Vikan - 17.12.1959, Blaðsíða 12

regnin af gjaldþrotl Martins Poulsens kom eins
og reiðarslag. Daginn áður hafði fólkið í
krambúðinni, starfsmennirnir í vörugeymslu-
húsunum og fólkið á fiskþurrkunarreitunum verið
önnum kafið við störf sín; daginn eftir stóðu öll
húsin lokuð og læst, en alvarlegir menn og prúð-
búnir gengu þar um, virtu og innsigluðu.
Hann hefur reist sér hurðarás um öxl, sögðu þeir
seínhvggnu, — það er svo sem ekki meira en
ma.ður vissi.
Satt var það að vísu. að hann hafðl reist sér
iiurðarás um öxl, en sannleikurinn var sá, að
engum lifandi manni hafði komið það til hugar.
Enda þótt Martin væri enn ungur að árum, tæp-
lega þrítugur, gegndi furðu, hve fljótur hann hafði
\ erið að brjóta sér braut og komast jafnvel lengra
en flestum tókst á langri ævi. Hann hafði keypt
nokkur hrörleg vörugeymsluhús, lagfært þau og
breytt þeim, reist nýjar byggingar og sett á stofn
nýja verzlun á stað, þar sem þá var tiltölulega fá-
býlt. En hann hafði reynzt framsýnn þar. Litla
þornið við fjörðinn var í örum vexti, og ekki leið
á löngu, áður en viðskiptin í krambúðinni voru
orðin hin fjörugustu. Hrukkurnar undir augum
hans hurfu, — hann hafði lagt mikið undir, en
nú var lika spilið unnið.
Martin var glæsilegur maður, ungur og spengi-
legur, dökkur á brún og brá, vel gefinn, og
sveitungar hans voru stoltir af honum. Það var
ekki laust við, að þess væri beðið með eftir-
væntingu, að hann staðfesti ráð sitt, og margs
getið til um það, hver mundi verða fyrir valinu.
Hann var tíður gestur í klúbbnum, og hann sveifl-
aði stúlkunum fimlega í dansinum.
Enginn hafði búizt við því, að Karín yrði fyrir
valinu. Hún var ekki úr plássinu; hún var dóttir
málfærslumanns í Þórshöfn, frið sýnum, en dálítið
kuldaleg, að öllum þótti. Flestir voru sammála um,
að ekki væri hlaupið að því að kynnast henni. Hún
vann við bankaútibúið í plássinu, og svo gerðist
það dag nokkurn, áður en það hafði svo mikið
sem flogið fyrir, að hún kynni að verða hin út-
valda, að þau opinberuðu trúlofun sína og héldu
skömmu síðar brúðkaup sitt með veizlu, sem
longi var í minnum höfð, svo rausnarlega var þar
v.-:tt og mörgum boðið. En veggurinn á milli
fólksins í plássinu og Karínar stóð eftir sem áður,
hann var engum kleifur. Það var eins og hún gæti
ekki tekið neinn þátt i áhugamálum þess, hún var
;i allt öðru sviði, álitin helzt til „fín,“ og henni
tókst ekki að afla sér þeirrar þekkingar um menn
og málefni í plássinu, að þetta misræmi lagaðist.
En Martin var harðánægður með kvonfang sitt,
það leyndi sér ekki Og þá sjaldan sem til átaka
kom milli hennar og einhverra í plássinu, brást
það ekki, að hann stóð með henni.
Þrjú börn áttu þau. Marianne var sextán ára,
þegar ógæfan dundi yfir, Ivar fjórtán og Sanna
litla átta ára.
Eflaust var það Karin, sem fyrst allra tók að
gruna, að hverju stefndi. Martin var farinn að
gerast eirðarlaus og annars hugar, eftir að hann
lagði í þessa útgerð. Þegar hann tók það skref,
hafði hann sagt við hana:
— Okkur vegnar vel eins og er, Karín, en mér
finnst það skylda mín að kaupa skip, fyrst við
höfum ráð á því. Það er nú svo um okkur í
þessum eyjum, við getum ekki lifað á því til
lengdar, að hver selji öðrum grænsápu; við verð-
um líka að afla gjaldeyris.
- Ég skil það vel, svaraði Karín rólega og
svipaðist um í stofunni. Þau höfðu ráð á að kaupa
skip. Hús sitt höfðu þau reist uppi í brekkunni,
og úr stofuglugganum var víð útsýn. Plássið lá
fyrir neðan brekkuna, á ströndinni út að kletta-
hofðanum, sem kallaður var Hnefinn, og inn
;icð firðinum. Já, við sunnanverðan fjörðinn,
>■■■■: sem ströndin var enn sæbrattari, var meira
:\ö segja komin byggð, hvar sem grænan blett
var að sjá. Margir þeirra, sem þarna bjuggu, áttu
ailt sitt. undir verzluninni, seldu henni bátafisk-
inn eðu unnu fyrir lífsviðurværi sínu í kram-
búðinni eða vörugeymsluhúsúnum.
