Vikan - 06.06.1974, Blaðsíða 2

AÐUR EN
STEINSTEIPAN
Æðsti prestur heimsarkitekt-
úrsins, Frakkinn Le Corbusier,
sagði eitt sinn, að hús væri iveru-
vél. Þetta 'voru orð i tima töluð,
eða i þann tima, er arkitektúrinn
var að brjóta af sér viðjar ihalds-
semi og staðnaðra forma og
ganga mót nýrri stefnu, tækni og
byggingarefnum.
Hins vegar náðu þessi orð
aldrei verulega islenzkum eyr-
um, þvi að þeir, sem þau námu, ó-
mökuðu sig ekki að flytja þau yfir
Atlantsála. Merking orðanna er
tviþætt, sú, að hús eigi ekki ein-
ungis að nálgast vélræna full-
komnun hvað notagildi snertir,
heldur ekki siður þá vélrænu hag-
kvæmni i framleiðslu, er einkenni
maskinur hvers konar og gerir
nútimamanni kleift að eignast
þær fyrir viðráðanlegt verð.
En frá þvi að þessi orð voru
sögö og þar til nú hefur mikið
vatn runnið til sjávar og margt
steyputonnið i uppsláttinn.
í framhaldi af þessu langar mig
að ræða nokkuð islenzkan
arkitektúr, ef þá er unnt að ræða
hann sem sérislenzkt fyrirbrigði.
Ég spurði eitt sinn erlendan
arkitekt álits. Hann svaraði:
„Norræna húsið er gott”, og glotti
hæversklega, þvi að hann vissi
mæta vel hver teiknaði það hús.
En áður en ég sezt óverðugur i
dómarasæti til að gagnrýna þá,
sem teikna hús öðrum til iveru,
vil ég benda á þá ástæðu, sem er
forsenda þess að Islenzkur
arkitektúr er ekki heppnaður sem
skyldi, þrátt fyrir góðan vilja og
ef til vill hæfileika hönnuða. Full-
ir góðra áforma fara þeir i læri til
annarra landa, dvelja þar gjarn-
an I 4—6 ár, stundum lengur,
koma siðan heim. Svo ég taki nú
aftur dæmið um vélar þá má
jafna þessu við mann, sem fer ut-
an til náms i vélsmiði eða skipa-
smiði og er hann kemur heim til
tslands aftur að loknu námi,
veröur hann að smiða vélar sinar
eða skip úr tré eða öðru efni, sem
hann hefur litið lært að nota. Hér
um verður starsýnt á stein-
steyputröllið, sem þarna stendur
og enginn mannlegur máttur fær
um þokað, enda ekki til ætlazt.
Smám saman lærist nú hönnuðin-
um, eða að honum tekst að yfir-
færa erlendar hugmyndir i is-
lenzka steypu, þvi að viða má sjá
snotur einbýlishús þar sem tekizt
hefurað laga form og „funktion”
i Ibúðargott og formfagurt hús.
En arkitektúr er likt og orðið
sköpun, yfirgripsmikið og fjöl-
þætt. Þótt arkitektinum takist nú
eftir langa mæðu, fjárútlát kaup-
enda og armæðu vegfarenda að
ná valdi á steypunni er ekki sagan
öll sögð. Eftir situr húsið i hönd-
um misánægðra viðskiptavina,
sem eiga þá eftir að fara um það
fjálgum höndum. Hafi hönnuðin-
Ekki skissa, sem á er krotuð eink-
unn og siðan geymd eða gleymd,
heldur steinkaldur veruleikinn.
Maðurinn er reyndar útlærður
og engin ástæða til að áfellast
hann, fyrr en þá að óvilhallur
vegfarandi bregður litum, er hon-
um tekizt að ráða fyrstu áferð á
málningu, sem er þó ekki algeng-
ast, er nú húsið ofurselt valdi og
smekk eigandans og fallega húsið
breytist i furðulega litasamsetn-
ingu og ber ekki sitt barr eftir
það.
I sambandi við ofanritað vil ég
vekja máls á öðrum hlut, ná-
tengdum fagurfræði og arkitekt-
úr: „Lækkun byggingarkostnað-
ar” Ég skal vera stuttorður, þvi
að um hann hefur mikið verið
fjallað og spyr þvi aðeins: Hvað
er járnbent steinsteypa einvöld
og alls ráðandi. Þess vegna er
hönnuðinum vandi á höndum.
Steinsteypa, sem erlendis er að
mestu notuð i burð eða „beina-
grind” byggingar, er hér notuð i
hólf og gólf. Efnið er tiltækt, spar-
ar gjaldeyri og stenzt samanburð
við önnur byggingarefni og þvi
sjálfsagt til notkunar. Þvi er
teiknaranum sá kostur einn að
móta byggingar sinar úr þessu
efni, sem sjálf forsjónin virðist
hafa ætlað okkur tuttugustu aldar
tslendingum til nota.
Hefst nú hið siðara nám og öllu
afdrifarikara. Áður gat teiknar-
inn leikið sér flestum óháður með
forrn og ýmis efni. Nú er hann
fjötraður i steinsteypu. Þetta er
enginn leikur og ekkert nám.
2 VIKAN 23. TBL.