Vikan - 08.10.1959, Side 20

Kitt kvöld var ég að koma úr einni
af þessum gönguförum. Ég hafði skilið
viö Sjöfn í hrauninu, nokkuð fyrir
austan Hafnarfjörð, og ætlaði hún að
vera í Firðinum um nóttina (koma
niöur i Fjörðinn hjá Hvaleyri), en ég
fór niður með Hamrinum, og ætlaöi
að ná í siöustu áætlunarferöina til
eykjavíkur, og tókst það.
Ég var kominn á Lækjartorg um
miönæti. Veöriö var framúrskarandi
fagurt, og var margt fólk enn á ferli,
sumir á göngu, aðrir voru aö éta brauð
og grjúpán við söluvagnana. Mér fanst
allir vera brosandi, heimurin víöur og
fagur, og hvað mér sjálfum viðvék,
þá fannst mér ég elska allt og alla. „Ef
þú hefur sumarkvöld veriö í Vík, þá
veit ég hvað hugur þinn fann,“ segir
f>orsteinn Erlingsson.
Ég sofnaði fljótt og fast, þegar ég
kom heim, og dreymdi framhald af
dögunum, sem liönir voru næst á und-
an, að ég og Sjöfn reikuðum út um
vlðátuna, og aö sólin skini.
Ég vaknaöi viö að það var barið
harkalega. Eg leit á klukkuna. Hvaða
fylliraftur gat veriö aö berja hjá mér
um miðja nótt? Ég ætlaði ekki aö
„Hvar funduð þér þær?"
Ég hugsaði mig um.
„Mig minnir, aö það hafi verið fyrir
utan dyrnar á Barnum."
Mér var nú sagt að Jón Símon Sig-
urðsson, sem talið væri vist að hefði
verið með Ivari frá Hlíðarhúsum að
brjótast inn í bankann, hefði átt dós-
irnar.
Síðan var ég yfirheyrður langa
stund, um, hvað ég þekkti til Jóns Sím-
onar, en ég svaraði að ég vissi aldrei
til að ég hefði við hann talað, og væri
ekki einu sinni viss um að ég hefði
þekkt hann fyrir annan mann. Síðan
var ég spurður að hinu sama og ég
hafði verið spurður að áður, viðvíkj-
andi kunningsskap mínum við Ivar frá
Hlíðarhúsum, og svaraði ég hinu sama
til og áður, og var það allt satt. Svo
var yfirheyrslunni lokið þann dag, og
ég var úrskurðaður í gæzluvarðhald.
Það liðu tveir dagar áður en ég kom
i yfirheyrslu aftur. Sömu spurningarn-
ar. Sömu svörin.
Nú liðu fjórir dagar. Þá var ég enn
kallaður til yfirheyrzlu. Enn var ég
spurður hér um bil sömu spurninganna
og gaf sömu svörin. Ég hafði verið
út i garð, og af þvi ég var álitinn frá-
munalega þrjózkur, þó ég sýndi hana
í engu öðru en því að vilja ekki með-
ganga, voru tveir lögregluþjónar hafð-
ir þar. Hafði ég það til siðs, að láta
stanzlaust fjúka gamanyrðin, meðan
ég var í garðinum, og bjó ég mig und-
ir það á daginn, hvað ég ætti að segja
til gamans á kvöldin, þessar minútur,
sem ég var í garðinum.
Það hafðist nú upp á John Miller í
Ameríku (þó hún sé stór), og var
hann yfirheyrður þar, eftir beiðni is-
lenzku lögreglunnar. Sagði hann ná-
kvæmlega frá hvernig bréfin og pen-
ingarnir höfðu borizt honum i hend-
ur, en lítið var á þessu að græða fyrir
lögregluna, en hvað mér viðvék, gerði
það hvorki verri né betri minn mál-
stað. Yfirheyrslur yfir mér byrjuðu
nú aftur. Ég var spurður hvaðan ég
hefði haft peninga þá, er ég hafði
„ausið út“, eins og rannsóknardómar-
inn komst að orði, svo og fé það, er ég
ætti í sparisjóði. Ég sagðist engu
myndu svara til um þetta, það kæmi
engum við.
Svona leið vika eftir viku. 1 fyrstu
var ég að hugsa um sumarið, sem færi
forgörðum á þennan hátt, og gerði
þetta mig óþolinmóðan. En brátt sá
ég, að það kæmi ekki til mála að ég
slyppi út, fyrr en sumarið væri allt hjá
liðið, og undi ég heldur betur við,
eftir að ég var búinn að átta mig á
því, að það þýddi ekki að gera sér
neinar vonir um það að sjá þetta
sumar aftur.
EINMANA OG YFIRGEFINN.
