Vikan - 14.12.1961, Blaðsíða 63

ursins, Matthíasar Jochumsonar, sem
dr. Steingrimur Þorsteinsson hefur
séð um og samið ingangsorð að.
Matthías Jochumson var með ólík-
indum fjölgáfaður og fjölhæfur scm
skáld, og sum atriðin í „Skugga-
Sveini" eru með því snjallasta, sem
enn hefur komið fram i íslenzkri
leikritagerð. Að þvi leyti var það
islenzkri leikritun óbætanlegt tjón
að Matthías skyldi siðan aðeins hafa
þá skáldskapargrein í hjáverkum
frá Ijóðaskáldskapnum og þýðing-
unum, þótt hann hafi með hvoru-
tveggja auðgað íslenzkar bókmennt-
ir flestum öðrum fremur. En oft
finnst mér, að ekki sé þvi á loft
haldið sem vert er, að Matthías
Jochumson samdi fyrsta íslenzka
sjónleikinn, sem lifa mun með þjóð-
inni í margar kynslóðir.
„Við opinn glugga“. Laust mál
eftir Stein heitinn Steinarr, er ein-
hver sú skemmtilegasta bók aflestr-
ar, sem út hefur komið eftir ís-
lenzkan höfund á síðari árum, þótt
hvorki sé hún stór i sniðum né stór-
brotin. Þetta er safn blaðagreina,
stuttra ritgerða og frumdrög að
greinum og ritgerðum; sumt liefur
áður birzt, annað hvergi komið fyr-
ir almenningssjónir, og hver setning
leiftrar af þeirri góðlátlegu of fág-
uðu kýmni, sem Steinn var gæddur
í rikari mæli en flestir. Hannes Pét-
ursson hefur séð um útgáfuna á
vegum Menningarsjóðs. Þá gefur
Menningarsjóður og út „Síðustu
þýdd Ijóð“, eftir Magnús Ásgeirs-
son — tuttugu og tvær ljóðaþýð-
ingar, sem öllum unnendum ljóða og
Magnúsar mun þykja fengur að.
íscfoldarprentsmiðja h.f. gefur út
„Tístransrímur“ og aðra rimna-
flokka eftir Sigurð Breiðfjörð, sem
þriðja rímnasafn sitt. Sveinbjörn
Beinteinsson hefur séð um útgáfuna
og ritað ínngangsorð og skýringar,
en Jóhann Briem listmálari mynd-
skreytt. Þetta er hin vandaðasta og
eigulegasta bók — og mörgum mun
leika hugur á að kynnast af eigin
raun þeim rimum, sem urðu til þess
að Jónas Hallgrímsson kvað upp
„dauðadóminn“ yfir þeim þjóðlega
kveðskap íslendinga.
Það má telja merkisatburð i is-
lenzkum bókmenntum, að nú er í
fyrsta skipti gefin út frummálsþýð-
ing á forngrislcum harmleik —
„Ant.igónu“ eftir Sofokles, einhverju
stórbrotnasta verki í heimsbók-
menntunum og frægasta harmleik,
sem saminn liefur verið fyrr og síð-
ar. Dr. Jón Gíslason skólastjóri á
miklar þakkir skildar fyrir að hafa
unnið slíkt þrekvirki, og þá einnig
fyrir hina fróðlegu inngangsritgerð
sína, sem opnar lesendanum sýn inn
á svið forngrískrar leiklistar og
leikritunar. Og tjón verður það is-
lenzkum hókmenntum, ef dr. Jóni
vinnst ekki tími til að auðga þær
þýðingum af fleiri forngriskum
harmleikum. ísafoldarprentsmiðja
gefur bókina út.
Gervifrjóvgun og guðstrú.
Framhald af bls. 35.
mannlegt samfélag. Fætt barn nýt-
ur þegar réttarverndar og jafnvel
i móðurlifi á það sinn rétt. En hver
myndi verða réttarstaða lífverunn-
ar i tilraunaglasinu, þegar vísinda-
manninum finnst rannsólcnarnauð-
syn knýja á?
