Vikan - 13.07.1939, Blaðsíða 3

Nr. 28, 1939
VIKAN
3
irolio, sn nri kmri Oinitlilis.
Síðari grein Óskars Magnússonar
um æfiferil Cládíusar keisara.
í fyrstu gekk allt vel. Cládíus las vel
og reiprennandi og fólk klappaði honum
lof í lófa. Þá kvað við allt í einu feikna
hár brestur. Hefðarmaður einn, sem var
annálaður fyrir ístru sína, hafði sezt á
fremsta bekk. Bekkurinn þoldi ekki þung-
ann og mölbrotnaði, ístrubelgurinn hlunk-
aðist á gólfið og velti öllum næstu bekkj-
um og þeim, sem á þeim sátu. Var hlegið
dátt að óförum aðalsmannsins, og Cládíus
hló einnig óspart. En þegar hann ætlaði að
byrja á nýjan leik að lesa upp, stamaði
hann svo mikið, að hann varð að athlægi
og varð að hætta. Var hæðst mikið að
þessu upplestrarkvöldi Cládíusar, og varð
það almælt í Róm, að hann' væri tæplega
með fullu viti. Þegar Ágústus dó, 14 árum
eftir Krists fæðingu, varð Tíberíus, föður-
bróðir Cládíusar, keisari í Róm. Cládíus
reyndi nú að koma sér á framfæri við
föðurbróður sinn, en í stað þess að veita
honum embætti, sendi Tíberíus honum
vasapeninga ásamt háðbréfi þess efnis, að
hann mætti nota þessa skildinga til að
skemmta sér fyrir á jólunum.
Vesalings Cládíus sá nú, að öll sund voru
lokuð. Hann hristi ryk Rómaborgar af fót-
um sér og fluttist út í sveit, þar sem hann
átti hús, og dvaldi þar nær því í 20 ár.
Sventóníus segir, að hann hafi samið sig
að siðum sveitamanna, lagt lag sitt við
fólk lítillar ættar og gerzt bæði drykkju-
rútur og spilafífl.
Slíkt er áreiðanlega ofsögum sagt. En
Cládíus hefir sennilega verið bæði vínkær
og matkær eins og venja var á þeim tím-
um. En hann var ekkert einsdæmi, því allir
siðapostular þeirra tíma þrumuðu á móti
ofáti og ofdrykkju, sem keyrði úr hófi á
1. öld eftir Kr. f. Var venja í veizlum í
Róm, að menn gengu frá borðum er þeir
gátu ekki troðið meiru í sig, og kitluðu
kverkarnar með fjöður og spjóu. Gengu
síðan inn aftur, og átu og drukku eins og
ekkert hefði í skorist.
Sennilega hefir þessi dvöl Cládíusar í
sveitasælunni verið hamingjusamasti hluti
æfi hans. IJti í sveitinni gat hann í friði og
ró fengist við rannsóknir sínar og rit-
störf, og hið kyrrláta líf átti betur við
hinn hógværa og friðelskandi lærdóms-
manii en ys og þys heimsborgarinnar.
1 æsku hafði Cládíus verið tvisvar opin-
berlega trúlofaður. 1 fyrra skiptið slitnaði
upp úr trúlofuninni, í seinna skiptið dó
unnusta Cládíusar á sjálfan brúðkaups-
daginn.
Þegar hér er komið sögunni hafði hann
verið tvívegis giftur, en skilið við báðar
konur sínar. Hann þótti f jöllyndur 1 ásta-
málum eins og aðrir ættmenn hans.
Innan keisaraættarinnar í Róm voru
eiturmorð og skyndileg mannalát tíðir við-
burðir. Allir meðlimir ættarinnar reyndu
að rífa tiÞsín eins mikil völd eins og hægt
var að fá. Keisarárnir óttuðust sífellt rýt-
inginn og eiturbikarinn og tortryggðu alla,
og þó einkum sína nánustu. Þannig fór
það, að flestir ættingjar Cládíusar gengu
ungir fyrir ætternisstapann. Sumir höfðu
framið sjálfsmorð að boði keisarans, aðrir
höfðu verið drepnir á eitri, kyrktir eða
sveltir til bana. En Cládíus slapp, því að
ættmenn hans álitu hann hálfvita og töldu
hann hættulausan með öllu. Árið 37 dó
Tíberíus keisari, föðurbróðir Cládíusar.
