Vikan - 24.01.1980, Blaðsíða 22

Úr nýjum bókum
VITNIÐ
SEM HVARF
Eg tók þessum tíðindum eins og
hverri annarri smáfrétt. Ég vildi
gjarnan heyra meira. Auðvitað fannst
mér þetta merkar fréttir. Afskiptaleysi
mitt örvaöi McCullan til frekari dáða.
— Þú veist að ég fer ekki með fleipur.
Ég þekki alla toppana og þeir hafa sagt
mér sitt af hverju. Sko, það átti ekki að
senda herliðið á ykkur. Þess þurfti ekki.
Það átti bara að setja á ykkur hengingar-
ól. dæla í ykkur lánum frá bönkunum
okkar. Alveg þangað til þið yrðuð
barmafullir af skuldum. Þá var dæmið
orðið einfalt, ef þú getur ekki borgað, þá
ertu tekinn upp i skuldina. Kannski
verður þetta gert seinna, vonandi fyrir
okkur og ykkur. Skál!
Ég lyfti glasinu en sagði skál svo lágt
að það varö ekki greint. Þegar þetta
gerðist kom einn aðstoðarforstjóranna,
Greg Hutchinson aftur að borði okkar.
Hann hafði brugðið sér frá andartak og
rétt heyrði lokaorðin hjá forstjóra
sínum. Hann reyndi að þagga niður i
McCullan. Þetta mál átti ekki að vera á
dagskrá. En hann lét ekki þagga niður í
sér svo auðveldlega.
— Því í ósköpunum getum við ekki
sagt vini okkar hérna allan sannleikann.
Hann cr einn af okkur. ekki einhver
helvítis kommúnisti. Hann veit hvað
okkur er öllum fyrir beztu. Ég veit líka
allt um þig, Karlsson. Leyniþjónustan
er alls btaðar á stjái. Þú ert slórklár
náungi og góður i viðskiplum. Býsna
háll, segja beir mér. En þú ert farinn frá
konunni. Það er slæmt. Fjölskyldan er
heilagur hlutur, vinur minn. Mundu
það.
Hutchinson brosti til mín og hristi
höfuðiðsvo lítið bará.
— Joe, ég held þú hafir fengið einum
eða tveimur of mikið. Ættum við ekki að
hypja okkur. Hann talaði við yfirmann
sinn eins og barn, og var þvi greinilega
vanur.
Daginn eftir hringdi Mac í mig á
hótelið.
— Gleymdu þessu bulli sem ég var að
segja. Þetta var allt haugalygi og ekkert
á því byggjandi. Ég tek oft svona gróft
til orða ef ég dett i það. Ekki að marka
eitt orð. En í bisness. Þar er að marka
hvert orð, trúðu því.
— Heyrðu, sagði hann svo og þagði
við. Ég var að hugsa um þessa verk-
smiðju ykkar. Helzt vildi ég nú kaupa
hana, en það er víst útilokað. Ég gæti
trúað að ég hefði samning fyrir ykkur,
sem þýddi framleiðslu alla 24 tima sólar-
hringsins, ef af yrði. Viltu hitta mig á
skrifstofunni klukkan sex í dag? Ókei,
segjum það Bæbæ.
Ég átti flug pantað heim frá New
York um svipað leyti, en hvað um það.
Þetta leit vel út. Og ég mætti á réttum
tima á skrifstofu McCullan.
Mér var vísað inn i geysistórt og
veglegt fundarherbergi. Og þar sat ekki
bara forstjórinn sjálfur, heldur einnig
aðstoðarforstjórinn Hutchinson og þrír
borðalagðir yfirmenn úr hernum.
Við vorum kynntir formlega eins og
Amerikanar gera af svo einstakri háttvisi.
Mér tókst ekki að ná nöfnunum svona i
fyrstu umferð, en allir mundu þeir nafn
mitt og virtust eiga I mér hvert bein
þegar eftir kynninguna á okkur.
