Vikan - 22.02.1968, Qupperneq 48

Pillumar brlár
Sé tekið mark á erfðafræðinni, mætti ætla að
gáfaðar og mikilhæfar konur eignuðust börn með
þá eiginleika í ríkum mæli. Það væri því mikil
sóun hjá sænsku þióðinni, ef hún með þessu eyði-
legði möguleika á fæðingu og eðlilegu lífi barna
þessara kvenna. Venjulega hafa slík lyf sem
þessi verið reynd á þeim, sem ekki áttu annars
úrkosta, samanber stúlkurnar í Chicago, sem áð-
ur var minnzt á, og konurnar í fátækrahverfum
í Puerto Rico.
Með þessu lyfi verður konan ekkert vör við,
að hún noti neinar varnir. Einu sinni í mánuði
tekur hún lyfið, án þess að vita hvort hún hefur
verið ófrísk eða ekki, og þannig losnar hún við
heilabrot eða samvizkubit vegna þessa verknað-
ar — enginn getur sagt um hvað gerzt hefur,
eðlilegar tíðir eða fóstureyðing. Hins vegar getur
hún líka beðið og séð, hvort ástæða er til að
óttast þungun og tekið lyfið þá, án þess að finna
nokkur óþægileg áhrif.
Áhrifin koma á legiS sjálft.
Eftir að eggið kemur frjóvgað úr legpípunni,
hreiðrar það um sig og festir sig í leginu. Þar
með myndast sambandið milli móðurlíkamans og
fóstursins, og þaðan af er fóstrið háð móðurinni
hvað allan vöxt og næringu snertir. Þungunar-
hormón Progesteron býr allt í haginn fyrir fóstrið
í leginu, og hætti framleiðsla þess, getur fóstrið
ekki haldizt þar lengur við. Svíþjóðarpillan send-
ir nú boð um stöðvun á framleiðslu Progesteron.
Engin lífsskilyrði eru þá lengur f leginu fyrir
fóstrið, það er svelt út, ef svo mætti að orði kom-
ast, veslast upp og skolast síðan hægt og hljóða-
laust út með tíðunum. Þetta eru falsboð — efnið
segir: „Konan er ekki ófrísk,' enga framleiðslu
lengur á Progesteron, það er áþarfi." Líkaminn
hlýðir og legið heldur áfram starfsemi sinni eins
og aldrei hafi verið þar fóstur — tíðir koma á
eðlilegan hátt. Þar sem fyrsta pillan gerir líkam-
anum upp þungun, afneitar þessi þeirri stað-
reynd. Fyrsta pillan þvingar líkamann í óeðlilegt
ástand meiri hluta mánaðarins, því að þótt þung-
un sem slík sé ekki óeðlileg, er hún óeðlileg
stanzlaust — hún hindrar eggjastokkana í starf-
semi þeirra mánuð eftir mánuð, jafnvel árum
saman. Þessi pilla gerir ekkert slíkt. Hún grípur
aðeins inn í líkamsstarfsemina 1—2 daga í hvert
skipti, stundum mánaðarlega, stundum ekki
nema þegar á þarf að halda öðru hverju.
Pilluna má taka í síðasta lagi eftir að tíðum
hefur seinkað um tíu daga. Þá getur verið að
fóstrið sé orðið fjögurra vikna gamalt og sé búið
að vera í leginu rúmar þrjár vikur, (auðvitað er
það yngra, sé pillan tekin um það leyti og von
er á tíðum). Venjuleg fóstureyðing, lögleg eða
óleyfileg, fer oft fram þegar fóstrið er 2V2 mán-
aða gamalt, helmingi eða þrisvar sinnum eldra
og þroskaðra en þessi örlitla kúla þarna ( sllm-
himnunni.
Dr. Lars Engström, þekktur kvenlæknir við hina
heimsþekktu stofnun, Karolinska sjúkrahúsið í
Stokkhólmi, stjórnar þessum tilraunum á sænsku
háskólastúlkunum.
Þrír möguleikar
Þarna er þá aðallega um
þrjár leiðir að ræða:
Q Hvort eggið er látið þrosk-
ast eða hvort komið er í
veg fyrir eggmyndun.
Q Hvort þroskað og frjóvgað
egg kemst áfram í legið,
eða hvort það er hindrað.
Q Hvort fóstur, sem búið hef-
ur um sig í leginu fær að
þroskast og verða að barni
í fyllingu tímans, eða hvort
lífsmöguleikar þess eru
eyðilagðir með því að gera
legið óbyggilegt.