Eftirmaður hans var Gajus Caligúla, son-
ur Germanicusar, bróður Cládíusar. Cali-
gúla var mildur fyrst í stað, en umhverfð-
ist bráðlega og varð hinn versti blóðhund-
ur og harðstjóri. Ber öllum saman um, að
hann var brjálaður, og hann framdi hvers-
kyns ódæði og sóaði fé ríkisins, sem Ágúst-
us og Tíberíus höfðu sparað saman í 68
ár. Caligúla minntist Cládíusar, föðurbróð-
ur síns, kallaði hann til Róm og gerði hann
að ræðismanni, og neyddi hann til að
kaupa æðstaprestsembætti við stórfé. Var
Cládíus hafður að háði og narri við hirð
Caligúla, og breytt við hann eins og hann
væri hirðfífl. Var hann almennt kallaður
Cládíus ,,frændi“. Var það skemmtun Cali-
gúla, að láta loka dyrum borðsalsins, ef
Cládíus kom of seint til miðdegisverðar,
og láta svo þjónana leiða hann inn bak-
dyramegin með hrundningum og pústrum.
Cládíus var þá nær fimmtugur og þoldi
orðið illa víndrykkju. Valt hann oft út af
sofandi undir borðum, og höfðu gestirnir
með keisarann í broddi fylkingar það sér
að gamni, að kasta í höfuðið á honum
döðlusteinum, brauðskorpum og öðru því-
líku. Stundum tóku þeir ilskóna af honum
og bundu þá á hendur hans og kitluðu
hann á nefinu með strái, svo að hann
nuddaði skítugum skónum í andhtið í
svefnrofunum.
Eitt sinn var Cládíus sendur í broddi
fylkingar sendinefndar einnar til að óska
Caligúla, sem þá dvaldi á Frakklandi, til
hamingju með sigra hans og afrek, sem
aðallega voru í því fólgin, að hann seldi
á uppboði ættargripi sína, stal og rændi og
féfletti þegna sína. Caligúla var staddur
við Rhónefljótið, þegar sendi nefndin kom,
og tók þannig á móti þeim, að hann lét
taka formanninn, Cládíus föðubróður sinn,
og fleygja honum í ána í öllum fötunum.
Vesalings Cládíus svamlaði við illan leik
til lands, en Caligúla hló dátt að óförum
hans.
Caligúla lýsti því yfir síðasta árið, sem
hann lifði, að hann væri guð, og lét hvar-
vetna reisa líkneskjur af sér og byggja
sér musteri. Ágústus keisari hafði verið
tekinn í guðatölu, er hann var dauður, en
Caligúla vildi ekki bíða svo lengi. Hann
gerði Cládíus „frænda“ að presti við Cali-
gúla-musterið í Róm og neyddi hann til
að borga offjár fyrir embættið, svo að
Cládíus varð að selja hús og heimili og
taka stórlán til að sleppa hfandi úr klóm
vitfirringsins. Caligúla neyddi ömmu sína,
móður Cládíusar, til að fremja sjálfsmorð,
af því að hún hafði ávítað hinn goðborna
keisara fyrir glæpi hans.
Við könnumst öll við Hamlet, sem
Shakespeare gerði ódauðlegan. Hann létzt
vera brjálaður og slapp því úr klóm föð-
urbróður síns. Cládíus var einskonar Ham-
let. Hann sagði frá því seinna, þegar hann
var orðinn keisari, að hann hefði gert sér
upp heimsku og gert sem mest úr líkams-
lýtum sínum, því að annars hefði hann
verið drepinn fyrir langalöngu.
Allt þetta sýnir, að Cládíus var meira
en í meðallagi skynsamur, og að hann hef-
ir verið einn þeirra manna, sem eru seigir
eins og svipuól og geta frá barnæsku þolað
ótrúlega mikið mótlæti án þess að láta
bugast.
Um þetta leyti hafði Cládíus kvongast
í þriðja sinn. Hét kona hans Messalína og
Cládíus og Agrippína. Tiberíus og Livía.
var af tiginni aðalsætt. Mikill aldursmunur
var á þeim hjónum, því að Cládíus var þá
nær fimmtugur, en Messalína aðeins 17
ára. Hún var kvenna fegurst, en með af-
brigðum lauslát og fjöllynd í ástamálum,