Vikan - 23.07.1987, Qupperneq 38

svæði og yfir öllu er einhver kúrekabragur. Eg
bar mjög litla virðingu fyrir slíku áður en ég hélt
héðan frá Islandi en þegar ég kom til Calgary og
sá þetta landslag, þessa gífurlegu viðáttu, þessar
miklu hæðir og endalausan himininn, breyttist
afstaða mín. Ég skildi brátt þessa sérstöku virð-
ingu sem menn bera fyrir kúrekanum; hetjunni
sem ferðast ein á hesti í auðninni. Þama em karl-
mennskan, styrkurinn og áræðnin í heiðri höfð.
Svo fór að ég tók að virða og hafa gaman af
þessum kúrekablæ, eins kúrekalögunum og kú-
rekaíþróttunum."
Læknadeildin í Calgary sá um heilsugæslu indí-
ána í litlu þorpi sem hét Morley og er skammt
frá borginni. Olafur var heilsugæslulæknir indíán-
anna í eitt ár. Hann segir: „Það var mjög merkileg
reynsla að kynnast þessu fólki. Þama vestur und-
ir Klettafjöllum kom fyrsti landneminn 1874, um
það leyti sem við vomm að halda upp á 1000
ára afmæli íslandsbyggðar. Þá var sléttan í Cal-
gary, byggð indíánum sem áttu landið, nýttu
landið og tilbáðu það. Þegar ég var þama vom
enn indíánar sem mundu þessa daga frelsisins og
víðáttunnar. Og það er einstaklega fróðlegt að
sjá hver örlög þessa fólks urðu. Við hugsum til
þess með hryllingi ef erlendir kúgarar og dráps-
menn næðu yfirráðum á íslandi en slík aðför yrði
þó aldrei nema smámunir miðað við þá meðferð
sem indíánamir hafa þurft að þola síðan bleiknef-
ur kom inn á sléttuna. Hugsun og menning þessara
tveggja þjóðflokka er svo gersamlega ólík og indí-
ánamir vom drepnir andlega löngu áður en þeir
vom drepnir líkamlega. Og þessa gætti víða. Þar
sem ég var hafði þeim verið úthlutað hrjóstmgum
og bemm landskika. Þvert í gegnum þetta land
gekk þjóðbrautin og það var ótrúlegt hversu
margjr indíánar létust af völdum árekstra. Gmnur
leikur á með þessu háttalagi hafi þeir hreinlega
verið að fyrirfara sér. Það vantaði alla löngun og
allan vilja til lífs í þetta fólk. Það var þó verið
að reyna að blása lífi í þetta landsvæði og vinna
að markvissri uppbyggingu en indíánamir höföu
lítinn áhuga á þessum verkefnum. í þá vantaði
baráttuviljann og frumkvæði svo allar þær lausn-
ir, sem þeim vom boðnar, vom lausnir bleiknefs,
en á þeim höföu þeir takmarkaða trú. Til við-
bótar áttu þeir mjög erfitt með að aðlagast venjum
okkar og háttum. Þeir höfðu til dæmis mjög ólíkt
tímaskyn og þekktu ekki skipulagðan vinnutíma
frá niu til fimm. Þeir vinna þegar með þarf, jafnt
að nóttu sem degi. Þetta olli miklurn vandræðum
i þorpinu; skipan atvinnumála var meðal annars
í miklu óefni. Þama var bensínstöð sem þeir áttu
að reka en það gekk alveg hræðilega illa fyrir þá
að skilja að hún ætti að vera opin á einhveijum
vissum tímum. Oftar en einu sinni kom það fyrir
að þeir opnuðu og lokuðu þegar þeim sýndist.“
- Voru þeir yfirleitt hraustir?
„Nei,“ svarar Ólafur, „heilsufarið var alveg
hroðalegt, allir meira og minna með krónískar
eymabólgur og flestir tannlausir, jafnvel krakkam-
ir. Svo em þeir mjög drykkfelldir; það virðist vera
eitthvert bíókemískt atriði sem ræður því að þeir
verða mun háðari áfengi en við. Drykkjan setur
sitt mark á þjóðfélagið, til viðbótar við þá al-
mennu deyfö sem gegnsýrir allt. Já, þetta var
lærdómsríkt ár. Svo ég snúi mér nú svolítið frá
þessari alvarlegu þjóðfélagsumræðu þá get ég sagt
þér að þegar ég starfaði í Morley var verið að
Þetta voru fyrstu
kynni mín af organís-
eruðu heimilislœkna-
pípi.
