Vikan - 28.09.1961, Side 16

Þeita er septembergrein
Helga Sæmundssonar,
hún fjallar um hina nýju
þjóðaríþrótt Islendinga:
íþróttamönnum okkar þýðir varla
lengur að keppa við erlenda leik-
bræður sína í knattspyrnu, hlaup-
um, köstum eða stökkum með sig-
urvon í huga — og þykir mörgum
illt til frásagnar, þó að utanferðir
haldi enn áfram í þessu skyni og
fararstjórn sé dágóð atvinna. Til-
hugsunin um þetta smáræði þarf
samt naumast að raska prúð-
mennsku okkar eða rósemi. Við bæt-
um okkur upp ósigrana á öðru sviði
og heima fyrir. Sannleikurinn er
sem sé sá, að Islendingar munu
harla sigurstranglegir keppinautar
um heimsmeistaratitilinn í snobbi.
Allir vita, að iþróttir kosta mikla
fyrirhöfn og ærna fjármuni, en svo
er einnig um snobbið. Meistaratign
þess hlýtur engin þjóð nema til komi
einlægur ásetningur og staðfastur
vilji. Þess vegna er aðdáunarvert,
hver árangur okkar er orðinn í
þessari baráttu eftir að við gerðumst
sjálfráða. Hann er glæsileg sönn-
un um dugnað, hugkvæmni og vel-
megun. Kotríkið, sem var fyrir
nokkrum áratugum, þolir nú mæta-
vel samanburð í þessu efni við fræg
og gömul stórveldi. Islendingar geta
því sannarlega borið höfuðið hátt
á almannafæri veraldarinnar, þó að
Albert Guðmundssyni, Gunnari
Huseby og Vilhjálmi Einarssyni hafi
farið aftur í knattspyrnu, kúluvarpi
og þrístökki og nokkur bið verði á,
að aðrir komi í þeirra stað.
LIFAÐ UM EFNI FRAM.
Sumt er gott um snobbið. Við eig-
um því til dæmis mjög að þakka
framfarirnar í klæðaburði, matar-
æði og húsakynnum. Hinu er ekki
að neita, að það veldur miklu um
þau úrslit, hvað íslendingar lifa
áberandi um efni fram. Kapphlaup-
ið hófst á styrjaldarárunum, þegar
hver strákur og stelpa mokuðu sam-
an peningum með því að vinna fyr-
ir sér, en það hefur jafnan verið
hæpinn gróðavegur á íslandi. Sam'-
tímis kom til sögunnar sá hugsun-
arháttur, að I’áll yrði að berast
meira á en Pétur og Jón að vera
eyðslusamftri en Sigurður. Kona
skrifstofumannsins varð að eiga
eins fallega kápu og forstjórafrúin
og helzt dýrari. Stéttabaráttan gekk
allt í einu út á það að kaupa bíla,
byggja hús og halda veizlur. En
stríðsgróðinn reyndist stopull eftir
að vopnin voru kvödd í suðri, austri
og vestri, því að ekki höfum við efn-
azt á málfundum Sameinuðu þjóð-
anna fremur en aðrir. Og þá áttu
íslendingar að lifa á framleiðslu til
lands og sjávar eins og í garnla daga,
en kapphlaupinu mátti vitaskuld
ekki linna, og nú var ekki annars
kostur en lifa um efni fram. Nýju
bílarnir héldu áfram að flytjast til
landsins og lúxushallirnar að .rísa
af grunni, þó að greiðsluhallinn við
útlönd næmi milljónum mánuð
hvern árið um kring. Stundum var
minnzt á sparnað, þegar hæst lét í
verðbólgukvörninni, en engum datt
í hug að hætta að mala. Snobbið
var ekki eins bölvað og margur
hugði í upphafi — eða vita ekki guð
og nienn, að á Islandi eru skulda-
kóngarnir saddastir og virtastir?
Auðvitað þarf dugnað til þess að
leiða kapphlaupið, en farmaður, sem
lætur of mikið eftir konunni sinni
í fatakaupum, drýgir kannski laun
sín með agnarögn af smygli, og bíl-
stjóri, sem byggir helmingi of dýrt
hús, stundar ef til vill Icynivínsölu
um helgar, meðan hann hefur heilsu
til að leggja nótt við dag. Um brask-
arana þarf ekki að ræða í þcssu
sambandi — þeir hafa aldrei ratað
í þann vanda að lifa um efni fram.
Skuggahliðar snobbsins í efna-
hagsmálunum eru helzt þær, að dug-
legt og heiðvirt fólk, sem ætlar að
sigra í þessari keppni, missir oft
heilsuna á miðjum aldri frá ógreidd'-
um skuldunum, þegar húsið er ný-
byggt og áður en bíllinn hefur veitt
eiganda sínum verulega ánægju
aðra en augnayndi líðandi stundar.
Þó er sú bót í rnáli, að löngum kem-
ur maður í manns stað og þreytir
hlaupið vægðarlaust að félaga sín-
um föllnum. Hér er því ekki um að
ræða mannfall í venjulegum skiln-
ingi heldur mannaskipti. En hver
telur slíkt eftir? Finnst mönnum
ástæða til að temja sér hóf í mat
og drykk af því að nautnasjúkir
bíiífismenn verða að sigla á nokk-
urra ára fresti til að megra sig úti
í Danmörku? Og er hóti verra að
deyja af völdum húsbyggingar eða
bílakaupa en úr giimlum og ólækn-
andi sjúkdómi? Maður anzar nú
ekki öllu!
MEÐ HVÍTT ÚM HÁLSINN.
