og var betta fólk að dansa
á marga vegu eft.ir þeirrar og þeirrar
bióðar sið: og eitt sinn. begar opnað
var. komu 20 hvftir menn á leikvöll-
inn. vel búnir. og dansaði allt. sundur-
laust, og er hæst stóð leikurinn eða
dansinn, kemur i hópinn kerling, ösk-
ug og skitug, líkt búin að allri ut-
sjón eins og í verra meðallagi eld-
húss-kerlingar hér, og tekur upp f:u-
ið, sem skítafaldurinn er um hnén;
fer hún nú að dansa, og er nú svo
lipur og liðug og hátt í lofti stundum,
að enginn kemst í hálfkvisti við hana.
Er nú farið að kíma og brosa að heuni
dansfólkið og taka í rassinn á henni
og skekja henni til. Hún lét eins og
hún fyndi það ekki. Nú gjöra þeir
enn frekar, með hlátur og sköíl, og
kippa í fatið hærra upp og þrengja
svo að henni, að hún gat varla dans-
að undirbúa fund þeirra
— Þeir koma þar alltaf tveimur að.
— Það er alls ekkí vist. Maður má
ekki miða við kosningaúrslitin I sunt-
ar.
— Ég er ekki viss um, að hlutföllin
breytist neitt, að ráði.
— Jú, það verða miklar breyting-
ar, — sannaðu til.
Rómversku baðsalirnir, sem enn má
sjá rústir af í borginni eilifu, gátu
sér sagnfrægð fyrir það, að þar áttu
ýmsir af framámönnum heixiisveldis-
ins merkilegar samræður um stjórn-
mál og hernaðarmál. og þangað áttu
sumar þær ákvarðanir, sém örlaga-
ríkastar reyndust fyrir samtið og
framtíð, rætur sínar að rekja. Gibbon
heldur því fram i hinu mikla ritverki
sínu um hnignun og fall Rómaveldis,
að því hafi baðsalirnir, þar haft svo
mikla pólitiska þýðingu, að menn
ræðist við af meiri hreinskilni naktir
en klæddir og veitist auðveldara að
ná samkomulagi, þegar þeir hafi
hvorki vopn né hlíf, — og það hafi
Rómverjar vitað. Samkvæmt þeirri
kenningu væri það kannski ekki svo
vitlaus hugmynd að undirbúa fupd
með þeim Eisenhower og Krúséf vest-
ur í Kvisthaga 29 niðri — eða með
öðrum orðum — í baðstofunni hjá
Jónasi sundkennara Halldórssyni.
Hver veit nema þeim veittist auð-
veldara, er þeir sætu þar allsnaktir á
bekk inni í gufuklefanum eða frammi
í nuddstofunni, að komast að ein-
hverjum samningum eða finna ein-
hverja lausn deilumálEinna?
— Hvenær var baðstofa þessi oph-
uð, Jónas?
— Ellefta febrúar siðastliðinn, svar-
L Ms
ar hann og kreppir fíngurna þéttings-
fast að herðavöðvum vorum. Þeir
félagarnir, sem sitja þarna á bekk
og kæla síg, halda áfram að ræða
kosningahorfurnar, en innan úr
hvíldarherberginu berast hrotur og
uml þeirra, er sofa þar svefni rétt-
lé.t.ra undir einni eða tveimur ullar-
ábreiðum og jafna sig eftir dvölina i
gufuklefanum.
— Hvernig hefur aðsóknin verið?
— Mjög góð, jafnvel núna yfir
sumarið, og það er meira en ég bjóst
við. Kannski veldur sólarleysið þar
einhverju um.
—- Hvort er meiri aðsókn karla eða
kvenna?
— Aðsókn kvenna er öllu meiri.
öllu þarna inni er mjög smekklega
og haganlega komið fyrir. Þegar bað-
gestur hefur afklæðzt og læst fögg-
ur sínar inni i skáp, heldur hann
I dagsins önn