Vikan - 05.02.1987, Síða 14

Sólin er að rísa við sjóndeildarhring-
inn. Frá regnskóginum berast undar-
leg hljóð hinna ýmsu dýra. Sum þeirra
eru að fara á stjá, önnur að ganga til
náða.
En nokkra kílómetra frá skóginum
er gróðri þakin hæð. Sterklegur indí-
áni með fléttaða körfu á öxlinni
gengur þar, hægt en ekki stefnulaust,
og horfir beint niður. Skyndílega nem-
ur hann staðar fyrir framan tæplega
tveggja og hálfs metra háa plöntu og
brýtur af henni lauf.
I þorpinu er konan hans löngu farin
að vinna. Hún tekur upp sams konar
lauf, setur það í munn sér og tyggur.
Hún heldur áfram að vinna og ekki
sést á henni að hún sé farin að finna
til þreytu þótt hún hafi aðeins sofið í
örfáar klukkustundir undanfarna sól-
arhringa.
Þessi lýsing er táknræn fyrir þá öflun
og notkun kókaplöntunnar sem hefur
átt sér stað í mörg hundruð ár þar sem
vöxtur hennar er hvað mestur, í Suð-
ur-Ameríku. Aðalsvæðin eru Bólivía,
Perú og Kólumbía. Kókaplantan
þrífst best á rökum, heitum svæðum.
En þær plöntur, sem eru eftirsóttast-
ar, vaxa á þurrum svæðum, helst í
brekkum. Nú er svo komið að þær
eru ræktaðar í miklu magni.
Ef laufin á kókaplöntunni eru tugg-
in deyfist maginn og því fínnur fólk
ekki til hungurs eða þorsta. Þeir sem
tyggja laufin finna líka lítið til þreytu
og syQu. Indíánarnir hafa notað
kókaplöntuna á þennan hátt um ald-
ir, eins og áður segir, bæði sér til
gamans og til að standast mikla vinnu.
Efni það sem unnið er úr kókalauf-
inu hefur áhrif á miðtaugakerfið og
veldur það örvun en síðar samdrætti
í því. Það hefur líka áhrif á heilabörk-
inn og veldur því að mikil sælutilfmn-
ing grípur neytandann. Þessu geta
einnig fylgt þægilegar ofskynjanir.
Þegar stærri skammtar eru teknir get-
ur það haft áhrif á hrygginn og því
fylgir oft krampi. Og það er hætta á
að fólk látist vegna öndunarörðug-
leika.
Ef laufin brotna þegar þau eru
beygð við stilkinn eru þau tilbúin til
þurrkunar. Þau eru lögð á gróft ullar-
klæði og látin þorna í sólinni. Svo eru
þau sett í poka sem eru geymdir á
þurrum stað til að halda gæðunum.
Bestu blöðin eru ókrumpuð þegar þau
eru orðin þurr, eru djúpgræn á efri
hlið og grágræn á neðri hlið og hafa
sterkan ilm sem getur minnt á telauf.
Þótt kókalaufín innihaldi fleiri efni
en kókaín er það þetta efni sem nær
eingöngu er unnið úr þeim.
Kókaín hefur verið notað til deyf-
ingar en er nú mjög litið notað í þeim
tilgangi. Helst er það notað við augn-
aðgerðir.
Fullunnið kókaín er hvítt duft. Það
hefur oft verið kallað snjór sökum lík-
ingar þess við hann. Yfírleitt er það
tekið gegnum nef, „sniffað“. Það
veldur samdrætti í vöðvum æðaveggja
og þess vegna geta myndast slæm sár
í nefgöngunum.
Mesta hættan, sem fylgir kókaíninu,
er að fólk verði háð því. Það er vana-
bindandi lyf. Meiri hætta er á að menn
ánetjist því ef þeir eru andlega óstöð-
ugir. Sérstök hætta fylgir oft slíkum
mönnum því í flestum tilvikum reyna
þeir að fá vini sína og kunningja til
að neyta efnisins með sér.
