Vikan - 02.11.1989, Page 37

Hafið þið nokkurn tíma gert ykkur
grein íyrir því hversu mikið er af er-
lendum orðum í ástkæra málinu okkar, ís-
lensku?
Mánaðanöfnin eru rómversk að upp-
runa, ýmis mannanöfn koma úr hinum og
þessum málum, t.d. hebresku, og sum
dýraheiti eru fengin úr ólíklegustu málum
- s.s. sebra sem er ættað innan úr svört-
ustu Affíku.
En hér koma nokkur dæmi í viðbót:
Orðin ALMANAK, FAKÍR og HASS eru
arabísk, RÓSIR og VÍN eru ævaforn orð,
ættuð frá Kýpur, BASAR er persneskt orð,
BÚMMERANG og KENGÚRA eru úr máli
frumbyggja í Ástralíu, ANÓRAKKAR og
KAJAKAR eru grænlensk orð en orðið
ESKIMÓI er aftur á móti komið úr máli
kanadískra indjána. KANÓ er ættað ffá
Karíbahafinu, orðin SILKI og TE koma frá
Kína, SÁNA (sauna) er finnskt orð, AMEN
og HALLELÚJA eru hebresk að uppruna.
TÓBAK og SÍGARETTUR eru útþynntar
útgáfúr af orðum sem upphaflega koma úr
indjánamáli. KARATE er japanskt, SKÁTI
er enska; þýddi upphaflega njósnari og
PERSÓNA er góð og gild latína. Orðið
BÍLL er stytting úr AUTOMOBIL sem er
líka latneskt og þýðir sjálfhreyfandi. Flest
af þeim orðum sem við notum um mæli-
einingar fýrir rúmtak, lengd og þyngd eru
erlend að uppruna. KÍLÓ þýðir þúsund á
grísku og METRI er kominn úr latínu og
þýðir mælir. KÍLÓMETRI er því samsettur
úr tveim tungumálum og þýðir bókstaf-
lega ÞÚSUNDMÆUR. BAROMETER, sem
sumir hafa kallað BARÓMET, var almennt
notað í staðinn fyrir islenska orðið loftvog
fýrr á árum. Þá voru gangstéttir kallaðar
FORTÓ, flugeldar RAKETTUR og vélar
MASKÍNUR.
BAMBUS, ÓRANGÚTAN og TEKK koma
frá Malajsíu en BATÍK frá Jövu, TÓMAT-
UR, SÚKKULAÐI (sem þýðir víst súrt
vatn) og AVOKADÓ eru úr máli indjána í
Suður-Ameríku. Sömuleiðis KAKÓ eða
KÓKÓ. GÚLLAS og PAPRIKA eru ung-
versk orð, KARRÍ er komið úr máli Tamíla
á Sri Lanka, TATTÓVERING er ættuð frá
Tahítí og JÓGÚRT er tyrkneska.
Á hinn bóginn eru mörg rammíslensk
orð mun betri en alþjóðleg. TÖLVA er
ekki mjög gamalt orð, fundið upp af pró-
fessor Sigurði Nordal. í flestum tungumál-
um Vesturlanda notast menn við ensk-
latneska orðið KOMPJÚTER í staðinn. Það
sem aðrar þjóðir kalla TELEFÓN köllum
við SÍMA og fýrir það langa, alþjóðlega orð
TELEVISJÓN notum við — stutt og laggott
- SJÓNVARP. íslenska orðið FJARSKIPTI
er kannski nokkuð langt, en þó stutt í
samanburði við alþjóðlega samsvörun;
TELEKOMÚNÍKASJÓN. Svona mætti lengi
telja en óneitanlega er íslenskt tæknimál
mun aðgengilegra en alþjóðlegt. Hvað seg-
ið þið til dæmis um svona setningu? „Með
tilkomu telefónsins, televisjónsins og
kompjúteranna hefúr öllum telekomún-
ikasjónum fleygt fram á þessari öld.“ Nei.
Þá er mun einfaldara að segja: „Með til-
komu símans, sjónvarpsins og tölvanna
hefur öllum fjarskiptum fleygt fram á þess-
ari öld.“
í erlendum málum, ekki síst ensku, er
aftur á móti til fúllt af íslenskum orðum,
s.s. RANSACK, BERSERK, GEYSER og
SAGA. Það eru meira að segja til ensk orð
sem hafa komist inn í tungumál okkar sem
slanguryrði — eins og t.d. „AÐ FÍLA“ eitt-
hvað. Þegar einn unglingur segir við
annan: „ÉG FÍLA ÞETTA EKKI“ gæti hann
allt eins sagt: „MÉR FELLUR ÞETTA EKKI.“
Ég veit alltaf þegar honura
hefúr gengið illa. Húsið
fyllist þá allt af sandi.
Loksins hefúr okkur tekist
að losna við ribbaldana af
áhorfendapöllunum.
Heyrðu, Sigrún - hvemig
vitum við hvenær á að gefa
honum?
Vaknaðu, Þórarinn! Ég er
búin að kaupa inn!
Hér síðast í meðmælabréfmu
stendur einfaldlega „Vá“.
22. TBL1989 VIKAN 35