Vikan - 22.06.1972, Blaðsíða 9

ina yfirleitt. En væri ekki ráð
fyrir aðra eins og mig, sem
finnst það svik við ástina að
gegnumlýsa hana að byrja á
grunninum? Athuga hvernig
ástin er látin í ljós á mismun-
andi hátt og af mismunandi
kynþáttum í mannkynssögunni.
Tökum til dæmis mismuninn á
augljósum tilfinningum róm-
anskra kynþátta og svertingja
og gætnari hegðun fólks af
norðlægari slóðum. Eða til
dæmis fágaða biðlun Kínverja
og Austurlandabúa. Lítum
einnig á mismuninn á söguleg-
um fyrirmyndum. Tökum til
dæmis riddaramennskuna —
þar sem veikara kyninu átti að
þjóna af því sterkara. Eða sál-
ræna ást og hugmyndir Platos
um andlega sameiningu, þó að
hún yrði nú raunar aldrei mjög
vinsæl.
Spyrjum svo, hvernig má
líkja þessu við hin fögru en
heiðnu ástaljóð Óvídusar eða
grófgerðar, frjálsar ástir átj-
ándu aldarinnar, sem líkjast
svo mjög þeim frjálsu ástum,
sem tíðkast í dag?
Hér er greinilega um ólíkar
hliðar ástarinnar að ræða, en
erfitt er að svara spurningunni,
hver þeirra, ef nokkur mun lifa
til aldarioka? Kannski ættum
við fremur að velta fyrir okkur,
hvað gæti tekið við?
Tökum Syrstu vídd ástarinn-
innar til að byrja með — vídd
hugarins. Hér birtist ástin mér
eins og n.k. efnafræðilegur
þáttur — annar þáttur tveggja
— og ef hinn vantar, erum við
ekki sjálfum okkur nóg. Það
er þessi þáttur ástarinnar, sem
veitir fullnægju persónuleik-
ans. Ég held því fram, að þessi
þáttur sé þýðingarmestur.
Vegna þess, að ákvörðunarrétt-
ur okkar er hluti persónuleik-
ans, og sérhver mannleg vera
ræður því fullkomlega, hvort
hún veitir ást eða ekki. En
einnig vegna þess að við finnum
líka sjálf í okkur þörf annarra
fyrir okkur.
Ég legg áherzlu á, að ég tel
persónuleikaþáttinn mjög þýð-
ingarmikinn nú á tímum, því
að eins og þekktur Freud-sál-
fræðingur sagði nýlega: „Nú á
dögum eru alltaf fleiri og fleiri,
sem gera sér ekki ljóst, hverjir
þeir eru í raun og veru eða
hvað þeir ættu að vera. Það er
því jafnskynsamlegt nú á dög-
um að leggja stund á persónu-
leikann eins og var á kynferð-
islífið á dögum Freuds.“
Þetta sýnir, að ástin er enn
nauðsynleg andlega og það á
fleiri en einu sviði.
Augljóst er, að önnur vídd
ástarinnar er líkamleg. En hér
sýnist mér útlitið vera svart
fyrir nútíma ástina. Ástin nú á
dögum á marga óvini. Sá fyrsti
er peningar. Kynferðið er helzti
fjáröflunarmiðill á þessari öld,
sem metur peningana meira en
manninn sjálfan. Það hæfir
sölumönnum vel, að mæla með
sjálfseftirlæti. Og bendla ást-
ina við sölu á öllu, frá tann-
kremi til steinolíu. Því að auð-
vitað er það þannig, að sölu-
mennirnir græða peninga á því
að heilaþvo okkur og fá okkur
til að trúa á auðveldar leiðir og
reyna þær. En þegar loforðin
standast ekki, borga þeir ekki
skaðann. Þeir sem borga, eru
fórnardýr illkynjaðasta kyn-
sjúkdómafaraldurs, sem gengið
hefur yfir, úrhrök hjónaskiln-
aðanna og þær þúsundir barna,
sem fæðast óskilgetin.
Fyrir mínum sjónum er út-
litið svart fyrir líkamlega ást á
þessari öld nema því aðeins, að
við höfnum allri þessari vit-
leysu. Nema því aðeins, að við
horfumst í augu við staðreynd-
ir og spyrjum, einni öld eftir
daga Freuds: „Hafa frjálsar
ástir gert hjónabandið ham-
ingjusamara? Er einmanaleik-
inn minni? Minni þreyta og
spenna?" Auðvitað er svarið
neitandi.
Nú leitar ástin ánægjunnar
efnafræðilega, einkynja, kyn-
laust eða með lyfjum. Þetta er
dapurleg staðreynd, þar sem
við vitum, að kynferðislífið ætti
að vera æðsta tjáning ástarinn-
ar. Nokkuð, sem tvímælalaust
er hægt að gera að raunveru-
leika sé vissum skilyrðum full-
nægt.
Hvers vegna ekki að taka
ákvörðunarréttinn í okkar eigin
hendur? Mér t.d. finnst gaman
að fara á skíðum með minni
aðferð og mínum hraða. Ef ég
ætti að láta sérfræðing segja
mér nákvæmlega, hvernig ég
ætti að fara að, myndi það
spilla ánægjunni fyrir mér. Er
þessu ekki eins farið með ást-
ina? Hvers vegna á að láta
heilaþvo sig til að fylgja þeirri
tízku, sem ekki hæfir öllum ein-
staklingum?
Þetta kom í huga minn, þeg-
ar ég átti blaðaviðtal við skurð-
lækni, sem sagðist leyfa fóstur-
eyðingar, vegna þess að svo
mörgum viðskiptavinum sínum
geðjaðist ekki að getnaðarvörn-
um. Gegn slíkri fullyrðingu
yrði án efa harðlega barizt af
þeim verksmiðjum, sem græða
milljónir punda á framleiðslu
vara til getnaðarvarna.
Já, í mínum augum er sölu-
mennskan raunverulegur óvin-
ur ástarinnar nú á dögum. Tök-
um til dæmis auglýsingar, sem
nota nakinn konulíkama. Nekt
er vissulega enginn leyndar-
dómur lengur, og sumir álíta,
að það sé gott að skilja ekkert
eftir handa ímyndunaraflinu.
En hvað skeður, ef allt er selt?
Munu þá allar tilfinningar
verða útundan og eftir verða
einmanaleg ástarþrá, sem ekki
verður fullnægt?
Eigum við þá að slá því föstu
að ástin sé nú dauð? Einhvern
veginn get ég ekki almenniega
trúað því. Einhvern veginn hef
ég þá trú, að ástin muni lifa,
íái hún að fullu að njóta sín.
Eigi ást á milli tveggja að þró-
ast verður að umlykja hana
öryggisgirðingu. Og eigi tveir
einstaklingar að bindast sjálf-
viljugum böndum og samejnast
líkamlega og andlega, verður
tryggðin að koma til sögunnar.
Þriðja vídd ástarinnar birtist
mér því í mynd tryggðarinnar.
Því finnst mér hjónabandið
bess virði, að fyrir því sé barizt.
Öruggur heimur, þar sem tvö
geta ræktað með sér ævilangt
samband án þess að eiga á
hættu, að því sé splundrað hve-
nær sem er — grimmdarlega
og tilviljunarkennt.
Lokaniðurstaða mín er því
sú, að ástin muni lifa af taki
hún á sig þessa skuldbindingu.
því að hún mun haldast löngu
’ Framhald á bls. 44.
25. TBL. VIKAN 9