Vikan - 28.08.1980, Side 46

Fjölskyldumál — Guðfinna Eydal
ÞEGAR KONA
GEFST UPP
I langflestum tilvikum bera konur aðal-
ábyrgð á börnum. Þetta á alveg eins við
um giftar konur og ógiftar. Aðalorsökin
fyrir þessu er ekki sú að menn álíti
lengur að konur séu endilega færari um
að annast börn og hafi meðfædda
móðurást heldur einfaldlega sú að hlut-
verkaskiptingunni er enn þannig varið i
samfélaginu að feður eru aðalfyrirvinna
heimilisins og eru uppteknir næstum
allan tímann þegar börnin eru vakandi,
af vinnu. Þessi hefðbundna hlutverka-
skipting er aftur háð þvi að karlmenn
hafa yfirleitt betri laun en konur, meiri
menntun og hafa þannig oft betri vinnu.
Barnsfæðingar hafa yfirleitt miklu meiri
afleiðingar fyrir konur en karlmenn,
einmitt vegna þessarar hlutverka-
skiptingar, og er það oft algjörlega óháð
því hvort konan æskir í rauninni eftir
því eða ekki.
Tvöfalt vinnuálag
Barnsfæðingar hafa oft i för með sér
tvöfalt vinnuálag fyrir konur. Margar
konur hafa ekki efni á því að vera heima
og gæta barna, enda þótt þær gjarna
vildu, og margar vilja ekki „bara" vera
heima enda þótt þær þurfi ekki nauðsyn-
lega að fara út að vinna. Hvernig sem
þessu er í raun varið eru þessar konur
iðulega alveg eins settar þegar um barna-
uppeldi er að ræða, þær búa við tvöfalt
vinnuálag. Hið tvöfalda vinnuálag felst
einkum í því að konur taka að sér öll
hagnýt störf er snúa að heimili auk þess
að vinna úti. Margar konur hafa reynt
að breyta þessu og fá karlmanninn til að
taka meiri þátt i vinnu inni á heimili en
margar gefast einnig upp fyrir þvi að
breyta hlutunum af því að yfirleitt er
það óendanlega erfitt. Konum finnst
einnig oft að þær séu sjálfar fljótari að
gera hlutina en að standa í stöðugu striði
og reyna að „kenna” karlmanni einfalda
hluti. Konur gefast því oft upp og taka á
sig sjálfar tvöfalt vinnuálag. Það hefur
hins vegar oft ýmsa mjög óæskilega
hluti i för með sér.
Stöóugt samviskubit
Konur sem búa lengi við tvöfalt
vinnuálag slitna oft fljótt, verða
ofkeyrðar, óánægðar og oft brotna þær
niður. Þær fá oft á tilfinninguna að
bókstaflega allt sem þær gera sé illa gert.
Vinnuna vanrækja þær og börnin og
heimilið sjá þær illa um. Árangurinn
getur orðið sá að konan fær stöðuga
sektarkennd eða samviskubit og endir-
inn er ósjaldan sá að kona gefst upp og
hættir að vinna. 1 þeim tilvikum fer karl-
maðurinn oft að vinna enn meira til að
hægt sé að komast af.
Að vera ánægð
Á Islandi eru ekki margar konur sem
geta valið á milli þess að vera heima og
vinna úti. Þær fáu konur sem geta gert
slíkt gera það sennilega oft til þess að
komast hjá því að fá sektarkennd. Ef
kona kýs að vera heima til þess að hlifa
sjálfri sér við óþægilegum tilfinningum
og samviskubiti er það oft óheppileg
lausn fyrir börnin. Það eru til ótal mörg
dæmi um það frá vinnu með fjölskyldur
að mæður hafa tekið út nokkurs konar
hefnd á börnum með neikvæðum
tilfinningum, fyrir það að börnin hafi
eyðilagt möguleika þeirra og verið orsök
þess að móðirin einangraðist á
heimilinu. Reynslan hefur sýnt að þaðer
langt í frá alltaf best fyrir börnin að
mæðurnar séu heima til að gæta þeirra.
Þær mæður sem geta valið á milli þess
að vinna úti og vera heima verða að vera
mjög vissar um það á hverju val þeirra
byggist, ef vel á að fara, bæði fyrir þær
sjálfar og aðra i fjölskyldunni.
Það er til að konur geti tekið það sem
uppörvun og nokkurs konar uppeldislegt
verkefni að gæta barna. En það er
fremur óalgengt og flestar konur eru
ekki ánægðar með það að vera
einungis heima enda þótt þær haldi þvi
oft sjálfar fram, og það gjarnan við
kynsystursinar.
Sameiginleg reynsla
kvenna
Konur standa oft ótrúlega einar með
vandamál sín og þær ræða oft ekki sín
mál við maka eða vinkonur. Vmiss kon-
ar kviði og áhyggjur eru algengar meðal
kvenna og þær gera það að einstaklings-
vandamáli. Ef kona gefst t.d. upp fyrir
tvöföldu vinnuálagi er hún ekki gjörn að
bera það á borð fyrir aðra. Hún lítur á
það sem sitt einkamál og oft sem sinn
persónulega ósigur. Ef konur litu meira
á það sem sameiginlegt vandamál
kvenna að berjast gegn tvöföldu
vinnuálagi og berjast gegn því að vera
óánægðar með stöðu sina myndi það
gefa þeim styrk til þess að berjast gegn
slikum hlutum. Ef konur hefðu almennt
meiri innsýn i aðstæður hver annarrar
og þyrðu að tala um þær, myndu þær
smám saman taka það alvarlegar að
barnauppeldi er á ábyrgð beggja foreldra
ogekki þeirraeinna.
Að gefast upp eða ekki
Konur hafa fengið það verkefni frá
samfélagsins hálfu að bera hitann og
þungann af barnauppeldi. Karlmenn
hafa nær undantekningarlaust lært i
uppvexti að börn og heimili sé verkefni
konunnar.
Barnauppeldi er og getur ekki verið
einkamál foreldra. Foreldrar hafa i
rauninni tekið að sér verkefni fyrir
samfélagið, þegar þeir eignast börn, þar
sem þeir hafa lagt á sig margra ára vinnu
án endurgjalds til þess að samfélagið geti
haldið áfram að endurnýja sig og liði
ekki undir lok. En þar sem flestir for
eldrar líta á það sem sitt einkamál að
eiga börn gera þeir heldur ekki þá kröfu
til samfélagsins að það bjóði þeim líf-
vænleg skilyrði til að ala börn upp við.
1 þessu sambandi eru konur
sérstaklega mikilvægar þar sem þær eru
i einstakri aðstöðu til að geta gert það
almennt kunnugt hvað það er erfitt að
ala börn upp í samfélagi dagsins i dag.
Konur gefast gjarnan upp fyrir þeim
samfélagslegu skyldum sem þeim eru
lagðar á herðar. Það ætti því að vera
skylda þeirra að sporna gegn þvi með þvi
að opinbera þá erfiðleika sem þær búa
við. □
46 Vikan 35. tbl.