En þó var sem hún kenndi nokkurs ótta í þetta
skipti, vissi ekki sjálf, hvers vegna, — ekki þá.
Seinna, þegar þetta rifjaðist upp fyrir henni,
varð henni ljóst, að sá ótti hafði stafað af því,
hve náið hún þekkti eiginmann sinn. Það hafði
alltaf verið örðugt að halda honum við meðal-
hófið.
— Það er sannkölluð heppni, að bú skulir ekki
vera gefinn fyrir áfengi eða munað í mat, sagði
hún á stundum. Húsið var stórt. en ef hún hefði
ekki tekið í taumana, mundi hann hafa reist höll
þarna í brekkunni. Þegar hann átti annrikt, varð
hún hvað eftir annað að fara s.iálf niður í verzl-
unina um miðja nótt og beita hann blátt áfram
ofriki, til þess að hann tæki sér hvíld; annars
mundi hann fyrir löngu hafa ofrevnt slg á vinn-
unni. En ef hún ræddi um það við hann, að þau
tækju sér sumarleyfi, urðu ráðagerðir hans svo
öfgakenndar, að hún varð enn að taka i taum-
ana. Var þá við því að búast, að hann mundi
gæta hófs. þegar hann lagði út í annað eins æv-
intýri og útgérðin var, — að hann sæi fyrir, hve
miklu hann mætti voga, þegar eins gat brugðið
til beggja vona?
-— Éer er þér sammála, sagði hún og reyndi
að kveða niður beyg sinn.
Fvrst í stað fór Martin að öllu með gát og
reyndist forsjáll vel, keypti litla skútu af nýj-
ustu gerð, sem reyndist mjög vel og hafði hepnn-
ina með sér bæði á miðum og markaði. Nokkru
síðar keypti hann aðra, og enn hafði hann hepon-
ina með sér. En nú gerðist hann st.órhuga. Tog-
araútgerð, — það var eitthvað annað. Þá var
ekki um að ræða aðeins sjötíu til áttatíu lestir
í veiðiferð, heldur fimm til sex hundruð.
DRÆTTIRNTR undir augunum dýpkuðu aftur.
Sp'Jafýsnin hafði náð tökum á honum, og hann
Iagði stöðugt meira undir. Þegar honum hafði
loks tekizt að selja báðar skúturnar og festa kaup
Smásaga
frá Færeyjum
á togara, kenndi hann nokkurs samvizkubits
vegna þess, að hann hafði ekki ráðfært sig við
Karín áður. eins og hann var vanur, þegar um
eitthvað viðurhlutamikið var að tefla. Það fór
meira að segia svo, að hún hevrði það eftir öðr-
um, og spurði hann, hvort satt væri.
— Já, svaraði hann og ýkti hrifninguna i rödd-
inni. — Já. ég hef lagt undir allt. sem við eig-
um, og ef við vinnum spilið — eða öllu heldur,
þegar við höfum unnið spilið, get ég látið mér
nægja útgerðina. Það verður mun frjálsara og ...
— Margt segirðu, varð Karín að orði. — Mér
finnst nú, að þú hefðir átt að trúa mér fyrir
þessu.
— Ég gleymdi því, svaraði hann. — Ég hef
verið önnum kafinn við samningana að undan-
förnu. Það var ekki hlaupið að þessu, eins og
l>ú getur skilið ...
— Þú varst ekki heldur viss um, að ég mundi
reynast Þess fýsandi. Var það ekki það, sem
gerði?
Hann leit á hana, var að því kominn að reið-
ast, en stillti sig.
— Ef til vill hefurðu þar rétt fyrir þér, svar-
aði hann, brosti við og kyssti hana á vangann.
Togarinn var ekki af nýjustu gerð, þótt dýr
væri. örðugleikarnir sögðu strax til sín. — rán-
dýrar og langvarandi viðgerðir, sem ollu mikl-
um töfum, — gallar, sem komu ekki í ljós fyrr
en eftir á og urðu til þess, að Martin lagði út í
málaferli, sem hann tapaði. Togarinn reyndist
eldsneytisfrekur, og þar sem hann komst ekki á
miðin, fyrr en vertíðin var liðin, lenti hann I
slæmum veðrum og varð löngum að liggja I vari
Loks var eins og heppnin mundi aftur brosa
við. Togarinn fékk góðan afla norður í Barents-
hafi og seldi hann við góðu verði. En þar með
var þvi lika lokið. 1 næstu veiðiferð norður i höf
iagðist svo þykk ísing á togarann, að minnstu
munaði, að hann sykki, og þegar heim kom, varð
ekki hiá því komizt að leegia honum í skipa-
smíðastöð til gagngerrar viðgerðar.