Haraldur Adólfsson, Haddi hárkollumeistari, og Ólafur i leikritinu Tópas.
taka upp mynd á þessum slóðum sem er mjög
þekkt. Hún heitir Litli risinn og leikur Dustin
Hoffman aðalhlutverkið. Nokkrir af indíánunum
„mínum" vom þama í aukahlutverkum svo ég
kaimaðist við mörg andlit þegar ég sá myndina.“
Ólafur bjó í Kanada í þrjú ár. Lyrstu tvö árin
stundaði hann nám en síðasta árið var hann lekt-
or við háskólann í Calgary. „Þetta heimilislækna-
nám var enn í mótun þegar ég kom út og maður
tók því svolítinn þátt í að skapa þetta fag innan
læknadeildarinnar.“
- Linnst þér munur á uppbyggingu kennslunn-
ar þama úti og svo hér heima?
„Já, þama er mikill munur,“ svarar Ólafur. „I
Kanada er námið alls ekki eins harkalegt og hér
heima og valið á nemendum fer öðmvisi fram.
Hér fer valið fram á fyrsta, öðm eða þriðja ári
sjálfrar læknisfræðinnar og byggist eingöngu á
einkunnum manna. Venjulega em vinsuð út ein-
hver ákveðin fög og frammistaða nemenda á
vissum prófum í þessum fögum látin ráða úrslitum
um það hvort menn séu góð læknisefni. í Kanada
var fólk valið á allt öðmm forsendum. Það var
tekið tillit til ýmissa annarra þátta en einungis
þekkingar í raunvísindum. Menn komu í viðtöl
og frammistaða þeirra þar vó þungt. Þegar menn
vom svo komnir inn í hina og þessa kúrsa vom
markmið þeirra rækilega skilgreind og próf tekin
í lokin. Ef frammistaða stúdentanna var léleg var
námskeiðið og uppbygging þess athuguð í stað
þess að kenna stúdentunum um slæpingjahátt eða
heimsku. Það var sem sagt svolítið önnur afstaða
til náms og kannski námsfólksins ep hér heima.
Ég hef nefnilega heyrt,“ bætir Ólafur við, „um
afstöðu til námsmanna við Háskóla íslands sem
mér finnst hreinlega vera harðúðleg. 1 sumum til-
fellum er það ómannlegt hvemig stúdentum er
gert að vera háðir duttlungum og dyntum prófess-
ora. Það er ekkert hugsað um þeirra þarfir né
heldur hvað þeir eru að leggja undir af lífi sínu.
Það á bara að fella svo og svo marga og menn
eru látnir læra öll reiðinnar býsn af efni sem er
svo kannski ekki alveg aktúelt. Þetta er afstaða
sem mér líkar ekki.“
Ólafur flutti heim 1972 og hefur allar götur
síðan starfað sem heimilislæknir. Hann er ötull
talsmaður heimilislækna og hefur starfað að skipu-
lagningu heilsugæslustöðva. Þá var hann formað-
ur Rauða krossins í ein fimm ár. „í minni tíð,“
segir Ólafur þegar ég spyr hvaða stefnu hann
hafi markað félaginu, „held ég að okkur hafi tek-
ist að vera virkari í alþjóðasamstarfi en oft áður.
Á þessum árum fómm við til dæmis að senda
fulltrúa okkar víðs vegar um heim, meðal annars
til Kampútseu og Afriku. Við tókum þá stefnu
að senda fremur fólk en peninga. Þetta tókst
mjög vel; okkar fólk fékk betri skilning á ástand-
inu sem rikti og ég held að okkur hafi tekist að
sannfæra íslendinga betur um réttmæti þess að
við tækjum þátt í alþjóðastarfsemi. Og allar götur
síðan hefur fólk á vcgum islenska Rauða krossins
verið að störfum einhvers staðar í heiminum."
í formannstíð Ólafs l'engu limmtíu víetnamskir
flóttamenn og um það bil þrjátíu Pólverjar hæli
á íslandi fyrir milligöngu Rauða krossins. Pólverj-
amir komu til landsins 1982 en síðustu fimm ár
hafa fólksflutningar af' þcssum toga ekki verið
skipulagðir hingað til lands. Á sama tíma hefur
tala flóttamanna í heiminum nær tvöfaldast og
fer enn vaxandi. Ég spyr Ólaf hvort hann lelji
38 VIKAN 30. TBL