Plastlykkjur
Áður en ég lýk við almennar upplýsingar um
getnaðarvarnir, er rétt að minnast á eina tegund
þeirra, sem töluverðri útbreiðslu hefur náð síð-
ustu árin. Það eru plasthlutirnir, sem látnir eru
liggja í leginu. Eg veit nú ekki hver fyrsta lögun
þeirra var, en þekktastur hefur plastgormurinn
orðið. Hann reyndist misvel, sumar þoldu hann
illa eða jafnvel misstu hann. Nú er annað lag
algengara og miklu heppilegra, að því að talið
er, en það er svokölluð plastlykkja, lítil stöng
með margföldum hring eða lykkju til beggja
hliða að ofanverðu.
Þekktur, íslenzkur kvenlæknir mælir mjög með
þeirri tegund og segir að konur, sem fengið hafa
plastlykkjuna hjá honum, láti ákaflega vel af
henni og finni ekki að þær hafi neitt í leginu.
Sumir hafa látið í Ijós ótta við að aðskotahlutir
í leginu gætu ert slímhúðina þar og þannig stuðl-
að að krabbameinsmyndun. Ekki taldi læknirinn
að nein erting fyndist eftir langa notkun og því
ekki ástæða til að óttast krabbamein frekar af
þeim orsökum en t. d. hormónagjöfunum, þ. e.
pillunum. Ef hægt er að koma því við, ráðleggur
hann frekar lykkjurnar en pillurnar, því að eins
og hann komst að orði ,,þv! lengur sem ég kynn-
ist pillunum, því verr verður mér við þær" og
skýrði það nánar með því, að konunum yrði
ákaflega misjafnlega gott af þeim, sumar þyldu
þær ekki í byrjun, aðrar ekki eftir nokkurn tíma
og ýmis ónot gætu verið að þeim; hann taldi að
við langvarandi notkun væri sá möguleiki fyrir
hendi, að eggjastokkarnir rýrnuðu beinlínis, enda
,,getur það varla verið eðlilegt að stöðva starf-
semi þeirra e. t. v. árum saman." Sá hængur er
þó á plastlykkjunum að venjulega eru það aðeins
konur, sem gengið hafa með barn, sem geta not-
að þær; legið í hinum er of lítið til að bera lykkj-
una. Oryggi þeirra er mjög mikið, en þó ekki
100%. Rannsóknir í Bandarlkjunum sýna að
hugsanlegt er að 1—2 þunganir geti orðið á
einu ári miðað við 100 konur sem nota lykkjuna
eða gorminn, en það er hámark, og má það telj-
ast mjög góð vörn.
MANNFOSTUR
ÞRIGGJA VIKNA
HÆNUFÓSTUR
ÞRIGGJA DAGA
SEXTAN VIKNA
Fyrstu vikurnar er lítill munur á fóstri
manns og dýrs. Þetta eru myndir af fóstri
konu og hænu.

Offjölgun mann-
kyns
Talið er að í heiminum séu núna ca. 700 millj-
ónir kvenna á þeim aldri að geta orðið barns-
hafandi. Frjósemi þeirra ber dauðann í
sér, því að fæðist álíka mörg börn framvegis
og hingað til hlutfallslega, munu árið 2000 —
aðeins rúmlega þrjátlu ár þangað til! — fleiri
deyja úr hungri en féllu I allri slðustu heimsstyrj-
öld. Það er því ekki að ástæðulausu, að sagt hef-
ur verið að þessar nýju getnaðarvarnir, og þá
Svíþjóðarpillan sérstaklega, komi einmitt á rétt-
um tíma til að bjarga mannkyninu frá hættulegri
offjölgun. Þannig mætti þá segja, að sé litið á
þessa „fóstureyðingu" sem dauða einstaklings,
að hann komi þrjátíu og tveim árum fyrr en ella
yrði óhjákvæmilega. Þá er um að velja „ein-
stakling" með enga lögun, á stærð við títuprjóns-
haus, eða fullþroska barn eða mann. Þannig er
þetta orðið hagsmunamál alls mannkyns, og má
ætla að á þann veg hafi sænska Ríkisþingið litið
á málið, þegar það 5. apríl 1967 veitti leyfi til
að nota efnið til tilrauna á mönnum. Auk þess
er það ábyrgðarhluti að sporna við nýjum upp-
götvunum, því að venjulega leiða þær af sér
fjölda annarra, eru skref I ótal áttir, sem
geta komið mannkyninu til góða á mörgum svið-
um, t. d. I læknisfræði.
Þegar þetta barst I tal hér á VIKUNNI, sagði
ritstjórinn sem svo, að árið 2000 yrði bara búið
að finna upp aðra „pillu", sem leysti úr fæðu-
48 VIKAN
8. tbl.