Vikan - 20.06.1968, Blaðsíða 5

að ísfiskssalan til Bretlands
væri áhagstæð og miklu betri
kosta völ. Ekkert sýnir betur,
hvað varhugavert telst að una
gömlu ástandi og ætla það sjálf-
sagt. Og mig grunar, að sagan
endurtaki sig ekki þannig að
sinni, að heppnin leiki svo við
íslendinga, að aðrir neyði okkur
til skynsamlegra nýmæla í fram-
leiðslu og markaðsmálum.
Hvers yrði sá vis, er sæi í
spegli örlög nýstúdentanna 17.
júní?
Mikil er ráðgáta lífs og dauða.
Einhver þessi ungmenni farast
af slysum, bíða ósigur og gefast
upp, villast og týnast í hörðu
óveðri. Öðrum veitist aftur á
móti hamingja kolbítsins, sem
rís úr öskustónni og vinnur
kóngsríkið. Þessar dularrúnh-
verða ekki lesnar úr brosandi
andlitum syngjandi æsku, en hún
mun samt hlíta duttlungum mis-
lyndrar forsjónar. Hver fellur í
ónáð hennar? Og hvað er happ
og hvað er tap?
Ég þykist ekki fær um að svara
slíkum spurningum. Hitt er vafa-
laust, að einhverjir í þessum
fagra hópi verða lögfræðingar,
er vinni fyrir sér við innheimtu
ríkisskatta og útsvara, mis-
heppnaðir listamenn eða poka-
prestar. íslendingar fara sér of
hægt í skipulagi menntunar.
Þeir ætla gömul og að sumu leyti
úrelt embætti harla eftirsóknar-
verð. Háskólanám telst engan
veginn einhlítt til frama og dáða,
og vandi er hverjum og einum
að velja og hafna, þegai- metin
skulu tækifæri nútímans. Starfs-
fræðsla er enn vanrækt að kalla
á íslandi og reynist hæpin að
auki af því að við kunnum ekki
skil nema á sumu því, sem gefst
bezt úti í heimi og gerbreytir
viðhorfum og áætlumnn. Eitt-
hvað rætist úr í þessum efnum,
en hæg er sú þróun og okkur
ósamboðin.
Sumt er þó skylt að viður-
kenna. Aðdáunarvert er, hvað
sérfræðinám íslenzkra lækna er-
lendis svarar ströngum kröf-
um. Ungu íslenzku læknarnir
sækja gjarnan dýrar mennta-
stofnanir, sem frægar eru, og
horfa livorki í fé né fyrirhöfn.
Þess vegna skara þeir fram úr
í skóla lífsins, þegar til kemur.
Hitt er bágt, að heilbrigðisstjórn-
in skuli ekki gera sér allt far um
að reyna að skipuleggja nauð-
synlega verkaskiptingu þeirra.
Varla er við hæfi að gleyma
stúlkunum í hópi nýstúdent-
anna, en þær sýna og sanna,
að íslendingar muni stórættaðir.
Fagurt er jafnrétti kvenna og
karla á íslandi um menntun, og
því telst óskiljanlegt, hvað kon-
ur una litlum hlut á öðrum
sviðum. í hópi sextíu íslenzkra
alþingismanna er nú aðeins ein
kona. Félagsmál okkar gjalda
þessa. Konur eru til þess kjörnar
að leggja á ráð um uppeldi,
fræðslu, heilbrigðismál og hvers
konar þjóðfélagslega samhjólp.
Þær eiga því sannarlega erindi
á aiþingi og í ríkisstjórn.
Kannski verður einhver þess-
ara glæstu meyja til þess að
gerast foringi íslenzkra kvenna
í náinni framtið? Konum er ekki
nóg að mega kjósa. Þeim ber
að ráða og stjórna við hlið karl-
mannanna. Nú þykja kvenrétt-
indi sjálfsögð, en þá bregður svo
við, að íslenzku konurnar hika
og færast undan skyldu sinni.
Raunar er þetta og sök gamalla
stjórnmálaflokka, sem ástunda
hvimleiða íhaldssemi í vali mál-
svara og foringja, en konurnar
hljóta þó einkum að sakast við
sjálfar sig. Því fylgir ábyrgð að
vera helmingur þjóðarinnar —
og að auki sá betri.
