Vikan - 01.11.1962, Blaðsíða 10

KYNSLÓB VONBRIGBANNA
„Viðnámslaust og án takmarkana, heillast hún
af þeirri freistingu,
sem lofar nautn og munaði“.
GREIN um SÁLKREPPUR og SÁLGREININGU
eftir Dr. MATTHÍAS JÓNASSON.
ÆSKA MILLI VITA.
„Æsku nútímans skortir ímyndunarafl og leiðandi hugsjónir“.
Dómar á þessa leið eru í mörgum löndum kveðnir upp um þá kynslóð, sem er á skeiðinu
milli bernsku og fullþroska. Hegðun unglinga á þessu skeiði er nú með flestum menningar-
þjóðum talin til hinna erfiðustu félagslegu vandamála, hún hefir orðið umræðuefni þjóð-
þinga og alþjóðlegra sérfræðingaþinga, um hana hafa verið ritaðar bækur í hundraðatali, en
á skelfingu blandnar og þykkjuþungar greinar í blöðum og tímaritum hennar vegna fær
enginn tölu komið. Heima á fslandi hefir aðeins skotið upp veikum anga þessa fyrirbæris,
þó að mörgum þyki nóg um hann.
Úr sálgreiningarkenningunni hafa nokkur meginhugtök slæðzt inn í daglegt mál manna og
orðið að slagorðum, t. d. „bælin?“. Aftur á móti er annað mikilvægt hugtak sálgreiningarinnar
minna þekkt, „göfgun“, sem felur í sér sálræna andstæðu bælingar, því að göfgun hefur
upp á æðra svið það, sem siðavitund einstaklingsins hefði annars þótt nauðsynlegt að
bæla. Þannig göfgar barnið ástríðufulla og heimtufreka ást sína til móðurinnar upp í um-
önnun og fórnarlund, skefjalausa ágirnd sína upp í ráðdeild og virðingu fyrir eignarrétti
annarra. Bælt er það eitt, sem göfgunarviðleitnjnni tekst ekki að hefja upp á viðurkennt sið-
gæðislegt þroskastig. Meðvituð og ómeðvituð göfgunarviðleitni á sterkan þátt í andlegum
þroska manna, og allt uppeldisstarf miðar að því að beina viðleitni ungmennisins inn á
þá braut.
Nú virðast áhyggjur manna út af æsku eftirstríðsáranna einmitt snúast um það, að þessi
sannmannlega viðleitni til göfgunar hvata og tilfinninga sé að þverra. Æskunni er borið á
brýn, að hún láti stjórnast af andartaksástríðu, og hana skorti viðnámsþrótt gegn hópsefjun
og hjarðhvöt eins og dýrið. Margir ganga svo langt að tala um beina andlega og siðferðilega
úrkynjun og leiða að þeirri skpðun margvísleg rök. í naumu rúmi þessa greinarkorns verður
tilvitnunum varla við komið. Ég tek samt fáeinar línur upp úr riti, sem nokkrir sálfræð-
ingar frá sálfræðideild Hamborgarháskóla gáfu út, en þeirri stofnun var falin rannsókn
þessa fyrirbæris í Vestur-Þýzkalandi.
„Æskunni finnst .. . hún vera hafin yfir hugtökin sök og synd. Þess vegna virðist hún
líka lifa án innri átaka og án lotningar fyrir samvizku sinni. Allt aðrar hvatir ráða daglegri
hegðun hennar. Viðnámslaust og án takmörkunar heillast hún af þeirri freistingu, sem lofar
nautn og munaði.“ (Bondy: Jugendliche stören die Ordnung, bls. 20).
Hér er á fáum orðum dregið saman almennt álit, þar sem æskunni er brugðið um skort á
þeirri sjálfsgöfgunarviðleitni, sem formælendur sálgreiningarinnar telja nauðsynlega hverjum
manni til sálrænnar heilbrigði og andlegs þroska. Þá væri siðgæði og menningu sýnilega
stcfnt í opinn háska, ef þessi sjálfsögunartilhneiging dvínaði í brjósti æskunnar.
