Vikan - 02.08.1962, Blaðsíða 15

jbr. yyjaítLíaá Jc
onaóáon
SÁLKREPPUR
OG SÁLGREINING
DULARGERVI ÚTLAGANS.
Siðmenntuðu fól.ki býður viS grófyrSum.
SiSmenning krefst fágunar til orSs og æSis.
Þeir, sem upp hafa vaxiS frá blautu barns-
beini undir áhrifum hennar, bæla ósjálfrátt
niSur tilhneigingu sína til grófs orSalags og
fara hjá sér, ef þeir heyra þaS bjá ðSrum.
Einkum snertir þetta hiS viSkvæma kynsviS.
MáliS er á sífelldum flótta undan þeim orS-
um, sem tákna kynfæri og kynhegSun. Ég
veitti þessu fyrst athygli ungur drengur,
þegar ég las kvæSi Bólu-Hjálmars. Hinum
siSvanda útgefanda þótti nauSsynlegt aS
prenta nokknr orS með grísku tetri, svo aS
aiþýSan kynntist ekki hinu óheflaSa orS-
bragSi skáldsins. Þessi flótti virSist óstöSv-
andi. Nú á dögum er ‘þaS varla samkvæmis-
hæft orSbragS að kona sé ,.þunguS“, jafnvel
ekki ,.vanfær“; „ófrísk" er hiS leyfilega orS.
F.n jafnskjótt og þaS hefir unniS sér sveit-
festi í albýSumáli, mun siSavönd málkennd
bverfa frá þvi og leita betur dulbúinnar tján-
ingar. Á m?rgum tungum er sagt um þetta,
aS kona „vænti“ eSa „vænti sin“, en forS-
ast aS segja, hvers hún væntir raunverulega.
ForfeSur okkar hafa þannig haft aS dag-
legu máli orS, sem viS teljum klúryrSi og
siSfágaS fólk ber sér aldrei i munn. Um þaS
vitnar kynfæradýrkun Völsaþáttar og fleira
slíkt úr fornri norrænni trú. Og kannski
blótar margur enn á laun, þó aS siSvendin
fordæmi slikt orSbragS. AS minnsta kosti
er grunnt á klúryrSum hjá ölvuSum mönn-
um. Eigi aS síSur tökum viS undir útlegðar-
dóm siSvendninnar yfir þeim. BanniS smaug
inn í vitund okkar, löngu áður en kynþráin
vaknaði aS fullu.
Samt lifa grófyrðin i málinu. Ef dýpra
er skyggnzt, virðast þau vera frumstæð tján-
ing þeirrar viSIeitni aS vekja þægilegar á-
striður til kynmaka. Af þessari rót nærist
klámiS, sem birtist ósjaldan lítt heflaS, bæði
í alþýðumunni og bókmenntunum. í fyndn-
inni finnur þessi viðleitni fágaðra tjáning-
arform. MeS hnitmiðuðum listbrögðum gefur
hún það i skyn, sem ekki má segja berum
orðum.
Fyndin takmarkast auðvitaS ekki við kyn-
sviðið eitt, þó að ég ræði aðeins um þá tegund
hennar. Hún grípur inn á flest svið mannlegs
atferlis. Ég minni i þvi sambandi á hinar
fleygu skrýtlur um hreinlæti GySinga: „Ég
fer árlega í bað, hvort sem ég þarf þess eða
ekki“. Þannig er sagt i dulargervi þaS, sem
ekki þykir hæverska að segja opinskátt. En
fyrir hnitmiðaS form skrýtlunnar verða á-
lirifin önnur og sterkari. Enginn hlær að ber-
orðri lýsingu á sóðaskap. En i ljósi skopsins
njótum við bess að sjá manninn arka til bað-
hússins með ársgróm á húð og klæðum og
lesum i huga hans, að eiginlega sé það
hreinasti óþarfi að fara í bað þetta árið.
TVÍItÆTT EÐLI SKRÝTLUNNAR.
KlúryrSin eru einsæ, en skrýtlan er marg-
ræS og oft þrungin kröppum andstæSum.
Áhrif hennar eru því háð, að hvergi sé farið
yfir mörkin. Þetta mistekst Sneglu-Halla,
þegar hann ætlar fyrir áeggjan konungs að
láta hirðmenn hlæja á kostnað Þóru drottn-
ingar. Klúryrðin yfirgnæfa í vísunni, en
fyndnin mistekst algerlega, enda veitist kon-
ungi fullörSugt aS koma i veg fyrir, aS
drottning láti drepa Halla í hefndarskyni.
HiS siðfágaða samkvæmi, sem fyllast
Framhald á bls. 42.
í samlokur, eða langbrauð, á brauðið að
vera dagsgamalt formbrauð. Skorpan er skor-
in af áSur en brauSið er skorið i sneiSar.
SmjöriS verður að vera hæfilega lint, og
smyrja á báðar sneiðarnar, sérstaklega þeg-
ar þær eiga að geymast, því brauSiS sýgur
síður í sig fyllinguna með ]}ví móti. Oftast er
fyllingin söxuð eða smáhökkuð, og er það
nauSsynlegt ef um langbrauS er aS ræSa, en ef
notaðar eru heilar sneiðar, t.d. kjötsneiðar
á milli, verSa þær aS vera mjög þunnar.
GætiS þess að setja ekki sneiðarnar 1 sama
pakka, ef hætta er á að bragðið smiti frá sér.
LANGBRAUÐ
Venjulega er höfð sín hver fylling á hverju
lagi, og þá reynt að láta bæði bragð og lit
eiga saman. T.d. í fyrsta lagi: Skinka, hökk-
uð •% bolli, 3 matsk. saxaður rauður pipar,
2 matsk. majones og % tesk. sinnep. Þessi
fylling er rauð. Sú næsta er gulleit: SöxuS 3
harðsoðin egg, 2 matsk. majoncs, 1 tesk. gult
sinnep, % tesk. Worcestershiresósa, % tesk.
salt, pipar. Sú þriðja er ljósgræn: 1 dós smur-
ostur, 4 matsk. hakkaðar agúrkur, % rifinn
laukur, V2 tesk. salt.
Lika má hafa sætari fyllingu, t.d.: % bolli
hakkaðar döðlur, lcryddaðar með 2 matsk. af
engiferi og svolitlu smjöri. Á næsta lagi: 1 dós
smurostur með 3 matsk. af mörðum ananas,
og sú þriSja: %bolli hnetusmjör með 3 matsk.
af marmelaSi. Flestar þær samlokufyllingar,
sem hér fara á eftir má auðvitaS lika nota á
langbrauð. Hér verður aðeins fátt upptalið,
þvi skemmtilegt er i þessu, eins og annarri
matargerð, að leyfa hugmyndafluginu að leika
dálitið lausum hala.
Alls konar soðið kjöt, lifur og tunga, eru
notuð í kjötsamlokur, harðsoðin söxuS egg,
majones, grænn og rauður pipar, hakkaður,
rifinn ostur, Worcestershiresósa, sinnep, rif-
inn laukur, saxaður pickles, olívur, og hvers
konar krydd er sett saman eftir smekk og á-
stæðum. í fiskisamlokur er venjulega notuð
majones, sitrónusafi, og oft saxað selleri,
gráðaostur, gúrkur með fiskinum, rækjunum
eða humarinum. Alls konar ost má nota, bæði
rifinn og heilar sneiðar, og eru hakkaðar
hreðkur, olívur, selleri, hnetur, grænn pipar
og persilja gott með honum.
Framhald á bls. 30.
VIKAN 15