Vikan - 27.02.1975, Síða 26
Þegar ég var aö alast upp aust-
ur J Flóa, heyröi ég gamla konu
segja einkennilega sögu, sem ég
hef á stúndum hugleitt.
Jósef hét maöur og var alinn
upp og upprunninn i Arnessýslu.
Hann hlaut venjulegt uppeldi og
varö hinn gjörvilegasti maöur aö
vexti og almennum mannkostum
flestúm. Faöir hans og forfeöur
höföu veriö ágætir smiöir, sér-
staklega á járn og aöra málma.
Jósef læröi smiöaiön þeirra og
var þegar i æsku, talinn hagleiks-
maöur mikill, og sóttust menn
eftir honum til starfa.
1 þennan mund var verkþekk-
ing ekki mikil i landinu, og var'
þvi ekki fjölbreytilegt, sem
smiöir gátu smiöaö. Aöallega
voru þíiö þarflegir hlutir ætlaöir
til bústarfa. Störf smiösins uröu
lika notadrjug til viöhalds mun-
um á heimili. 1 hverri sveit voru
til menn, sem voru búhagir, en
fáir góöir smiöir.
Jósef fór þegar á æskuárum til
vers, suöur meö sjó. Ekki gat
sögukona min, hvar hann reri, en
sennilega hefur þaö veriö i Njarö-
vikum eöa á Vatnsleysuströnd-
inni. Hann komst þar i slagtog viö
ýmiss konar menn, er höföu fyrir
honum misjafna siöi, suma miöur
góöa, eins og oft vill veröa. Jósef
var þegar i æsku nokkuö örgeöja,
næmur og hrifgjarn, svo auövelt
var aö snúa honum af réttri leiö.
Jósef læröi munnsöfnuö slæman
af félögum sinum i verinu, og
varö hann allra manna blótgjam-
astur, svo aö bráölega varö þaö i
almæli, aö fáir væru jafn fjöl-
skrúöugir i munnsöfnuöi sinum
og hann. Blótsyröafárviöri hans
varö allra mest, þegar hann stóö
viö afl i smiöju og hitaöi og lúöi
járniö, rautt og glóandi
Jósef var ungur aflrenndur og
ekki sist viö smiöarsinar.eöa þeg-
ar hann þreytti haröan róöur, eins
og algengt var I sjómennsku
þeirra ára. Honum var margt til
atgervis, og þótti hann fremur
bera af ungum mönnum um flesta
hluti. En fyrrgreindur ljóöur var
á ráöi hans, og olli þaö sköpum á
ævi hans, eins og siöar veröur frá
greint.
Jósef fór oftast einförum úr og I
ver. Sérstaklega varö svo, þegar
hann var búinn aö vera nokkur ár
viö sjóinn. Hann var mjög
kunnugur á öllum leiöum og var
þvi manna ratvisastur I hvaöa
veöri sem var. Jafnaldrar hans
og ungir menn yfirleitt sniögengu
hann, sökum blótsyröa hans og
stóryröa, og þótti mörgum, sem
litil hamingja myndi af sliku
standa.' Jók þetta mjög á ein-
manakennd hans og einstæöings-
skap.
Jósef fór ekki ávallt alfara-
leiöir, er hann fór austur i æsku-
sveitir sinar úr verinu. Hann
drallaöi þá oft á tlöum iengi á
leiöinni, og þótti sumum lftt til um
feröir hans og hætti, héldu jafn-
vel, aö hann heföi samskipti viö
illa vætti á heiöum eöa fjölium
uppi. Fóru af þessu nokkrar sög-
ur, en fáar uröu i almæli, enda
voru þær af ágiskun einni. Jósef
var dulur um þessar feröir sinar
og lét litt yfir þeim viö fólk, og
ekki var hann fús aö ræöa viö þaö
um leiðir um fjöll og heiöar, væri
hann um slikt spuröur. Leiö svo
fram um árabil nokkurt, allt til
þess, aö Jósef var kominn fast aö
fimmtugu. Þá uröu þáttaskil i ævi
hans. Vor eitt siöla fór Jósef seint
úr veri. Hann vareinn á ferö eins
og oftast, og valdi sér litt
alfaraleiö. Hann haföi meö sér
vinföng nokkur, þvi vinhneigöur
var hann og þvi meira sem aldur
færöist yfir hann.
Segir ekki af feröum Jóseps,
fyrr en aö kvöidlagi á öörum eöa
þriöja næturstaö. Hann valdi sér
áfangastaö i dal litlum eöa dal-
verpi þetta kvöld. Umhverfi var
þama fremur hrikalegtog snautt
af yndi. Þaö var á vestanveröum
Reykjanesfjallgaröi. Þar hugöi
hann gott til fanga og hvildar
næturlangt. Hann gekk frá
farangri sinum vel og vandlega
og kom hestum sinum þarna á
beit.
Þegar Jósef haföi gengiö frá
öllu, eins og honum likaði, tók
hann upp nesti sitt og geröi þvi
góö skil, enda var hann oröinn
svangur af langri ferö. Hann
drakk brennivin meö og sparaöi
ekki, enda féll þaö vel viö nesti
hans, sem var mest harömeti og
salt kjöt, nokkuö mengaö af legu i
hjalli.
Þegar hann haföi lokiö máltiö-
inni, vildi hann gera sér eitthvaö
til gíeöi i einveru f jallanna og hóf
aö kveöa rimur og lausavisur.