Framhald á bls.. 41.
Afsakið
skakkt númer!
Þegar síminn hélt innreið sína
til íslands, urðu álíka miklar um-
ræður og þvarg um hann, og síðar
varð um sjónvarpið, sem veslings
útlagarnir á Keflavíkurflugvelli
hafa sér til afþreyingar, milli þess :
sem þeir berjast á móti samtökum
hernámsandstæðinga, en aðeins
fáa grunaði, hve nauðsynlegt þetta
tæki átti eftir að verða, og hve
handarvana og hjálparlausir ís-
iendingar væru nú, ef þeir hefðu
ekki síma. Nú er enginn Reykvik-
im;ur maður með mönnum, nema
hs.nn hafi síma, jafnvel þctt hann
hiin 'i ekki nema einu sinni í viku
og þá í 01 til þess að vita hvað
klukkan er, og enginn hringi í hann
nerna ef viðkomandi heíur fengið
rangt númer.
Já, rangt númer! Það var orðið.
í haust hefur blessaði sjálfvirki
síminn vsrið svo ruglaður, að hann
hefur hvorki vitað í þennan heim
né annsn. Um daginn ætlaði ég að
hringja í kunningja minn suður
á Seltjarnarnesi, og eftir að hafa
hringt nokkrum sinnum án þess að
hringingin heyrðist á hinum end-
anum, var mér allt í einu kúplað
inn í samtal milli tveggja bíssnis-
manna, sem voru að ræða mjög
þýðingarmikíl fjárhags-leyndarmál.
En látum nú vera, meðan blessað-
ur síminn tekur sig ekki til við að
láta mann hafa röng númer. Ég
ætlaði að hringja í lögregluna í
Kópavogi og fékk Kol & Salt. Ég
ætlaði að hringja í Fæðingardeild-
ina og fékk Kirkjugarða Reykja-
víkur. Ég ætlaði að hringja á Borg-
arbíl og fékk Stjórnarráðið. Til
allrar hamingju svaraði skemmti-
leg stúlka þar, svo það kom ekki
að sök. þótt ég fenci rangt númer.
Svo ætlaði ég að tala við Veður-
stofuna, en fékk samband við bráð-
skemmtilega og líklega bara lag-
leca unga stúlku úti í Kópavogi. Því
miður sleit landsíminn, áður en ég
fékk að vit.a hvað hún hét og hvar
í Kónavoginum hún átti heima. Ég
auglýsti eftir henni í Vísi. en hún
les vist ekki Vfsi. Svo æt.laði ég
oinu sinni nð hrinrria ' Mánudags-
blaðið en fékk soroovðin'mrstöðina.
Þá var mælirinn fullur. Ég hringdi
niður á sfma <o" fékk rétt númer!)
og spurði hvernig stæði á bessum
ruglingi. Við höfum ekki um þetta
heyrt fvrr, sögðu þeir á símanum.
Þetta hlvtur að vera einhver vit-
levsa. Þú bara telur ekki rétt núm-
er á tólið.
Þetta þótti mér nú heldur hart,
að halda að ég færi fingravillt á
sjálfum mér svona oft. En upp úr
þessu fór ég að vanda mig mjög
vel og tauta fyrir munni mér 1, 2,
6, og svo framvegis, meðan ég stakk
puttunum samvizkusamlega í götin
á símaskífunni og sneri henni hægt
og vandlega. Þá fór þetta að ganga
tiltölulega vel. Ég fékk venjulega
Kol & Salt eða Sorpeyðingarstöð-
ina í fyrstu tilraun og svo rétt
númer. Ég var nú að því kominn
að sættast við símaræfilinn.
En svo fór þetta allt að sækja
í sama farið. Rannsóknarlögreglan
svaraði, þegar ég hringdi eftir
Framhald á bls., 33.
10 VIKAN