Vikan - 24.03.1960, Page 4

Hinti f9* nóvcmbcr
I7f7 sfceði
broðalegur utburður
vestur undir JoMi:
Moður 09
boffo voru nfjfrt 09
morðifiginn nnðist oldrei.
Þntturinn er snminn
eftir nlþingis-
bðbunf 09 nnnnlum.
ARSBM heitir Holt eða Kötluholt í Nes-
hreppi undir JÖkli ber svo við að kvöldi
18. nóvember 1757 að heimilisfólk
hrekkur uppúr rökkursvefninum við
það að högg eru drepin á dyr. — Meðan högg
á bæjarlnirð bera ekki vitni um draugagáng að
því er snertir fjölda þeirra og háreysti, geingur
íslenzkt alþýðufólk til dyra og tekur komu-
manni tveim höndum.
Gesturinn er einkar skuggalegur þarsem
hann stendur útifyrir dyrum og heilsar kalt á
hónda; eigi að síður er honum boðið til bað-
stofu. Við skulum láta þar staðar numið meðan
Ijós er ekki tendrað og rökkur skammdegisins
dylur svipmót gests annarsvegar og heimafólks
hinsvegar. Ekki skulum við heldur geta okkur
til um viðræður í baðstofunni eftir að brugðið
hefur verið upp týru. Látum okkur nægja að
honum er gistíng heimil og allur beini.
„Hafði verið ódæll úngur og frændlið hans,
en nú oftast spakur, — og heldur fégjarn“, segir
á bókum.
Hann hét Jón Helgason og var af Geitaskarðs-
ætt. Faðir hans var Helgi Jónsson lögréttu-
manns á Þverá í Miðfirði, — en móðir hans
var Sigríður Bjarnadóttir lögsagnara 1 Arnar-
bæli, af ætt Magnúsar prúða. Sigríður hafði alið
Jón úng og ógefin, áður en lnin giftist Jóni
ólafssyni annálaritara á Grímsstöðum í Breiðu-
vík; þótti það einganveginn jafnræði: Jón sá
var leingstum fátækur og bjó við þau kjör sem
tiðast hafa orðið hlutskipti þeirra hérlendra
manna sein fremur sinntu skriftum en verald-
Iegu vafstri.
Jón Helgason mun hafa dvalizt í Húnaþíngi
framanaf ævi, þar á meðal að Þíngeyrum hjá
Bjarna sýslumanni Halldórssyni, stórbokkanum
sem nú hefur staðið á haus í Þíngeyrakirkju-
garði í 157 ár; var talið til marks um afl Jóns
að hann lyfti Bjarna sýslumanni í hnakk, en
sýslumaður vó hálfa fimmtu vætt. — Jón
kvæntist þar nyrðra víðdælskri konu, Guðrúnu
Bjarnadóttur að nafni.
Við árið 1757 er skrifað í húnvetnskum annál:
„Margt fólk fór á þessum árum undir Jökul,
sUður og á Vestfirði frá Norðurlandi og nokkr-
ir með konu og börn“. Það er einmitt á'þessu
tímabili sem Jón Helgason flytur undir Jökul
með konu sinni, að líkindum á Hellissand, og
er þá kominn í nágrcnnið við móður sína og
stjúpföður á Grimsstöðum.
Um búskap og heimilisástæður Jóns og Guð-
rúnar vitum við fátt, en sumarið 1757 er Guð-
rún kaupakona þarsem Holt heitir eða Kötlu-
holt í Neshreppi undir Jökli. Þar ræður liibýl-
um maður á fertugsaldri, Stefán Snorrason að
nafni, ásamt móður sinni Katrínu, ekkju á sjö-
tugsaldri, og ýngra bróður sínum Bjarna. Orð-
fáar annálagreinar gefa okkur í skyn að fólk
þetta hafi „harðbýlt verið“.
í það minnsta þykir G’uðrúnu Bjarnadóttur
kaup sitt rýrt þegar hún flytur til bónda sfns
um haustið.
Við getum lítið fullyrt um ferðalag Jóns
Helgasonar áðurnefnt skammdegiskvöld; ein-
hversstaðar er okkur sagt að hann hafi verið
að koma úr ferð til átthaganna nyrðra, og má
láta það liggja milli hluta.
Eitt er víst, að Jón bjóst ekki til ferðar um
morguninn; hann sat sem fastast. Fjúkhragl-
andi var með nokkru frosti. Þegar á daginn
leið og rökkva tók gekk Bjarni Snorrason til
kinda, og enn sýndi gesturinn ekki á sér farar-
snið. Kannski eigum við að sætta okluir við
þá skýríngu að hann liafi verið lerkaður eftir
norðanreisuna og færi því að eingu óðslega?
VIKAN
4