Fréttablaðið - 21.12.2009, Qupperneq 52

40 21. desember 2009 MÁNUDAGUR
UMRÆÐAN
Aino Freyja Järvelä
skrifar um sjálfstæða
leikhópa
Nú eru tímar niður-skurðar í opinber-
um rekstri og öll útgjöld
ríkisins komin til end-
urmats. Mikilvægt er
að vanda til verks í þeirri vinnu
og passa að barninu verði ekki
fleygt út með baðvatninu.
Við sem störfum innan
vébanda sjálfstæðra leikhúsa
skiljum auðvitað mætavel að
skera þurfi niður í ríkisrekstr-
inum. Skurðarmenn hins opin-
bera ættu þó að hafa í huga að
hver króna sem fer til sjálf-
stæðra leikhúsa í landinu skilar
sér hins vegar margfalt til sam-
félagsins, m.a. í formi gjaldeyr-
istekna. Meirihluti allra leikhús-
uppfærsla í landinu er á vegum
sjálfstæðra leikhópa og sýningar
þeirra hafa dregið til sín fleiri
áhorfendur undanfarin ár en
stofnanaleikhúsin gera saman-
lagt. Eigi að síður fá sjálfstæð-
ir leikhópar ekki nema sex pró-
sent af öllu því opinbera fé sem
fer til leiklistar í landinu. Ríkið
fær með öðrum orðum mun
meira fyrir þá peninga sem það
leggur í sjálfstæðu leikhúsin en
það sem lagt er í stofnanaleik-
húsin. Það sætir því furðu þegar
ákveðið er að skera niður sjóð-
inn til atvinnuleikhópa um heil
fimmtán prósent á sama tíma og
listastofnanir taka einungis á
sig fimm til sjö prósenta
niðurskurð.
Niðurskurður til sjálf-
stæðra atvinnuleikhópa
hefur nefnilega mun
alvarlegri áhrif. Vegna
þess að atvinnuleik-
hóparnir eru reknir án
yfirbyggingar hafa þeir
ekkert svigrúm til hag-
ræðingar. Fjármagnið
fer óskipt í uppsetning-
ar og þá að mestu leyti í launa-
greiðslur til listamanna úr öllum
geirum listanna, iðnaðarmanna,
þjónustuaðila og svo mætti lengi
telja. Fimmtán prósent niður-
skurður á fjárveitingu til sjálf-
stæðra atvinnuleikhópa þýðir
einfaldlega fjölda atvinnumissi
í geira sem skapar 500 störf
árlega.
Óvíst er að fólk geri sér
almennt grein fyrir því að allt
það fjármagn sem ríkið leggur
til sjálfstæðra atvinnuleikhópa
er sambærilegt og kostnaður
við eina stóra uppsetningu á
stóra sviði stofnana. Fyrir sam-
bærilegt fé og kostar að setja
upp aðeins eitt einstaka verk
í stofnanaleikhúsunum buðu
sjálfstæðir atvinnuleikhópar
upp á 67 leik- og danssýningar
sem sýndar voru fyrir 160.000
manns. Sjálfstæðir atvinnu-
leikhópar hafa jafnframt sinnt
mikilvægu kynningarstarfi á
íslenskum sviðslistum erlendis.
Á síðasta leikári voru 35 leik-
og/eða danssýningar sýndar 165
sinnum víðs vegar um heiminn.
Slíkar ferðir eru að öllu jöfnu
kostaðar með erlendu fjármagni
sem skilar sér sem gjaldeyrir til
landsins.
Undangengin ár hefur skrif-
stofa SL raunar lagt sérstaka
áherslu á að sækja til lands-
ins erlent fé sem fer í verkefni
hér heima auk þess að mynda
alþjóðleg tengsl sem nýtast
sjálfstæðum atvinnuleikhóp-
um. Fjögur erlend samstarfs-
verkefni eru í bígerð á næsta
ári sem skila bæði gjaldeyri og
atvinnu fyrir sjálfstæða lista-
menn á Íslandi. Til að geta efnt
til slíks samstarfs og sótt fjár-
magn í erlenda sjóði er í öllum
tilvikum krafist mótframlags
heima fyrir. Sjálfstæðir leik-
hópar hafa í auknum mæli sótt
í erlenda sjóði og myndað tengsl
við erlenda leikhópa. Ef stefna
menningar- og menntamála-
ráðuneytisins í niðurskurði til
menningar helst óbreytt á kom-
andi árum mun verða torsótt
fyrir atvinnuleikhópa að sækja
í erlenda sjóði, kynna íslensk-
ar sviðslistir erlendis og skapa
gjaldeyristekjur fyrir Ísland.