Vikurnar liðu. Ekkert vissi ég frem-
ur en áður, hvað geröist utan fangels-
ismúranna, og ekkert vissi ég, hvaö
lega mikil tilbreyting, eins og geta má
nærri, þegar athugað var hverjar voru
„skemmtanir" mínar þarna.
En meðan ég var að bursta skóna,
var ég samt alltaf að hugsa um blaðiö,
sem lá á gólfinu, og þegar skóburstun-
inni var lokið, hóf ég lestur þess.
Það voru mest smáauglýsingar, en
svo var líka hluti af dagbók. Þar stóð
um stúlku, sem hafði fyrirfarið sér;
verr var hún komin en ég. Svo um
Hjálpræðisherinn; hann ætlaði aö
halda helgunarsamkomu og halelúja-
brullaup, og svo kom löng skrá yfir
farþega, sem höfðu farið til útlanda
með Gullfossi. Þar sá ég meðal far-
þeganna nafnið Sjöfn frá Hliðarhús-
um. En þó það væri nákvæmlega í
samræmi við fyrirætlanir okkar, að
hún færi utan, til þess að gera undir-
búningsráðstafanir til þess að koma
utan gullinu, varð mér mjög mikið um
þetta Einmana íangi, útskúfaður og
fyrirlitinn af mönnum, þoldi ég ekki i
bili þá raun að hafa misst það eina,
er mér nú orðið fannst nokkru skipta
í lifinu — kvenmanninn sem ég elsk-
aði — Sjöfn hina fögru, sem mér
fannst þá, og finnst enn, miklu frekar
vera gyðja en kvenmaður. Og sálar-
kvalir mínar breyttust í líkamlega
þjáningu. Það herptist saman á mér
hálsinn, og ég fékk afar sára krampa-
kippi í brjóstið, einskonar ekka. er
ég réð ekki við.
Ég fann ekki til neinnar reiði við
Sjöfn; ef ég hefði fundið það, hefði
ég verið fljótari að ná mér, en nú tók
það all-langan tíma. Ég var þó nokk-
urn veginn búinn að því, þegar fanga-
vörðurinn kom aftur, og gat dulið
geðshræringu mína. Ég þakkaði hon-
uin mjög vel fyrir lánið á áhöldunum,
og þegar hann var að fara, spurði ég
Ólafur við Faxafen:
opna.
En barsmiðin hélt áfram, ég mátti
til að fara til dyra, til þess aö vita hvaö
um væri að vera. Ég opnaði huröina,
#n í þvi ruddust átta lögreglumenn
inn til mín.
„Hér þýðir engin mótstaöa," sagöi
fyrirliðinn, „þér eruð handtekinn."
Ég sló upp á spaugi: „Baröist einn
við átta, og við ellefu tvisvar," sagði
Egill Skallagrímsson. En ég held samt
aö ég elgi ekkert viö þaö aö berjast,"
sagði ég. „Má ég klæða mig? Eða á
ég að koma á nærbuxunum?"
Mér var sagt aö klæða mig.
Ég kom ekki I yfirheyrslu fyrr en
undir kvöld. Mér voru sýndar flötu
dÓBirnar, er ég haföi fundið í göngun-
um. Lögreglan hafði fundið þær hjá
mér viö húsrannsókn, er hún haföi
gert á skrifstoíunni hjá mér, án þess
aö ég vissi af, rétt eftir hvarf Ivars,
en nú bar maður það, sem haföi þekt
Jón Simon vel, aö Jón heföi át þær.
2* var spuröur hvort ég heföi séö
þessar dósir áöur. Andartak datt mér í
hug aö segja nei, en svo áttaöi ég mig
& þvi, aö þaö myndi ekkl Þýða, skoö-
aöi dósirnar vandlega, og sagöi svo:
„ÞaÖ held ég.“
„Hvar sáuö þér þær?“
„Ég fann þær."
úrskurðaður í gæzluvarðhald í viku,
og hún var nú liðin, en nú var ég úr-
skurðaður í gæzluvarðhald í fjórar
vikur. Það voru komin einhver ónota-
orð fram í munninn á mér, en þá datt
mér í hug, að ég skyldi ekki gera sjálf-
um mér þá minnkun að bregða skapi,
og ég einsetti mér að ég skyldi engan
láta sjá, að mér líkaöi verr, og sagði
því eitthvað á þá leið viö rannsóknar-
dómarann, aö þó ég væri honum þakk-
látur fyrir að ætla að sjá mér fyrir
fæöi og húsnæði, þá hefði ég samt
heldur kosið að mega njóta sumarsins
utan veggja þessa hótels.