Mið grunar, að í þessu efni
verði mikil breyting næsta
mannsaldur og að þannig komi
til sögunnar skemmtileg og ör-
lagarík endux-nýjung valda og
áhrifa. Sú þróun er ótviræð
víða um heim og gefst vel. ís-
lendingar geta ekki farið hennar
á mis öllu lengur.
Æskufólki er iðulega bornar á
brýn ýmiss konar öfgar. Ég tek
ekki undir það. Öðru nær. Að
mínum dómi er þjóð okkar mikil
þörf á ungu framtaki. Hitt er
farsælt, að það komi hægt og
skipulega, svo að sæmilega verði
við ráðið, en ekki sem æði eða
bylting.
Atvinnuvegir og þjóðhættir
gerbreytast fyrr en varir nú á
dögum. Breytingar sæta því ekki
undrun framar. Þær teljast æski-
legar og eftirsóknarverðar. Því
er von, að ungt menntafólk vilji
nýjungar. Er þá ástæða að
hneykslast á nýjum og djörfum
skoðxmum í fari hraustrar og
gáfaðrar kynslóðar, sem treyst-
ir sér og trúir á framtíðina?
Betra er að sætta sig við hug-
sjónalegar tilraunir en eiga á
hættu skaðvæna uppreisn. ís-
lendingum er hollt að hyggja að
þessum viðhorfum, þegar hat-
in-sbál loga með öðrum þjóðum
og höndum eða vopnum er lát-
ið skipta, ef skorið skal úr um
ágreiningsmál eða nýir siðir upp
teknir. Ekkert þjóðfélag má
verða öldungaráð, því að þá
missir æskan stjórn á skapi
sínu, finnst hún lítils virt eða
kúguð og heimtar rétt sinn geð-
rík og stórtæk. Af slíku getur
hlotizt voði. Hitt er fagnaðar-
efni, að xmgt fólk komi nýjung-
um á framfæri, veki á þeim at-
hygh, vinni þeim fylgi og ætli
þeim framtíðarhlutverk. Þann-
ig er helzt framfara von í at-
höfnum og skoðunum.
Hver væri heildarmyndin, ef
við sæjum í spegli nútímans
framtíð nýstúdentanna okkar?
Ekki svara ég svo vandasamri
spurningu. Hitt ætla ég, að hlut-
skipti þeirra verði um margt
annað og betra en föður og móð-
ur, afa og ömmu.
Fimmtíu ár eru liðin síðan Jó-
hann Sigin’jónsson mælti snjallt
og eftirminnilega fyrir minni ís-
lenzkra stúdenta úti í Kaup-
mannahöfn. Hann bað áheyr-
endur að kvíða ekki brauðstrit-
inu svokallaða, því að dýrlegir
tímar væru framundan, maður-
inn hefði tekið vélina í þjónustu
sína og gæti látið þá grótta-
kvörn mala sér aUt, sem hugur
girnitist. Spá skáldsins var sú,
að vinnudagurinn styttist í
nokkrar klukkustundir sólar-
hringsins, og þá gæfist hverjmn
og einum nægur tími að sinna
fræðum og listum og njóta im-
aðssemda lífsins.
Reyndust þetta orð að sönnu?
Víst væri svo, ef mannkynið
hefði látið hjá líða að heyja tvær
heimstyi-jaldir á aldarfjórðungs
fresti og í þess stað gert draum
skáldsins að veruleika. Vélin
hefur valdið kapítulaskiptum í
veraldarsögunni. Draumurinn
um fegra og göfugra mannlíf er
að rætast, og vissulega sýnist
hann dásamlegt fyrirheit. Tækn-
in gerir mannkynið ríkt og ham-
ingjuáamt, ef henni er viturlega
stjórnað. Áður var afl vinnunn-
ar kennt við hönd og hest, en
slíka orku margfaldar vélin án
þess að þreytast. Lítið tæki get-
ur keppt við styrkleika hundruð
stórgripa, og það ævintýri verð-
ur æ meira og fjölþættara með
hvers konar framförum í raun-
vísindum nútímans og framtíð-
Framhald á bls. 45.
24. tbl.
VIKAN 5