Vikan - 28.09.1961, Blaðsíða 17

Nú snobba allir fyrir Halldóri Kilj-
an Laxness að unnum sigri. Sama
hefur gerzt um fjölmarga mynd-
listarmenn okkar. Helzta undan-
tekningin er Ásmundur Sveinsson,
enda kvað hann snjallastur af nú-
lifandi myndhöggvurum Norður-
landa.
Satt er það, að íslendingar munu
mesta bókaþjóð í heimi miðað við
fólksfjölda. Þá á ég við, að bókaeign
er hér furðulega almenn. Fólk af
öllum þjóðfélagsstéttum kemur sér
upp stórum og vönduðum bóka-
söfnum. Og íslendingar lesa mikið
bækur. Samt fylgjast allt of margir
þeirra með samtíðarbókmenntunum
fremur af snobbi en sönnum áhuga.
Vel menntaðir bókamenn kunna
sumir hverjir sáralítil skil á skáld-
sögum beztu rithöfunda okkar og
fara þannig á mis við fagrar og
merkilegar bókmenntir. Ýmsir vand-
virkir og alvarlegir listamenn liggja
í þagnargildi langan og góðan
vinnudag ævi sinnar af þvf að þeir
nenna ekki að auglýsa sig fyrir
snobbunum.
Lakast er þó, þegar íslenzka
snobbið verður að aðdáun á því,
sem sfzt skyldi, yfirborðsmennsk-
unni, afkáraskapnum og blekking-
unni eða heimskri og afmenntandi
lágkúrunni. En því miður verður að
segja þann beiska sannleik um
mestu bókaþjóð heimsins, að hún
les helzt það, sem minnst er í var-
ið, og lætur selja sér verðlaust rusl
í rándýrum umbúðum. Verst er
ólæsi þeirra, sem sjá á bók, en
skilja hvorlci né skynja.
BOÐIÐ UPP í DANS.
Ein ónáttúran býður annarri
heim, og iðulega tekur snobbið á
sig skoplega öfugsnúnar myndir.
Svo er, þegar ungir menn klæða sig
Ifkt og niðursetningar og ganga um
eins og villimenn til að vera öðru
vísi en annað fólk, vilja heita skáld
Og' listamenn áður en þeir læra fil
vei > a og telja sér trú um, að mein-
laus. sta lýðræðisþjóðfélag nútím-
ans liafi horn í síðu þeirra. Siíkir
kynjafuglar sitja inni á kaffihús-
um og tala um heimsbyltinguna til-
vonandi, sem helzt á að byrja á fs-
landi að frumkvæði þeirra.
En ekki nóg með þetta: Tildur-
menni, sem státa af eignum eða
skuldum, taka upp á því að snobba
fyrir alþýðunni og þykjast bregða
á þann leik í minningarskyni um
afa og ömmu eða pabba og mömmu.
Þá má búast við, að sjómönnum sé
gefið leikhús, trésmiðum synfóníu-
hljómsveit og hafnarverkamönnum
myndlistarhöll með mörg hundruð
listaverkum. Hins vegar er Syn-
fóníuhljómsveit fslands í próventu
hjá útvarpinu og Listasafn ríkisins
á hrakhólum.
Og verkalýðsforingjunum finnst
til um svona kúnstir. Auðvaldsbulla,
sem áður stal eða mútaði að þeirra
dómi, verður allt í einu heilög
vera, ef hún býður alþýðunni upp
f dansinn að tarna.
MINNIMÁTTARKENNDIN.
Og hver er svo skýringin á snobb-
inu? Einfaldlega sú, að íslendingar
kveljast undir niðri af minnimáttar-
kennd, sem þeir reyna að leyna
með mikilmennskutilburðum. Við
skömmumst okkar fyrir þrældóm
horfinna kynslóða og höldum okk-
ur þess vegna frá erfiðisvinnu. Við
hugsum með hryllingi til moldar-
kofanna, sem voru híbýli fslend-
inga ár og aldir, og ætlum að hefna
kaldra og lekra húsa fortíðarinnar
með því að byggja hallir um efni
fram. Við förum veraldarveg til að
afsanna, að heimaalningsháttur fá'-
tækra og lítilsigldra forfeðra sé
einkenni á okkur. Við sendum börn
okkar í háskóla af þvf að feður okk-
ar og mæður fóru á mis við þá lág-
marksmenntun, sem nú kallast
skyldunám. Og við snobbum fyrir
bókmenntum og listum af svipuð-
um ástæðum. Hitt gleymist, að Njála,
Heimskringla eða biblían er sýnu
þroskavænlegri lestur en þúsund
bækur, sem láta sál lesandans ó-
snortna. Minnimáttarkenndin verð-
ur ekki sigruð með barnalegu stór-
læti. En hún víkur á sínum tíma
fyrir vitrænum þroska.
Hann þurfa fslendingar að kapp-
kosta. Það á líka að vera okkur auð-
velt. Við gætum verið betur læsir
og skrifandi en flestar cða allar
Vesturlandaþjóðir. Okkur á vissu-
lega ekki að vera ofraun að keppa
að dómgreind og menntun. Mestu
varðar þó, að við þekkjum sjálfa
okkur í kostum og göllum og þorum
að viðurkenna hlutskipti okkar og
örlög. Sú mikilmennska er sönn og
holl — og frækilegur úrslitasigur.
Helgi Sæmundsson.
Stífmontnum broddborgur-
um þótti lengi rétt og skylt
að vera á móti Halldóri
Kiljan Laxness og skáld-
skap hans. Svo varð hann
frægur í útlöndum og fékk
gullið í lófann og sfðan
hefur engu hans orði verið
hallmælt, nema af skrýtn-
urn sérvitringuml
Nú mega sjómenn og hafnarverkamenn búast við því að þeim sé
gefin synfóníuhljómsveit eða myndlistarhöll með mörg hundruð
listaverkum.
VIKAN 17