Smám saman getur sótt á neytand-
ann ofsóknarbrjálæði; honum finnst
sér vera ógnað. Algengt er að þeir sem
eru komnir á þetta stig beri á sér vopn
og sú hætta er fyrir hendi að þeir
noti þau. Óhugnanlegar ofskynjanir
fylgja yfirleitt í kjölfarið. Þær geta
verið bæði ofheyrnir, ofsjónir og til-
fmningar. Sumir sjá og finna skordýr
skríða yfir húð sína. Þegar menn eru
orðnir andlega háðir kókaini fara þeir
að verða hrjáðir af svefnleysi, flökur-
leika, lystarleysi og meltingartruflun-
um. Þetta veldur megurð og krampi
er algengur. Andleg hrörnun á sér stað
og margir sem verða háðir kókaíni
lenda á stofnunum sem aumkunar-
verðir sjúklingar.
Hingað til hefur kókaín eða „kók“,
eins og það er oft kallað, verið eitur-
lyf ríka mannsins. Verðið á því er
hlutfallslega hærra en á öðrum eitur-
lyfjum. En nú virðast vera í bígerð
ýmsar stórvægilegar breytingar á
þessu.
í Bandaríkjunum kom ekki alls fyr-
ir löngu á markaðinn ný blanda
kókaíns. Þessi blanda er mun ódýrari
en annað sem þekkst hefur i tengslum
við þetta efni. Hún hefur orðið til
þess að mun fleiri eru nú farnir að
nota kókaín en áður og farið er að
gæta mikilla vandræða í Bandaríkjun-
um sökum hennar.
En þetta er ekki það eina sem hefur
komið fram nýlega. Nú virðist sem
aðalframleiðendur kókaíns, í Bólivíu,
Kólumbíu og Perú, hafi einsett sér að
koma efninu inn á Evrópumarkaðinn.
Það kom fram í grein sem birtist
nýlega i norska blaðinu Weekend að
eiturlyíjajöfrarnir væru að skipuleggja
herferð til Evrópu og Norðurland-
anna með verðlækkun að vopni. I
Osló hefur verðið á kókaíni verið
lækkað úr sex þúsund norskum krón-
um niður í eitt þúsund til tólf hundruð
krónur en þetta útsöluverð mun að-
eins verða á efninu í skamman tíma.
Það á áreiðanlega eftir að hækka aftur
þegar nógu margir eru orðnir háðir
því.
Unni Sunnaná, höfundur þessarar
greinar, segir jafnframt að þessari
aðferð hafi einnig verið beitt í Banda-
ríkjunum en nú sé sá markaður orðinn
mettaður og þær tuttugu og tvær millj-
ónir manna, sem nota kókaín reglu-
lega eða óreglulega, geti ekki eytt
meiru en um það bil tvö hundruð og
fimmtíu þúsund kílóum á ári. Sú
framleiðsla, sem er stunduð í Bólivíu,
Kólumbíu og Perú, er hins vegar svo
mikil að talið er að nú sé umfram-
magn af kókaíni þaðan um fimmtíu
til hundrað þúsund kíló á ári. Senni-
legt er að í fyrstu umferð hafi verið
sent kókaín á mjög lágu verði til
Madrid, Amsterdam og London.
Norsk yfirvöld hafa verið beðin um
að herða eftirlit með ferðamönnum
sem koma frá Spáni og Kanaríeyjum.
Thor Bjornevág er fulltrúi frá
norsku lögreglunni, starfandi í
Madrid á Spáni. Hingað til hafa full-
trúar frá bandarísku lögreglunni og
Bjornevág verið einu útlendingarnir
sem hafa fengið leyfi til að stunda eit-
urlyfjarannsóknir á Spáni. Það er
gífurlega erfitt starf sem Bjornevág
hefur með höndum. Hann er að reyna
að komast að öllum helstu eiturlyija-
leiðum og umferð efnanna.
William H. Yout, sérstakur starfs-
maður Drug Enforcement Adminis-
tration (DEA) í Miami, segir
jafnframt í þessari grein: „Kókaín-
risarnir vita að þið Evrópubúar hafið
kaupmáttinn og að það er stór mark-
aður hinum megin við Atlantshafið. I
guðsbænum, sjáið til þess að þið séuð
betur undirbúnir en við vorum þegar
þetta gífurlega samfélagsvandamál fór
að segja til sín.“
Úr því að þessi er raunin, hvernig
mun þá fara fyrir íslandi í þessum
faraldri? Mun kókaínið flæða yfir og
gera hundruð Islendinga að stofnana-
mat? Reynir Kjartansson hjá fikni-
efnadeild lögreglunnar í Reykjavík
telur ekki hættu á að svo muni verða.
14 VIKAN 6. TBL