Vikan - 23.02.1989, Page 36

Allir fá sömu
atvinnuleysisbœtur
Til að fræðast nánar um þessi mál hafði
greinarhöfundur tal af Gunnari Helga-
syni forstöðumanni Ráðningarskrifstofu
Reykjavíkurborgar og lagði fyrir hann
nokkrar spurningar-.
Telur þú að um atvinnuleysi sé að
raeða á íslandi í dag eða er þetta að-
eins slæm árstíðasveifla?
Það örlar á nokkru atvinnuleysi þessa
dagana. Ástandið er verra en slæm árstíð-
arsveifla og atvinnuleysi hefur verið svolít-
ið viðvarandi síðan í nóvember. En tíma-
bundið atvinnuleysi er aigengt á íslandi.
Hefúr atvinnuleysi aukist síðan í
desember? Hverjar eru tölumar fyrir
janúar í borginni?
24. janúar ’89 voru 640 skráðir atvinnu-
lausir í borginni á móti 121 sama dag ’88.
Skiptingin milli kynjanna var 397 karlar í
ár á móti 243 konum, en 1988 var skipt-
ingin 85 karlar og 36 konur. Annars ber að
minnast þess að árið 1988 var meira
vinnuframboð en nokkurn tíma áður.
í hvaða stéttum ber mest á atvinnu-
leysi?
Mest ber á atvinnuleysi hjá verka- og
verslunarfólki. Ekki áberandi hjá iðnað-
armönnum, a.m.k. ekki ennþá.
Hversu háar em atvinnuleysisbæt-
ur á mánuði í krónutölu og er urn
sömu upphæð að ræða hjá öllum
stéttarfélögunum?
ísland hefur þá sérstöðu að allir fá sömu
atvinnuleysisbætur, sama í hvaða stéttar-
félagi þeir eru. Hámarksbætur eru kr.
1.675 á dag, sem gerir rúmlega 36 þúsund
krónur á mánuði.
Viðmælendur mínir hafa kvartað
yfir skorti á ráðgjöf í sambandi við
fjármál. Býður borgin upp á slíkt?
Ekki beina fjárhagsráðgjöf, en við erum
með góða félagsráðgjöf, sérstaklega fyrir
öryrkja.
34 VIKAN 4. TBL.1989
Hverjar finnast þér horfúmar í at-
vinnumálunum?
Reynslan sýnir að janúar, febrúar og
mars eru erfiðustu mánuðirnir í atvinnu-
málunum. Ef ekkert sérstakt þjóðaráfall
kemur fyrir, ætti að draga úr þessu ástandi
í mars.
Þarf ekki að hlúa betur að fólki sem
verður atvinnulaust?
Úrbóta er þörf, en Atvinnuleysistrygg-
ingasjóð skortir fjármagn til þess.
Er atvinnuleysi feimnismál á ís-
landi?
Já, en þess ber að gæta að við erum al-
gerlega óvön slíku ástandi. Unga fólkið
hefur aldrei upplifað það. Og engin teikn
eru á lofti um að varanlegt atvinnuleysi
komi til greina.
Hverjir eiga rétt á
atvinnuleysisbótum?
Iinnliti á skrifstofu Verslunarmannafé-
lags íslands upplýstist að miklu fleiri
félagsmenn væru atvinnulausir en áður
hefúr tíðkast. Og þá er komið að lögum
um atvinnuleysisbætur, hverjar eru þær og
hverjir hafa rétt til þeirra?
Fimmti kafli laga um félagsmálefni er
um atvinnuleysisbætur. Upphaf 24. gr.
þessara laga hljóðar svo: „Fjárhæð bóta
miðast við unnar dagvinnustundir í trygg-
ingarskyldri vinnu á síðustu tólf mánuðum
fyrir fyrsta skráðan atvinnuleysisdag. Há-
marksbætur greiðast þeim sem unnið hafa
í 1700 dagvinnustundir eða fleiri. Lág-
marksbætur greiðast, þegar dagvinnu-
stundir eru 425.“ í 23. grein þessara laga
kemur fram að hafl bótaþegi börn innan
17 ára á framfæri sínu fái hann umfram 4%
af framangreindum launum með hverju
barni. En þessar bætur renna ekki allar
beint í vasa bótaþega heldur greiðir hann
4% í lífeyrissjóð og 1 % til stéttarfélagsins.
