Bjarmi - 01.10.1967, Blaðsíða 8

450 ára
siðbótarafmœli
sem skilja vill Lúther, verður
sjálfur að lesa hann og taka af-
stöðu til hans. Lítið er um rit
hans á íslenzku. Þó má nefna
fræði hans hin minni og meiri
(þau eru í „Fimm höfuðjátning-
um“). Þá er og nýkomið út
rit hans „Um frelsi kristins
manns“, þýtt af séra Magnúsi
Runólfssyni og gefið út af
Heimatrúboðinu í Reykjavík.
Ýmis rit hans eru til ó Norður-
landamálum.
Krislindómsskoðun Imns.
Það er einkenni á Lúther, að
hann var alltaf prédikarinn,
boðandinn, hvort sem hann var
í kennarastóli sem prófessor, í
prédikunarstóli kirkjunnar sem
flytjandi fagnaðarerindisins,
sem fræðari í söfnuðinum eða
höfundur rita við ýmis tæki-
færi.
Nú er oft komið með þá kröfu,
að kristindómsfræðsla kirkju
og skóla eigi að vera „hlutlæg"
— laus við allan áróður. Lúther
hefði vísað slíkri kröfu á bug
sem einskæru þvaðri. Það er
munur á auglýsingaskrumi og
málefnalegri fræðslu og einnig
á boðun og áróðri. Lúther vissi
það. Hann dreymdi samt aldrei
um að geta verið ,,hlutlaus“
gagnvart spurningunum um
sannleika og lygi. Hann fræðir
í fyrstu persónu („Vér eigum
að óttast og elska Guð“), ekki í
þriðju persónu. (Sumir kristnir
menn álíta þetta, en aðrir hitt).
Enginn átti að vera í vafa um,
hvar hann sjálfur hafði tekið
sér stöðu.
Ekkert kerfi.
Það er í nánum tengslum við
þetta, að Lúther leitaðist aldrei
við að fella kristindómsskoðun
sína í lokað kerfi, ótímabundna
kenningu. Rit Lúthers voru
stundargögn, barátturit, sem
sérstakar'aðstæður skópu, fram-
lag hans í umræðurnar. Þegar
hann hafði sagt það, sem segja
þurfti um málið, setti hann
punkt.
Þessi mjög tímabundni rit-
höfundarferill Lúthers var samt
sem áður einkennilega óbundinn
af tíma. Hver kynslóðin á fæt-
ur annarri hefur, með því að
taka afstöðu til hugmynda Lút-
hers, leitazt við að komast að
niðurstöðu um það, hvað krist-
indómur sé. Lúther tókst að
meitla svo skýrt skoðun sína á
meginatriðum, að rit hans hafa
aðdráttarafl bæði á fylgjendur
og andstæðinga hans. Lúthers-
rannsóknir eru stundaðar af
meira kappi nú en nokkru sinni
fyrr. Hins vegar er það mjög
mikið vafamál, hve marga raun-
verulega lærisveina Lúther eigi
á vorum dögum. Honum myndi
að minnsta kosti sjálfum finn-
ast, að sú kirkjudeild, sem (and-
stætt vilja hans) nefnir sig eftir
nafni hans, sé alltof veikgeðja
og varkár; hún kafi ekki nægi-
lega djúpt í úrslitaspurning-
una um Guð og manninn og
stöðu mannsins í heiminum. Hún
sé ekki heldur nógu sókndjörf
út á við, eins kristnum sæmir.
Lúther hefði haldið þrumandi
ræðu yfir oss um frelsi kirkj-
unnar og sjálfstæði gagnvart
samtíðinni og hagsmuna- og
áhuga-hópum hennar.
Laup upp Ritningunni.
Takmark Lúthers var að
hjálpa mönnum til þess að verða
sjálfstæðir, kristnir menn, sem
tóku ekki við kirkjukenningu
eða nokkurri trúarlegri eða
stjórnmálalegri skipan frá vald-
höfum (þetta kennir kirkjan,
þetta segir flokkurinn, þess
vegna er það rétt), en að þjálf-
ast í því að greina milli sann-
leika og lygi með persónulegri
ábyrgð. Guð sjálfur talar sann-
leikann til samvizku mannsins.
„Orð Guðs grundvallar setning-
ar trúarinnar, enginn annar,
jafnvel ekki engill“. Kirkjan,
páfinn, kirkjuþing, guðræknis-
vitund og heimspeki mannsins
sjálfs — þetta allt lýtur fagn-
aðarerindinu, sem er vottað í
Biblíunni, Gamla og Nýja testa-
mentinu.
SkóSanir á Biblíunni.
Að því er varðar skoðun á
Bibliunni, geta hvorki allra
ströngustu bókstafstrúarmenn
(svonefndir fundamentalistar)
eða nútímamenn talið Lúther
sér til tekna. Þeir fyrrnefndu
gjöra ritaða bókstafinn að
grundvelli kirkjunnar. Þeir
segja: Allt, sem ritað er í Biblí-
unni er sannleikur, alveg sama,
hvað þar stendur. Lúther talaði
oft eins og hann héldi fast við
einbert ytra vald orðsins. Samt
sem áður dirfðist hann að segja
sína skoðun á Biblíunni og lýsa
því yfir, að grundvöllur sanns
kristindóms sé ekki Biblían sem
bók heldur persóna Jesú Krists.
Kristur er „konungur og Drott-
inn Ritningarinnar" og öll rit
Biblíunnar „á að dæma um sam-
kvæmt því, hvort þau boða oss
Krist eða ekki“. Hins vegar ger-
ir nútímastefnan manninn að
æðsta dómara yfir sannleika og
lygi og skipar skynseminni sess
ofar Kristi og vill aðeins viður-
kenna það, sem mér þóknast að
fallast á eða trúa. Lúther hafn-
ar viðhorfi nútímaguðfræði-
stefnanna, þegar hann gerir upp
reikningana við húmanistann
Erasmus og vingltrúarmann-
inn Karlstadt. Maðurinn verð-
ur að „víkja fyrir orði Guðs“
segir hann.
Megininnihahl kristin-
dómsins.
Lúther leitaðist ekki við að
stinga að mönnum fastmótuð-
um setningum, svo að þeir gætu
haft meginboðskap Biblíunnar
í stuttum, skýrum setningum og
losnuðu við það erfiði að þurfa
sífellt að hlusta á fagnaðarer-
indið. Samt sem áður er það at-
hyglisvert, að Lúther lýsti sig
fullkomlega sammála fornkirkj-
unni í grundvallarfræðslu henn-
ar varðandi það, hvað kristin-
dómur væri. „Fræði Lúthers hin
Framháld á bls. 26.
(I )U A U M I