Veðrið - 01.04.1956, Síða 4

JÓNAS JAKOBSSON veðurfrœðingur:
Hitastig yfir Keflavík
Ollum, sem veita ríki náttúrunnar athygli, er ljóst, að veður er því kald-
ara sem hærra clregur frá sjávarmáli. Gróðurfar og tiivera jökla sanna þetta.
En e£ til vill kemur þessi hitamunur bezt fram haust og vor, þegar oftlega
snjóar í fjöll á sama tíma og alautt er á láglendi.
Samanburður á meðallagshita mishárra staða sýnir greinilega þessa kólnun
með hæð og einnig hitt, að hún er ekki alltaf eins, heldur breytist hún frá
einum dcgi til annars og einni árstíð til annarrar. Möðrudalur á Fjalli er hæst
allra íslenzkra veðurathugunarstöðva, um 450 m y. s., enda er meðalhiti ársins
lægri þar en á nokkurri annarri stöð, aðeins 0,3 °C. Engar reglubundnar athug-
anir á hitastigi eru til frá stöðvum, sem hærra liggja hér á landi, svo að með-
alhita og hitabreytingar á háfjöllum og jöklum verður að finna með öðruni
ráðum en beinum mælingum á staðnum.
Síðan loftför voru fundin upp, hefur verið hægt að mæla hitastig í loft-
hjúpnum hátt frá jörðu. Reglubundnar mælingar hefjast þó ekki fyrr en um
1030, er radio-sondan kemur til sögunnar, en með henni er mælt hitastig, raka-
stig og loftþrýsting upp í 30 til 40 km hæð. Fyrstu slíkar mælingar hér á
landi gerði hollenzkur veðurfræðingur sumarið 1933, og sumarið 1939 lét Veð-
urstofan gera daglegar athuganir í fjóra mánuði, en við þær störfuðu aðallega
tveir þýzkir menn.
Árið 1941 hóf bandaríski ílugherinn reglubundnar háloftaathuganir á Kefla-
\ íkurflugvelli. Hefur þessum athugunum verið haldið áfram óslitið síðan vegna
öryggis flugferða yfir Norður-Atlantshaf, og vinna nú íslendingar við þessar
mælingar að hálfu á móti Bandaríkjamönnum. Ekkert hefur verið birt á ís-
lenzku um niðurstöður þessara mælinga, og það, sem hér kemur fyrir almenn-
ings sjónir, er aðeins frá einu ári um hitastig í tveimur neðstu kílómetrum
lofth júpsins.
Línuritin á bls. 5 og 6 sýna gang hitans allt árið 1954 í 500 og 1500
m liæð yfir sjávarmáli. Þessar hæðir hafa verið valdar vegna þess, að á því
bili er meginhluti hálendis íslands, svo að hér kemur fram í stórum dráttunt,
hvernig hitastigi hefur verið háttað þar á ýmsum tímum ársins. Og þó að ekki
sé að vænta nákvæmlega sama hitastigs í 1500 nt hæð yfir Reykjavík og t. d.
í sönni hæð á Vatnajökli, má þó gliigglega sjá, hvenær hlýindakaflar og
hláktir hafa verið á fjöllum og eins hvenær kuldaköst hafa gengið yfir landið.
A línuritunum er bilið fvrir hvern dag látið byrja klukkan tvö eftir íslenzk
um miðtíma, því að þá hefst fyrsta mæling dagsins. En alls eru fjórar mæl-
ingar á sólarhring, lramkvæmdar rcglulega á sex stunda fresti.
Nákvæmni ntælitækjanna sjálfra er talin svo mikil, að ekki skakki nteir
en hálfri Celsíus-gráðu í hitamælingum, ef fyllsta nákvæmni er viðhöfð. Hins
verður þó að gæta, að mikils hraða er krafizt við athuganir, svo að skekkja í
einstökum ntælingum getur numið einni gráðu eða jafnvel meir. Þegar hverri
4