Herforingjarnir báðu mig að segja frá
verksmiðjunni og spurðu ýmissa
spurninga. Ég fann að þetta var leikur
hjá þeim. Greinilegt var að þeir vissu allt
um verksmiðjurnar, sjálfan mig, allt um
landið og alla þá sem einhvers virði
þóttu.
Þeir sögðu mér að fundur okkar væri
leyndarmál og mætti hvergi segja frá
honum. Hér og nú yrði ekkert afráðið
um neitt en þeir mundu ræðast við I
sínum hóp í kvöld, og boða mig til
fundar daginneftir.
Sá fundur var haldinn I Pentagoninu,
aðsetri herstjórnar Bandarikjanna.
Tekið var af mér loforð að láta aldrei orð
frá mér fara um þennan fund. Loks út-
skýrði aðmirállinn. sem þama stjórnaði
fundi, að um væri að ræða framleiðslu á
ýmsum efnum, sem síðar yrðu notuð til
hernaðarframleiðslu.
— Við vitum að þið hafið réttar vélar
og afköstin eru nóg. Hann sá að ég var
undrandi á að hann skyldi vita svo
mikið. Hann yppti bara öxlum og sagði.
Spurðu mig ekki hvernig ég veit þetta.
En ég veit það. Það nægir. Ég veit lika að
verksmiðjurnar eru um það bil að verða
gjaldþrota. Vinna kannski á hálfum
hraða, og efnin seld fyrir skít á priki. Við
borgum vel, sagði aðmirállinn.
— Hvaða efni eru þetta, svo talað sé
dálitið greinilegar?
— Ja, það getum við aldrei gefið upp.
Og framleiðslan yrði að vera undir tals-
verðu eftirliti okkar sérfræðinga. Þú
veizt, þessi skrípaleikur, herinn vill gera
allt svo leyndardómsfullt.
— Er þetta sprengiefni, spurði ég.
— Já, það má kannski segja það,
einskonar sprengiefni. Við erum jú i
þessum bransa, alltaf með sprengjur á
lofti.
— Þetta er í meira lagi hæpið, sagði
ég. Eins og þið vitið eru verksmiðjurnar
seinni árin komnar inn I miðja borg. Það
er hætt við að það yrði aldrei leyft að
framleiða sprengiefni á þessum stað.
— Jú, það yrði leyft. Við höfum
nokkuð góð orð um það.
— Það kemur mér á óvart, sagði ég og
fann að þetta var ógætilega farið. Nei,
þið skiljið að mér er enginn hagur í að
verksmiðjurnar og allt najsta nágrenni
fari til andskotans í sprengingu.
— Rólegur, herra Karlsson, rólegur.
Það er engin hætta á sprengingu. Hún er
ekki meiri en einn á móti milljón. Og
eftirlit okkar verður slíkt að það einfald-
lega gerist ekki. Það er loforð.
— En hversvegna við? Af hverju er
þetta ekki framleitt í ykkar eigin landi?
spurði ég, maður á barmi gjaldþrots, og
kominn i einhverja óeðlilega vörn gegn
góðum samningi.
— Það eru margar góðar og gildar
ástæður fyrir því. Þvi miður leyfist mér
ekki á þessu stigi málsins að ræða þær.
Það mál er fullkomið trúnaðarmál
hersins.
Við ræddum um verð og skilmála,
allskonar tölur flugu á milli, og ég þurfti
ekki lengi að hugsa til að sjá hvílíkur
kostasamningur hér var á ferðinni.
Hreint ótrúlegur. Samt stóð mér stuggur
af öllum ráðagerðum. Það var eitthvað
óhreint við þetta.
— Ég verð að sjálfsögðu að ræða mál
sem þetta við stjórn fyrirtækis okkar
áður en lengra er haldið, sagði ég og vildi
ljúka frekari umræðum um sinn.
— Ekki skilst mér nú, sagði aðmíráll-
inn, að það sé vaninn I þinu fyrirtæki.
Mér er sagt að þar sért þú að mestu einn
um hituna og spyrjir hvorki stjórn fyrir-
tækisins né samstarfsmenn.