Svo mikhs trausts naut Martin. að enginn lét
sér til hugar koma, að togarinn hefði þá glevpt
allt, sem hann átti og vel það. Hið eina, sem
gat biargað honum frá efnahagslegu hruní, var
það að honum tækist að selja togarann tafarlaust
og bjarga svo bví, sem bjargað yrði. — En þá
kom reiðarslagið. Framkvæma varð skoðun á
togaranum, og eftirlitsmennirnir dæmdu hann
ós.iófæran!
Þá hijóp skriðan. Strax daginn eftir tóku lán-
ardrott.narnir allt bað í sínar hendur, sem talizt
gat nokkurs virði. Togarinn var einskis virði nema
sem brotajárn. Allt, verzlunarhúsinu, krambúð!n,
vörueevmsluhúsin, íbúðarhúsið, meira að segia
húsgögnin, var þar með orðið eign óviðkomandi
manna.
MARTIN hafði ekki verið auðveldur i sambúð
þennan vetttr. Hann hafði megrazt, andlitsdrætt-
ir allir orð'ð skarpari, og hann hafði enga eirð
í sér v;ð neitt. Fyrstu örðugleikunum tók hann
sem karlmenni, sem efldist til sóknar, þegar móti
blæs. En svo fór, að hann kiknaði, varð bitur
og önuglyndur, svo að ekki mátti orði halla.
Nokkrum dögum fyrir lokaáfallið höfðu þau
Karín setið inni í stofunni heima, og hún hafði
reynt að halda uppi samræðum, en árangurs-
laust. Og allt i einu þeytti hann blaðinu, sem
hann hafði verið að lesa, frá sér í gólfið og
hrópaði:
— Nú er það komið á daginn. að þú hafðir
rétt fyrir þér! Ertu Þá ekki ánægð? Ég hef ginið
yfir meira en ég gat glevpt, og þú sást það fvrir.
En þið eruð bara svo tillitssöm, hvert með öðru,
enda þótt ég kysi margfalt heldur, að þið tækjuð
af ykkur grímuna og kæmuð til dyra eins og þið
eruð klædd!
Að svo mæltu reis hann úr sæti sínu, snaraðist
út og kom ekki heim aftur, fyrr en langt var
lið'ð á kvöld.
Karin var á fótum og beið hans, bar honum
kaffi og reyndi að koma honum í skilning um,
að hún fagnaði síður en svo óförum hans. En
það var varla, að hann svaraði henni, — engu
líkara en eitthvað hefði brostið hið innra með
honum.
Fólkið í plássinu hélt spurnum fyrir um það,
hvernig frúin þarna uppi í brekkunni mundi
bregðast við. Hún var orðin meðlætinu svo vön,
sagði það. Hún hafði alltaf verið hátt yfir aðra
hafin. Nú, þegar allt var^ hrunið í rúst, bar ekki
á öðru en hún væri hnarreist sem fyrr, og það
var skilið þannig, að hún vildi ekki viðurkenna,
hvernig komið væri. Sér til mikillar undrunar
komst Karín að raun um, að því fór fjarri, að
hún væri tekin í sátt. Ef til vill hafði hún vonað
það án þess að gera sér þó grein fyrir því, að
það mundi bæta fyrir henni, að hún var nú sjálf
orðin fátæk og varð að horfa í hvern eyri.
Sambúð þeirra Karínar og Martins versnaði
stöðugt. Loks sá hún ekki annað úrræði en senda
börnin til Þórshafnar, og Martin hreytti því út
úr sér, að það væri víst ekki talið sérlega hollt
fyrri þau að umgangast hann, — spurði, hvort
hún færi ekki bráðum líka.
— Nei, svaraði hún, ég verð um kyrrt. Og ég
vona, að þér skiljist það smám saman, að ég
áfellist þig ekki. Hvað sem verður og gerist, þá
stend ég við hlið þér.
— Mas. ekkert nema mas, mælti Martin hörku-
lega. — Ég hef orðið að hlusta á svo mikið mas
að undanförnu. „Við viljum þér vel“ og „Við,
sem erum gamlir kunningjar," og allt það. Þetta
segja þeir allir, og svo taka þeir borðstofustól-
ana með sér, drephræddir um, að annars selji ég
þá og þeir missi af sínu!