Vikan


Vikan - 28.09.1961, Blaðsíða 8

Vikan - 28.09.1961, Blaðsíða 8
I FULLR1 ALVORU: Tvíer stgtldnr setntitgflr Á öllum öldum hafa verið uppi þeir menn, sem unnu sér það til ágætis, oft og tíðum ósjálfrátt, að því er virðist, að út úr þeim hrutu setningar, sem urðu ekki aðeins sam- tímakynslóð þeirra munntamar, heldur gengu í arf komandi kynslóða, — urðu sígildar engu síður en öndvegisverk mestu skálda og listamanna. Ekki eiga þær allar langlífi sitt því að þakka, að þær séu þrungnar háfleygri speki eða feli i sér djúpa hugsun, þótt það sé til; liitt er oftar, að þær beri það með sér, að þær hafi hrokkið af vörum „höfundar“ án nokkurs undirbúnings, — orðið til í sömu andrá og þær voru sagðar og túlki hversdags- leg sannindi á svo ljósan og auðskilinn hátt og í fám orðum, að þær komi mönnum síðan í stað langra skilgreininga og rökskýringa, annaðhvort beinlinis eða í yfirfærðri merk- ingu. Ljóst dæmi um þann flokk sigildra setninga, sem liér er við átt, má telja hið fleyga svar Páls heitins Einarssonar, — Púlla, eins og hann var kallaður, -— þegar hann var spurður þess, hvort ekki væri dýrtíð á Austfjörðum eins og annars staðar, en Púlli liafði þá dval- izt þar um skeið: „Nei,“ sagði hann, „þar er allt saman skrifað.“ Annað Ijóst dæmi er lýsing manns nokkurs á efnahag og atvinnuháttum i Borgarnesi. „Borgnesingar,“ sagði hann, „lifa hver á öðr- um.“ Báðar þessar setningar urðu landsfleygar á sinni tið. Báðar lifa á vörum þjóðarinnar enn í dag og eiga eflaust eftir að lifa þannig um langan aldur, -— að minnsta kosti meðan þær eiga svo vel við rikjandi ástand í efna- hags- og atvinnumálum þjóðarinnar, að þær koma í stað langra og flókinna hagfræðilegra greinargerða. Verður efnahagsstefnu þjóðar, sem um ára- tugaskeið hefur lifað — og það meira að segja frægasta lífi — á lánsfé fyrst og fremst og aldrei goldið lán nema með nýju láni, betur lýst á annan hátt en taka sér i munn setninguna, sem hraut af vörum Púlla forðum, þótt liann ætti að vísu við ástandið i sér- stökum landshluta þá? Er nema eðlilegt, að hún verði manni tiltæk, þegar hann sér glæsibílatrossurnar, sem komast vart lengur fyrir á götum bæjarins, —- heil hverfi í Holly- ■woodstil vaxa upp úr holtum og urðum með þvilíkum hraða, að ætla mætti, að þar væri einhver dularfullur hormónaáburður að verki, — eða hann les frásagnir af dýrlegum veizlu- höldum og viðhafnarmótökum, lúxusferðum sendinefnda og legáta hins opinbera, já —■ og hópferðum óbreyttra borgara langt út í löndin, sem kosta hvern einstakling hátt upp i árslaun, sem tíunduð eru á skattskýrslum? -— Hér gætir ekki neinnar dýrtiðar, þvi að hér er allt skrifað .. . Og hvernig er það svo með aðalatvinnuvegi þjóðarinnar? Jú, öll útgerð er rekin með stór- felldu tapi, landbúnaðurinn einnig. þannig hefur það verið ár eftir ár. Báðum þessum atvinnuvegum er þó lialdið gangandi með svokölluðum niðurgreiðslum. Okkur er sagt, að tapreksturinn stafi af þvi, að þessir at- vinnuvegir séu þess ekki umkomnir að greiða það starfskaup, sem þeir eru krafðir um og fólk verður að fá til þess að geta greitt þá skatta, sem meðal annars fara í Framhald á bls. 36. þjóðleg hátið í hnignun Vikan fór í réttir á tilskildum tima. líklega af tómri eðlisávisun, því að hað er nú svo um réttir, að þær eru ekki auglýstar i útvarpinu eins og aðrar samkomur, utan kannski rétta- böllin. Það er bezt að játa það strax, að við fórum ekki ríðandi, — fórum raunar allar götur upp í uppsveitir Árnessýslu, þar sem við héldum fé vænna og menn söngelskari en ann- ars staðar í námunda við okkur. Við vorum ekki heldur hinir einu, sem komum á bíl; þeir virtust heldur fleiri, sem þann kost höfðu valið, og rússa- jepparnir þöktu stórar spildur utan við réttirnar. Aftur á móti bar miklu minna á hestum, og helzt voru það krakkar eða aðkomumenn úr Reykja- vík, sem fengu að koma á bak og þeystu um nærliggjandi grundir. Það er greinilegt, að þáttur rétt- anna í lífi sveitafólks er nú allur ann- ar en áður var. Réttirnar eru ekki lengur nálega eina samkoman á öllu sumrinu að fráskildum kirkjuferðum, eins og áður var. Nú eru dansleikir um hverja helgi í nýjum og fallegum félagsheimilum, og bílaeign og bættar samgöngur gera það að verkum, að fólk lætur sig ekki muna um að bregða sér á skemmtanir í næstu sveitjr. Flestir bændur, — að minnsta kosti á Suðurlandi, — byggja afkomu sina meira á mjólkurframleiðslu en sauðfé, gagnstætt því sem áður var, þegar bændur ráku svo til allan tekjustofn ársins heim úr réttunum. Þá var réttardagurinn eins konar uppskeruhátíð. Það tiðkaðist líka, — að þvi er gamlir menn hafa tjáð okk- ur, — að menn gerðu upp allar sínar sakir í réttunum. Skuldir voru greidd- ar og deilumál gerð upp með slags- málum, sem voru þá ekki í þeim ný- móðinsstíl, að deiluaðilar settu sig í boxarastellingar og gæfu hverjir öðr- um undir hökuna eða i kviðinn, held- ur var um einhvers konar stimpingar að ræða, sem miðuðu að því að koma andstæðingnum undir — og þá helzt í forina i réttinni. Þvílík uppgjör eru afskaplega fá- tið í réttum nú á- dögum, og margir koma þangað meir af gömlum vana, vegna þess að enn leikur einhver dýrðarljómi um þessa þjóðlegu sam- komu. Ég hef heyrt það á mörgum — og sérstaklega aðkomumönnum, — að réttaferðir hafa orðið þeim vonbrigði, — ekki vegna þess, að dilkarnir væru ekki vænir og féð vel fram gengið af fjalli. En réttastemmningin gamla og góða er að fjúka út í veður og vind. Ég fór til dæmis í réttir i Gnúpverjahrepp, þar sem réttað er öllu fé úr Flóa og Skeiðum að auki. Þar var margt um mann og fénað. Framhald á bls. 36, Ásdís Kvaran var hrókur alls fagnaðar, hvar sem hún kom. Hér fagnar hún Birni Jóhannssyni, bónda í Skriðufelli í Þjórsárdal. B VIKANÍ

x

Vikan

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vikan
https://timarit.is/publication/368

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.