Vikan - 20.06.1968, Síða 4

Ógleymanlegt er, hvern svip
nýstúdentarnir setja á Reykja-
vík þjóðhátíðardaginn ár hvert.
Þeir ganga um borgina með
hvítu húfirraar sínar glaðir eins
og börn og fagna unnum sigri. Þá
virðist einsýnt, að æskan sé
dýrmætasti þjóðarauður okkar.
Þó mun hann seint nýtast svo,
að allt hlotnist og ekkert glat-
ist.
Stúdentsprófið er eins og
styrjaldarlok. Sigurvegararnir
ganga fylktu liði um stræti og
torg, og þjóðin hyliir þá ein-
róma og samgleðst þeim fagn-
andi. En ekki koma allir syngj-
andi heim að orrustunni lokinni,
Sumir hafa særzt og fallið og
mæta því ekki á fagnaðarhátíð-
inni. Menntamennirnir verða að
klífa alpafjöll eins og Hannibal
með fila sína forðum daga.
Þess vegna er ærin von, að ís-
lendingum finnist til um ný-
stúdentana 17. júní. Eaðir og
móðir, afi og amma sjá þá fagra
drauma rætast. En stúdentspróf-
ið telst aðeins áfangi á iangri og
torsóttri leið að settu marki, og
mér kemur löngum i hug spurn-
ingin um örlög einstaklingsins
þennan gleðidag. Hvernig mun
framtíðin reynast þessari teitu
æsku?
Þessi gnæfir úr hópnum,
djarfur, íríðin- og gáfaður. Haxm
ætlar að stunda vísindanám er-
lendis. Kannski á fyrir honum
að hggja að freista merkilegrar
nýjungar, ieggja grundvöll að
farsælum atvinnuvegi, sem marki
aidahvörf i sögu lands og þjóð-
ar? Þess er kostur, því að ómet-
anleg tækifæri biða. íslending-
ai’ geta bundiö við þau miklai-
vonir um betra land og ham-
ingjusamari þjóð.
Stórþakkarvert er framtak ís-
lenzkra æskumanna, sem erlend-
is nema. Þeir vilja ekki hlut
sinn minni en gerast samkeppn-
isfærir á heimsvísu. Sumum
þeirra býðst frami erlendis að
námi loknu. Slikt verðum við
að leggja mannkyninu af mörk-
um. Þó virðist ekki áhorfsmál,
að gróðinn sé tapinu meii'L
Margir þessir væringjar nútím-
ans koma heim og vinna ætt-
jörð sinni dyggilega langan
starfsaldur, og hinir jafnaldrar
þeirra glatast ekki íslandi frem-
ur en Bertel Thorvaldsen, Niels
R. Finsen eða Vilhjálmur Stefáns-
son fyrrum. Fátt er hvimleið-
ara en ásakanir i garð afburða-
manna, er setjast að í útlönd-
um og geta sér þar orðstír.
Sæmra væri að reyna að búa
þeim viðhlítandi starfsskilyrði
heima á Fróni, svo að gáfur
þeirra og menntun komi að not-
um.
Þetta er vandi allra þjóða nú
á dögum. Menntamenn, sem fram
úr skara, þykja alls staðar bezt-
ir þegnar. Auðvitað er sárt að
sjá þeim á bak, en hvað er um
það að fást? Hver hefði orðið
hlutur Bertels Thorvaldsens sem
trésmiðs á Hofsósi eða Vilhjálms
Stefánssonar í vinnumennsku á
Svalbarðsströndinni? Hamingja
þeirra var að fá notið hæfileika
sinna.
Hins vegar liggur í augum
uppi, hver þörf íslandi sé á því
að koma börnum sínum til
þroska og njóta þeirra. Við höf-
um ýmsu gleymt, þó að sitthvað
hafi unnizt. Úr því rætist helzt,
ef íslendingum gefst menntun
eins og bezt verður á kosið í
vísindum, fræðum og listum, að
ógleymdri tækninni, sem gerir
okkur auðið að margfalda afköst
og verðgildi. Iðnvæðing land-
búnaðar og sjávarútvegs hlýtm-
að eiga sér mikla framtíð á ís-
landi, og til þess ber okkur að
hagnýta gæði hafs og moldar
af kunnáttu, framsýni og skipu-
lagi, en lunfram allt frjórri hug-
kvæmni, lífrænum þrótti, skap-
andi vilja. Vinna er fremur vit
en strit. Maðurinn er æðsta
skepna jarðarinnar af því að
hann man það, sem liðið er, og
hyggur að því, sem koma skal.
Sá hæfileiki á að beinast að
vettvangi og verkefnum dags-
ins.
þing og verður svo kannski for-
sætisráðherra, þegar ná þarf
samkomulagi um hæglátan odd-
vita í samsteypustjórn. Þá verð-
ur hann ef til vill frægur af
því að kveðja skólabróður sinn
og samstúdent heim og sýna
honum trúnað.
Stjórnmálamönnum er fátt
nauðsynlegra en velja sér snjalla
ráðunauta. Landsfeðurnir voru
Dýpmætasti
biéOarauðirini
HELGI
SKMUHDSSQN
SKRIfAR
....."'.TO
Ungi maðurinn á menntaskóla-
blettinum er einmitt þessarar
skoðunar. Hann vill sanna hana
sér og öðrum. Þess vegna fer
hann utan í haust að læra það,
sem til þess þarf að gera gam-
alt land nýtt.
Hinn er lágur vexti og lítill
fyrir mann að sjá, en sigurveg-
ari samt. Honum gekk sæmilega
í barnaskóla, en reyndist lands-
prófið andleg þrekraun. Eink-
unnir hans í vor sæta naumast
tíðindum. Piltinum er fremur
gefin skyldurækni Kolskeggs en
vopnfimi Gunnars. Hann er
jafnvægur og fastlyndur og veit
sig þurfa fyrir afrekum að hafa.
Kostir hans eru gætni og ná-
kvæmni.
Slíkur æskumaður getur þok-
azt langt. Hann nemur sennilega
lögfræði, gerist stjórnmálamað-
ur, kemst í framboð og fer á
fyrrum „þúsund þjala smiðir“,
en nú verða þeir að ráða dverga
til sín í smiðju. Þá ber að var-
ast svikahrappa eins og þá, sem
H. C. Andersen greinir frá í
ævintýrinu um nýju fötin keisar-
ans. Nú er ég víst kominn út í
aðra sálma .... og þó! Ætli
eftirfarandi hugvekja skýri ekki
dálítið, hvað fyrir mér vakir?
Bretar reiddust íslendingum
heldur en ekki í tilefni af stækk-
un landhelginnar um árið og
þóttust grípa til hefndarráðstöf-
unar. Lagt var bann við löndun
á íslenzkum fiski í Bretlandi.
Þannig átti að kúga okkur til
hlýðni og auðsveipni. Var þá úr
vöndu að ráða, en forlögin sneru
þessu til góðs. íslendingar tóku
að vinna úr sjávarafurðunum
heima í stað þess að selja þær
hráefni úr landi. Virtist engu
líkara, er fram liðu stundir, en
framkomu breta hefði verið vin-
áttubragð, sem þakka bæri
fögrum orðum.
Hér var um tilviljun að ræða.
Enginn íslendingur var svo
menntaður og framsýnn að vita,
4 VIKAN
24. tbl.