Tvímælalaust er það snobbinu að
þakka, hvað íslendingar ganga mun
betur til fara en í gamla daga. Nú
cr undantekning að kalla, ef Reyk-
víkingur gengur ekki með hvítt um
hálsinn. Fólkið, sem komst upp á
snobblag styrjaldaráranna, man
æsku sína og ætlar börnum sínum
allt annan hlut og skárri en veiða
fisk eða starfa að landbúnaði. Jafn-
vel þær iðngreinar, sem fínastar
þóttu á krepputímunum, eru nú
úrelt og dónaleg atvinna. Börnin
eiga að verða stúdentar og læra svo
lögfræði eða viðskiptafræði í há-
skólanum til að geta orðið hrein-
legir rukkarar eða lágt launað skrif-
stofufólk. Sjómenn og bændur afla
að sönnu meira, ef vel árar eins og
í sumar, en fataslitið er líka minna
í skrifstofunum, kyndingin miklu
betri og tómstundirnar fleiri til
þess að sýna sig og sjá aðra á göt-
unum eða samkomustöðunum, sem
sífellt fjölgar, og víst ber okkur
öllum að leggja eitthvað af mörk-
um til að tryggja rekstur þeirra.
Vitaskuld hefur það áhrif á út-
flutningsframleiðsluna, hvað fáir
íslendingar vilja vinna að sjávarút-
vegi, landbúnaði og iðnaði, en stritið
mátti líka missa sig, vökurnar og
sóðaskapurinn. Verst er, hvað erfitt
reynist að hækka kaupið og bæta
lífskjörin í landi, þar sem menn lifa
hver á öðrum eins og einhvern tíma
var sagt, um Borgnesinga. En nú er
skrökvið um þá orðið landssann-
leikur.
íslendingar þyrftu ekki að kvíða
framtíðinni. Orka fallvatnanna og
jarðhitans á íslandi er óþrjótandi
og gæti nægt milljónum til fram-
færis. En hún verður aldrei hag-
nýtt af fólki, sem er hætt að nenna
að sækja sjó, stunda landbúnað og
vinna að iðnaði. Flóttinn frá fram-
leiðslustörfunum veldur þvf, að
fljótin ströng halda áfram að kasta
gulli sínu út í hafdjúpið og sjóðandi
jarðhitinn kraumar undir skel lands-
ins. Þjóð, sem vinnur ekki fyrir sér
og vill láta börn og fullorðna ganga
með hvítt um hálsinn virka daga
sem helga, veslast smám saman upp
í andlegum aumingjaskap. Og fyrir
hverju myndi þá að snobba?
UTANFERÐASNOBBIÐ.
Snobbið á drjúgan þátt í því, hvað
Islendingar eru víðförlir og kunna
góð skil á framandi löndum og
þjóðum. Hér nægir fæstum að ferð-
ast um sveitir og öræfi heimalands-
ins í sumarleyfum. íslendingar
flykkjast til útlanda og halda sig
helzt þar, sem auðveldast er að
losna við peninga. Reykvíkingur,
sem aldrei hefur komið vestur í
Onundarfjörð, norður á Vatnsnes
eða austur í Breiðdal, getur talað
um New York, Lundúni og París
eins og stássstofuna sína eða svefn-
herbergið sitt. fslenzkur iðnmeist-
ari flaug í sumar heim frá Spáni
til að taka þátt í verkfalli ajf því að
hann taldi sig ekki geta lifaðí á
kaupinu sínu — og þó var þetta
uppniælingamaður. Heildsali, sem
varð gjaldþrota fyrir nokkrum ár-
um af einhverri óskiljanlegri ó'-
heppni, ók í fyrra þver og endilöng
Bandaríkin með fjölskyldu sína.
Hann var mánuði í förinni.
Uppeldisfrömuðirnir gera líka
sitt til þess að íslendingar hleypi
heimdraganum nógu snemma. Nú
hæfir ekki lengur, að skólaferðir
að loknu prófi séu farnar vestur,
norður eða austur á land. Ungling-
arnir hljóta minnsta kosti að heim-
sækja Kaupmannahöfn eða Lundúni
— og bráðum verður förinni sjálf-
sagt heitið alla leið vestur á Kyrra-
hafseyjar. Og svo bjóða útlendingar
íslenzkum nemendum ótal styrki til
þess að sanna skólum og félögum,
að við séum ekki eskimóar. Sjón er
sögu ríkari.
RUSL í DÝRUM UMBÚÐUM.
íslendingar snobba mikið fyrir
listum. Ég á ekki við smáslys eins
og þau, að áheyrendur klappi I
ótíma á synfóníutónleikum eða gest-
ir á málverkasýningu dáist að lista-
verki, sem endaskipti hafa á orðið.
Slíkt getur alltaf komið fyrir og er
ekki tiltökumál. Ilitt gegnir furðu,
hvað bókmenntasnobbið lætur til
sín taka, því að við sögur og ljóð
höfum við setið í j)úsund ár. Lengi
vel þótti rétt og skylt, að stífmontn-
ir broddborgarar og sæmilega skap-
ríkir millistéttamenn væru á móti
Halldóri Kiljan Laxness og skáld’-
skap hans. Svo varð hann frægur
í útlöndum, nefndur hvað eftir
annað I sambandi við nóbelsverð-
laun og fékk gullið í lófann einn
góðan vcðurdag. Síðan hefur engu
hans orði verið hallmælt nema af
skrýtnum sérvitringum, sem enginn
tekur rnark á utan heimila þeirra.
16 VIKAN