Samt hefur vísindamaðurinn ekki
kveikt þetta líf, heldur aðeins veitt
því hæfileg vaxtarskilyrði. Undur
sköpunarverksins stendur óhaggað.
Rannsókn á þróun tæknifrjóvgaðs
eggs er aðeins mikilvægt skref fram
á við í þeirri viðleitni mannsand-
ans, að skilja þróun lífsins. Ef guð-
legur neisti býr í eðli mannsins,
þá glæðist hann ekki sizt í þrot-
lausri sannleiksleit mannkynsins.
Foreldralaust mannkvn?
Samt munu þessar frjóvgunar- og
fósturtilraunir vekja mörgum manni
geig. Verðum við ekki að óttast, að
þær séu fræðileg undirstaða að
tæknilegri framleiðslu á mannver-
um? Rísa ekki upp í fyllingu tím-
ans efnafræðilegar ldakstöðvar, þar
sem menn verða framleiddir án
blóðtengsla við ákveðna foreldra?
Ekkert imvndunarafl megnar að
setja sér glöggt fyrir sjónir, hvaða
afleiðingar slik röskun á viðhalds-
og vaxtarlögmálum mannlífsins
kynni að hafa.
Hugmyndin um gervimanninn
er ekki ný. f Faust bregður Goethe
henni upp í mynd Homunculusar,
mannsins, sem Wagner tókst að
framleiða i tilraunaglasi. En Hom-
unclus skortir allt, sem kallnzt andi
og manndómur. Goethe leiðir hann
fram á sviðið i þeim tilgangi einum
að draga dár að þeim hugmynd-
um, að tækniframleiðsla geti
nokkru sinni komið i stað skapandi
frumorku náttúrunnar. Snckincf-
arnir ráða Homunculus til að hverfa
til frumdýranna og endnrtaka þró-
un lifsins.
„Án villu og syndar vizku
enginn hlaut.
Ef villtu þróast, finn þér
vaxtarbraut."
Sú vá er þó varla fyrir dyrum,
að ættlaust verksmiðjukyn byggi
niðjum Adams út af jörðunni. Enn
þá hefur ekki tekizt að framleiða
Homunculus, hvað þá burðugri
mannveru. Enn bendir fátt til þess,
að vísindunum takizt nokkru sinni
að glæða þann lífsneista, sem tendr-
ast í frjóvguðu eggi, svo að hann
nái lifvænlegum þroska. E(inmitt
þess vegna ögra leyndardómar sköp-
unarverksins rannsóknarþrá manns-
ins, að þeir eru skilningi okkar og
verktækni ofvaxnir.
í öðru lagi er ekki sýnn gróði
við framleiðslu á mönnum. Það
skortir ekki mannfólk á þessa jörð,
fyrir þvi hefur móðir náttúra séð.
Það sem skortir er landrými og
næring handa mannkyninu. Vanda-
mál framtiðarinnnr er ekki mann-
fjölgun, heldur takmörkun mann-
fjölgunar. f samhandi við hana risa
hin flóknustu siðfræðilegu vanda-
mál, sem við sjáum enn þá enga
lausn á.
Áhugamál framtiðarinnar mun
þvi ekki vcrða það að hefja fjölda-
frnmleiðslu á tækniættuðu fólki.
Fvrir manninum liggur baráttan
um nakta tilveru sina. Þann vanda
mun tækniniðiinn ekki leysa. Hann
er — eins og skáldið lætur Homun-
culus segia — eðlisbundinn þröngti
rúmi tilraunastofunnar, þó að
manninum, sem framgengur úr
undri sköpunarverksins, finnist
þröngt um sig i alheimi.
(I
Nýtt útlit
Ný tækni

Málmgluggar fyrir verzlan-
ir og skrifstofubyggingar í
ýmsum litum og formum.
Málmgluggar fyrir verk-
smiöiubyggmgar, gróður-
hus, bílskúra o fl.
Lækjargötu, Hafnarfirði. — Sími 50022.
VIKAN 63