Það lifir enginn hátt af atvinnuleysisbótum
I á íslandi, fólk getur kannski haff í sig að éta
en reikningar borgast varla. Og er ekki
komin undantekning á jafnaðarstefnuna í
úthlutun atvinnuleysisbóta hvað varðar al-
þingismenn sem ekki ná kosningu?
„Fólk forðast mig“
Greinarhöfúndur hefur talað við fjölda
fólks sem er atvinnulaust. Þetta er
fólk úr ýmsum stéttum og á öllum aldri.
Enginn var reiðubúinn til að láta birta nafh
sitt, en allir tóku vel í að spjalla um ástand-
ið. Allir áttu það sameiginlegt að vilja ekki
flíka þessu ástandi sínu. Sumir sögðust
skammast sín of mikið fyrir ástandið til að
geta minnst á það, aðrir sögðu fólk ekki
nenna að hlusta á barlómssögur. Ein kona
sagði að fólk sem vissi um atvinnuleysi sitt
væri farið að forðast sig, eins og hún væri
með smitandi sjúkdóm. Maður einn rosk-
inn sagðist aldrei hefðu trúað því að hann
ætti eftir að fá uppsagnarbréf. En það skeði
og hann á erfitt með að sætta sig við það
eftir 40 ára starf. Tildrögin að atvinnumissi
þessa fólks voru í öllum tilfellum kölluð
samdráttur. Eldra fólkið á erfiðara með að
sætta sig við ástandið en það yngra, finnur
meira til öryggisleysis og er kvíðnara.
Yngra fólkið er bjartsýnna, segir þetta
hljóta að ganga yfir fljótt og það sé ágætt
að geta sofið út í verstu vetrarveðrunum.
Flestir viðmælendanna sögðust hafa nóg
að gera við að leita sér að vinnu. Dag-
blöðin eru lesin, tilboðsauglýsingunum
svarað, hringt vegna annarra auglýsinga.
Svo er farið milli ráðningarstofanna og
fyllt út þar til gerð eyðublöð. Síðan er
hringt í stofurnar og forvitnast um ffarn-
gang mála. Látið er reyna á kunningsskap-
inn, sem oft hefur reynst heilladrjúg að-
ferð við atvinnuleit á íslandi. En tíminn er
lengi að líða og ekki eykur það á vellíðan-
ina að sjá reikningana hrúgast upp.
Aðspurð hvernig þau eyddu tímanum
voru svörin misjöfn. Sumir sváfú mikið,
sneru sólarhringnum gjarnan við. Yngra
fólkið kvartaði sérstaklega yfir að vita eig-
inlega ekki hvað það ætti við tímann að
gera, nema að heimsækja kunningjana á
kvöldin. Barnafólk kvað það ágætt að geta
sinnt börnunum betur. Eldra fólkið hafði
fleiri áhugamál til að grípa til. Einn karl-
mannanna sagðist vera að gera við bíla
vina og kunningja í bílskúrnum hjá sér. Ein
konan sagðist hafa verið svo heppin að
finna gamlar prjónapeysur í geymslunni
hjá sér. Hún rakti þær upp og situr við að
prjóna nýjar.
Og sálarróin hjá þessu fólki? Flestir
viðurkenndu að fá sér oftar í glas en venju-
lega, og á stundum helst til of mikið. Sumir
kvörtuðu yfir vanmáttarreiði, aðrir voru
fúllir af skömm. Áhyggjur höfðu allir, sér-
staklega yfir fjárhagnum. Einn minntist á
að gott væri ef einhvers staðar væri hægt
að fá fjárhagsráðgjöf. Sumir eiga á hættu að
missa húsnæði ofan af sér, komið er að
uppboði. Eldra fólkið segist halda sig mest
heima við. En allir reyna að halda í bjart-
j