Hann var góöur kvæöamaöur,
kunni margar stemmur' og kvaö
tröllslega. Ahrif brennivins-
drykkjunnar juku stórlega á kraft
raddar hans. Rimurnar sem hann
kvaö, voru sist af fegurra tæinu,
bardagarimur mergjaöar og for-
neskjulegar, en lausavisurnar
mest klámvisur, kiúrar og ljótar,
hrikalegar i lýsingum
Jósef kunni feiknin öll af sliku
efni, og kvaö hann draugalega og
dimmt, eins og særingamenn
gera gjarnan, er þeir fremja
seiö meö ljóöum. Dalurinn
ómaöi af kveöskap hans, og
hrikaleiki hans óx um allan
helming, meöan vornóttin
sveipaöi hann húmi sinu. Ef
venjulegt fólk heföi veriö þarna
til áheyrnar, heföi þaö hrifist eöa
oröiö gagntekiö af hryllingi.
Hann var sannarlega á valdi
vornæturinnar, heiilaöur af daln-
um og hrikaleika hans. Þar var
gott aö una, njóta einveru heiöa
og fjalla. Þaö voru snögg skipti aö
vera allt i einu kominn til fjalla,
eftir aö hafa hrakist á sætrjám á
öldum hafsins um langar nætur
og dimma daga, i nistandi kulda
vetrarins. Loks geröist þó Jósef
þreyttur og kveöskapur hans varö
kraftminni. Brennivinsdrykkjan
haföi lika dvinandi áhrif á hann
og svæfandi. Hann sofnaöi út frá
hálftómri brennivlnsflösku,
þreyttur eftir ferö dagsins, en
endurnæröur af kliörikum ómi
rimna og stakna, er snertu viö-
kvæmustu strengi sálar hans.
Svefninn hreif hann til nýrra
heimkynna, fjarrænna og
dulúöugra.Margbreytileikinn var
þar ekki siöur sluginn marglitum
þáttum ævintýra, seiöþungum og
töfrandi. Ailt var þar i stil.
Þaö var liöiö langt á miöjan
morgun, þegar Jósef vaknaöi af
sætum og draummiklum brenni-
vinssvefni. Hann vaknaöi vel og
fékk sér góöan teig af brennivins-
fiösku, er lá nærri honum. Hann
hresstist brátt og varö endur-
næröur af vininu og mildi vor-
morgunsins. Hann fékk sér nestis-
bita. En aö þvi loknu hóf hann aö
undirbúa ferö sina á ný i næsta
áfanga. Hann lagöi á hesta sina og
kom dóti sinu á klakk. Allt gekk
þetta sæmiiega aö kalla.
En hann fann brátt, aö þaö var
ekki allt meö felldu. Hann fann,
aö hann var ekki samur maður og
kvöldið áöur. Dalurinn hafði
öölast nýjan svip. Jósef var
greinilega likt og bergnuminn,
heillaöur af töfrum, sem hann
haföi aldrei skynjaö áöur.
Jósef var vitandi ætlunar sinn-
ar aö halda til austurs, til æsku-
sveitar sinnar. En vormorguninn
meö töfrum slnum og mildi, var
eins og undirleikur þess, sem átti
að veröa. Hann var viss um, aö
þaöan I frá gæti hann hvergi unaö
nema i dalnum, gististaö hans um
vornótt, komandi úr veri af
Suöurnesjum.
Þrátt fyrir umskipti næturinnar
og hrif hlýs vormorguns, hélt
Jósef samt af stað i austurátt að
afstöönu hádegi. Hann var oröinn
hreifur af vini, en langt frá þvi aö
vera drukkinn. Feröin gekk vel
yfir hraun og mela, þrátt fyrir
þaö, aö hann gæti ekki farið hratt.
Um kvöldiö seint, eöa undir lág-
nætti, náöi hann austur i ölfus.
Hann kom þar á bæ, þar sem
hann var vel kunnugur, og baöst
gistingar. Hann haföi oft gist
þarna áöur, og tóku húsráöendur
honum vel og veittu honum hinn
besta næturbeina.
Um morguninn seint fór Jósef
af staö og hélt leið sina, eins og
áöur var ákveöiö. Hann fékk
góöan morgunverö, áöur en hann
fór af staö, og reyndu bóndinn og
húsfreyjan á bænum að tala viö
hann venjuleg umræöuefni. En
þaö varö án árangurs. Jósef var
eins og i öörum heimi og virtist
varla vita af þvi, sem skeöi i
kringum hann. Siöar, þegar hjón-
in fréttu um sinnaskipti hans,
rifjaöist þetta upp fyrir þeim.
Segir svo ekki meira af feröum
Jósefs. Hann héit leiö sina, þar tii
hann kom til æskusveitar sinn-
ar og til bæjarins, sem hann var
ráöinn á. Hann var þar i góöu
yfirlæti um voriö og sumariö, en
hann haföi veriö þar I mörg ár
áöur.
Þegar liöa tók á sumar, hvarf
Jósef á braut um helgi. Hann fór
riöandi og haföi tvo hesta undir
bögguin, en innihald þeirra var
ýmiss konar dót, er hann haföi
safnaö saman eöa keypt um sum-
ariö. Aöallega voru þetta spýtur
og fleira, er til bygginga þurfti.
Stefndi hann ferö sinni vestur á
Hellisheiöi og til dalsins, sem
hann haföi gist um voriö, er hann
kom úr verinu. Þar hóf hann aö
26 VIKAN 9. TBL.