Ég varð stöðugt meira undrandi á þvi
hversu vel þeir þekktu til fólks af öðrum
bæjum hér suður I Washington.
— Allt spyrst nú út, hrökk út úr mér.
Annars hefur nýlega orðið breyting á.
Stjórnin verður virkari og ég mun draga
nokkuð i land, auk þess, herrar minir, er
þetta stór ákvörðun. Við höfum um ára-
tugi framleitt saklaus frumefni til hrein-
lætisiðnaðarins. Ágætur bisness. Alltaf
þarf fólk að snyrta sig. ekki satt. En nú
erum við beðnir að framleiða efni til
vitisvélagerðar. Það er ekki vist að menn
yrðu svo ýkja hrifnir.
— Hafðu engar áhyggjur, Karlsson.
Það kemur enginn til með að fá nokkru
sinni að vita annað en að efnið sé notað
til sápugerðar, því lofa ég. En, olræt, þú
biður um frest, það er vel skiljanlegt.
Við hittumst í Reykjavik seinna og
ræðumst betur við. Ókei?
Hendur á lofti, og ég var kvaddur af
þessum síbrosandi sjentilmönnum hers-
ins.
Ég hafði tafizt frá skyldustörfum
heima. Ég hafði stöðugt samband við
Arthúr. Allt gekk svona nokkurn
veginn, og búið að bæta við starfsliðið.
Einn samningur við Grikkland, annar
við Spánverja, en frekar litlir og ekki til
langs tíma. Menn voru greinilega
hræddir við alla lengri samninga,
verðlaginu var ekki að treysta lengur.
Á leiðinni heim kom ég við hjá vinum
okkar í New Jersey. Þeir tóku mér vel og
létu strax í Ijós áhuga á frekari
viðskiptum. Við ræddum allan daginn,
og ákveðið var að gera endanlegan
samning innan skamms. Þarna sá ég
fram á þann samning sem okkur
vantaði. Samning sem mundi tryggja
verksmiðjunum áframhaldandi líf.
Það var því ekki að undra að ég var í
góðu skapi þegar heim kom. Ég minntist
ekki orði á pentagonfundinn, en sagði
frá bandariska samningnum sem virtist
ætla að verða að veruleika og mundi öllu
breyta.
Stjórnin tók þessum tíðindum vel og
allt I einu var kominn annar og betri
bragur á alla hluti. Menn unnu vel
saman og það var ekki annað að sjá en
að sól væri að rísa í fyrirtækinu okkar.
Stjórnarmenn voru farnir að bollaleggja
um ýmsar leiðir til úrbóta. Áður höfðu
þeir varla gert annað en að ræða um
gjafir á gullúrum til starfsmanna, sem
lengi höfðu starfað við verksmiðjurnar.
Og að þiggja laun fyrir að halda sig á
mottunni.
Lif mitt var gjörbreytt og það til
batnaðar. Mér leið betur nú en um
langan tima. Eitthvað var kvenfólk að
reyna að ná í mig, en tókst ekki. Ég vissi
að Milla var ein af þeim. Ég sá hana
meira að segja eitt kvöldið úti i sundinu
þar sem einkainngangur var I íbúð mina.
Hún hringdi dyrabjöllunni án afláts. Ég
svaraði ekki.
Börnin höfðu talsvert verið hjá mér.
meira en áður. eftir að ég hljóp mitt
gönuhlaup burt frá þeim og Guðnýju.
Að sjálfsögðu var mér tíðhugsað til
Guðnýjar. Ég þráði hana. en gat þó ekki
haft samband við hana. Ég var ákveðinn
í að reyna það ekki fyrr en öll mín mál
væru komin i góðan farveg.
Og svo, einn góðan veðurdag, gerðist
það. Ég hitti Guðnýju. Ég hafði varla
séð hana I hálft annað ár nema rétt i
svip.
Ég var á ferðinni niðri I miöbæ þegar
hún kom gangandi á móti mér. Þá fann
ég hvað ég elskaði þessa konu mikið.
XX Vikan 4. ttol.