Vikan - 22.09.1966, Page 10

niLT SEDi VÉR SKVIUUm
ER EiLÍF RREVTinG
PLATON. 37. tbl.
Vér skulum snöggvast bjóða oss
sjálfum í veizlu hjá gríska skáld-
inu Agathon í Aþenu. Hann hafði
unnið fyrstu verðlaun í samkeppni
um leikrit, er leika skyldi í Gríska
Leikhúsinu í Aþenu, og var nú að
fagna þessum sigri sínum. Gestirn-
ir hafa valið sér eitt af uopáhalds-
umræðuefnum síns tima — og ef
til vill allra tíma — óstina. Einn
þeirra, Phoedrus að nafni, sagði:
,,Ástin er elzt guðanna, og einn af
hinum voldugustu guðum. Hún er
það afl, sem breytir venjulegum
ungum mönnum í hetjur. Því að
elskhuginn blygðast sín fyrir það
að haga sér sem hugleysingi í ná-
vist unnustu sinnar. Fáið mér í
hendur her,' sem samanstendur af
elskhugum og ég mun sigra heim-
inn .
Sá, sem næst tók til máls — Pau-
sanias sagði: „Já, en þú verður
að greina á milli jarðneskrar og
himneskrar ástar — á öðru leitinu
aðdráttarafls tveggja líkama og
tengdir tveggja sálna á hinu. Hin
grófa líkamlega ást fær sér vængi
og flýgur á braut, þegar æsku-
blóminn er úr sögunni. En hin göf-
uga sálræna ást er varanleg".
Gamanleikjaskáldið Anstophanes
leggur nú orð í belg. Hann segir
smásögu um ástina, og hún er á
þessa leið: „Einu sinni í gamla
daga voru bæði kynin sameinuð í
einum líkama. Líkaminn var kringl-
óttur eins og kúla, með fjórar hend-
ur, fjóra fætur og tvö andlit. Hann
hreyfðist með undraverðum hraða
og notaði þéssa átta limi sína eir.s
og spæla á hjóli, er hann steypii
sér kollhnis hvað eftir annað. Þessi
kynstofn karl-kvenna bjó yfir hræði-
10 VIKAN
Grein eftir:
legum krafti, og metnaðargirni
hans átti sér engin takmörk. Hann
hafði á prjónunum áform um það
að ráðast til uppgöngu í himnana
og gera aðsúg að sjálfum Seiti,
en þá var það, að hinum síðast
nefnda datt snjallræði í hug. „Við
skulum skipta honum í tvennt",
sagði hann og þá mun kraftur hans
minnka um helming en vér fáum
helmingi fleiri fórnargjafir".
Og hann gerði kynstofninn að
körlum og konum, og frá þeim degi
gerðist það, að hvor helmirigurinn
þráði ákaft að sameinast hinum.
Og þessi sameiningarþrá kynjanria
er kölluð ást.
Taka menn nú að ræða þessa
skáldlegu skýringu á ástinni og
aðrar skýringartilraunir, er fram
komu, en að lokum er heiðursgest-
urinn, Sokrates að nafni, beðinn að
leggja orð í belg, en hann haíði
verið þögull til þessa.
„Ég er orðinn að steini og al-
gerlega mállaus eftir að hafa
hlustað á alla þessa mælsku. Því
að hvernig má fávizka mín keppa
við slíka vizku"? sagði Sokrates.
Samt lét hann til leiðast að taka
þátt í þessum umræðum. Hann byrj-
ar með skæðum spurningum, eins
og venja hans var, og hrekur öll
rök þeirra, er talað höfðu. Loks
setur hann fram skoðanir sínar á
málinu. „Astin", segir hann, „er
hungur mannssálarinnar eftir guð-
legri fegurð. Elskhuginn þráir ekki
aðeins að finna fegurð, heldur og
að skapa fegurð, varðveita hana
og sá sæði ódauðleikans í dauð-
legan líkama. Þess vegna elska
kynin hvort annað — þau þrá að
endurskapa sig sjálf og framlengja
tímann inn í eilífðina. Af þessari