Höfundur er formaður Sjálf-
stæðu leikhúsanna.
Skammgóður vermir eða
langtíma ávinningur?
UMRÆÐAN
Jón Þór Ólafsson skrif-
ar um loftslagsmál
Ég átti nýlega tækifæri að tala við mann sem
tók þátt í að gera nýjustu
„Matsskýrslu um lofts-
lagsbreytingar“ á vegum
„Milliríkjanefndar Sam-
einuðu þjóðanna um
loftslagsbreytingar“ (IPCC). Ég
sagðist hafa áhyggjur af því að
pólitíski armur IPCC væri að vefa
þétt alþjóðlegt hagsmunatengsla-
net ríkisstjórna og viðskiptalífs
sem hagnaðist á kenningunni um
manndrifna hlýnun jarðar. Ég
sagði honum að áhyggjur mínar
vöknuðu við að sjá að slíkt hags-
munanet myndi þurfa að leggjast
gegn gagnrýnum vísindamönn-
um til að verja sína hagsmuni og
ef kenningin væri röng myndu
þeir þurfa að fela og falsa upp-
lýsingar til að sannleikurinn
kæmi ekki í ljós. Ég benti honum
á að slíkt hagsmunanet ógnaði
vísindunum.
Áhyggjur mínar voru staðfest-
ar stuttu síðar þegar vefpóstum
virtra vísindamanna sem IPCC
styðst við var lekið. Þar ræddu
þeir hvernig þeir hindruðu aðgang
að upplýsingum, fölsuðu þær og
földu, kúguðu vísindatímarit til
að birta ekki greinar eftir gagn-
rýna vísindamenn o.s.frv.
Ég viðraði þessar áhyggjur við
innanbúðarmann IPCC því ég vildi
vita hvort vísindamenn sem efast
um kenninguna um manndrifna
hlýnun jarðar hefðu sæti í vísinda-
armi IPCC. Hann svaraði: „Nei,
við leyfum þeim það ekki.“
En hvað ef ástæða hlýn-
unar jarðar er önnur en
koltvísýringsútblástur
manna og hvað ef hægt er
að stöðva hlýnunina? Slík
vísindakenning ógnar
valdamesta hagsmunaneti
heimsins frá upphafi. Hún
ógnar koltvísýringsskatt-
heimtu allra ríkja heims.
Hún ógnar einnig koltví-
sýringskvótakerfi á valdi
stærstu orku- og iðnfyrirtækja
heims (stóru olíufyrirtækin eru
nú þegar farin að græða á kvóta
sem þau hafa fengið endurgjalds-
laust). Hún ógnar þar að auki arð-
bærum kvótaviðskiptum stærstu
fjármálastofnana heimsins.
Koltvísýringskvóti mun m.a.
hafa í för með sér: hærri skatta,
hægari efnahagsbata, hærra mat-
vælaverð og hungurdauða. Guð
mun ekki hjálpa okkur þegar hags-
munanetið er fullofið og lögfest
um allan heim, og gagnrýnir vís-
indamenn munu eiga við ramman
reip að draga að losa okkur undan
því.
Vísindamenn eru að hluta háðir
þessu hagsmunaneti. Þeir þurfa
fjármagn til rannsókna, vísinda-
fjölmiðla til að koma kenning-
um sínum á framfæri og félags-
skap við aðra vísindamenn sem
allir þurfa að hugsa um að bíta
ekki höndina sem fæðir þá. Hlust-
um því vel á þá vísindamenn sem
ýtt hefur verið út í kuldann fyrir
að gagnrýna kenningu sem er
notuð til að réttlæta verulega til-
færslu verðmæta til valdamestu
hagsmunaaðila heims.
Höfundur er
stjórnmálafræðingur.
Valdamesta hags-
munanet heimsins
Staðreyndir um dagblaðalestur
Íslendingar yngri en 55 ára verja lengri tíma á virkum dögum
til að lesa síður Fréttablaðsins en síður Morgunblaðsins.
Allt sem þú þarft...
Heimild: Lestrarkönnun Capacent maí-okt 2009.
Íbúar á höfuðborgarsvæðinu yngri en 60 ára sem búa á
áskriftarheimilum Morgunblaðsins
lesa frekar Fréttablaðið.
JÓN ÞÓR
ÓLAFSSON AINO FREYJA
JARVALA
Fyrir sambærilegt fé og
kostar að setja upp aðeins eitt
einstaka verk í stofnanaleik-
húsunum buðu sjálfstæðir at-
vinnuleikhópar upp á 67 leik-
og danssýningar sem sýndar
voru fyrir 160.000 manns