Tvær vikur liðu án þess að nokkur
skapaður hlutur skeði, og án þess aö
ég væri tekinn til yfirheyrslu. Ekki
hafði ég nokkra hugmynd um hvaö
geröist annars staðar en i klefanum,
þar sem ég var, því ég sá aldrei nein
blöð. Ég hafði mér til afþreyingar aö
gera leikfimis-æfingar eftir MUllers-
kerfi og aðrar skemmtanir mínar voru
aö fara úr fötunum og í Þau aftur,
fara i „hraögöngu", „skrúðgöngu" og
„brúðargöngu", en þetta kallaði ég
það, eftir því hvort ég tók klefagólfið
i fjórum, fimm eða sex skrefum.
Stundum fór ég þúsund skref _af
hverri göngu I einu, stundum tíu þús-
und. Á hverju kveldi fékk ég aö fara
Sjöfn leið. Við höfðum svo um mælt,
að ef ég yrði handtekinn, skyldi hún
ekki á nokkurn hátt leita sambands
við mig, það gæti orðið til þess að
tefja málið og koma henni í bölvun,
sem okkur var báðum til tjóns. En ég
vissi ekki þá, þegar við töluðum þetta
með okkur, hvað það er að vera í
fangelsi einn sins liðs og einangraður
frá umheiminum. Og ég var alltaf að
vona að fá skeyti frá henni. Ég vissi
að hún gæti sent mér nóg boð, þannig,
að enginn vissi nema ég, hvaðan þau
kæmu. Hvernig hún ætti að fara að
því vissi ég ekki, sem var innilokaður,
en ég vissi, að þó enginn sæi ráð til
þess, myndi hún sjá ótal ráð. Ég sá
engin blöð um þessar mundir, og ég
bað aldrei um neitt þarna í Steinin-
um, ég hafði ákveðið að gera það ekki
og að skipta aldrei skapi, svo að aðrir
sæju, heldur sýna alltaf þennan sama
káta, léttlynda og orðhvata örn Ós-
land, sem allir könnuðust við. Það
var erfitt, en í þeirri geysilegu niöur-
lægingu, sem ég fann til, fann ég
mikla svölun í því, að enginn skyldi
finna neinn bilbug á mér. Það kann
að vera hlægilegt að mér skyldi Þykja
þetta svo mikilsvert, en svona var það
nú samt. Ég gat nokkurnveginn haldið
virðingunni fyrir sjálfum mér, af því
að mér tókst að dylja fyrir öðrum, að
ég væri ekki sá hinn sami og ég hafði
verið.
Svo var það einn dag, að fangavörð-
urinn bauðst til þess að lána mér
skóbursta, og koma inn með bursta
og svertudósir í rifnum og skítugum
neðri helming af Vísis-blaÖi. Ég burst-
aði skóna mína vandlega. Það var af-
skaplega gaman aO gera þaö, afskap-
hann (svona eins og mér væri sama),
hvað það mundi vera gamalt, Vísis-
blaðið, sem var utan um áhöldin.
Hann stanzaði og leit á það.
„Það er ekki svo gott að sjá þaö.
Jú, bíðum við, hér er um stúlku, sem
fyrirfór sér; það er eitthvað mánuður
síðan að það var“
Hann spurði mig, hvort mér leiddist
ekki að sjá aldrei blöðin, en ég gerði
lítið úr því. Hann sagði mér að spyrja
rannsóknardómarann, hvort ég mætti
ekki fá þau. En ég svaraði hlægjandi,
að ég hefði ekki beðið sjálfur um aö
fá að komast í húsið til hans, og, að
ég ætlaði ekki að biðja um neitt meö-
an ég væri hjá honum. Fór hann þá
og sótti Morgunblaðið, og seinna um
daginn færði hann mér hin blöðin, og
upp frá þessu lét hann mig hafa Þau
daglega. Og mér kom það sannarlega
vel að fá þau, því mér var þá oft órótt,
og las ég á hverjum degi í þeim, svo aö
segja hvern staf.
En af hverju var mér órótt, úr því
að utanför Sjafnar var í samræmi viö
þá áætlun, er við höfðum gert? Aldrei
datt mér í huga þá, eða endranær, að
Sjöfn hefði sótt féð í bankann af því,
að hún ágirntist peninga. Ég vissi, að
það var af hinni ofstækislegu löngun
hennar til þess að ná rétti ættarinnar.
Aldrei datt mér í hug, að hún hefði
sýnt mér fals. Það var ekki nema eðli-
legt að henni væri vel við þann mann,
er reyndist henni eins vel eins og ég
hafði reynzt í því máli, sem henni
fannst skipta meiru en það, hvort hún
væri lifandi eða dauð. Og mér fannst
það eðlilegt, að hún hefði haldið, aö
hún elskaði mig, sem hafði reynzt
hennl svo vel, því henni var ekki vel
S-Ö-G-U-L-O-K
»
*>
VTKAN