Bjarmi - 01.09.1996, Blaðsíða 12

BROTIÐ TIL MERGJAR
hverjum kristnum manni, þó að það risti misjafnlega
djúpt hjá þeim, er hugsun, sem kristnir innsjármenn eru
alteknir af. Þeir vilja skynja eilífðina í bijóstinu, vilja að
hugurinn opnist alveg og haldist opinn fyrir hinum eina
sanna veruleik. Til þess að ná þessu hafa menn gengist
undir harða ögun, mikla sjálfsafneitun, stórkostlega
einbeitta, andlega þjálfun. Af því er mikil saga. En allir,
sem sögur fara af á þessum vígstöðvum, eru sammála um,
að svo mikilvægt og nauðsynlegt sem það er að leggja alla
orku, alla sál sína fram til þess að geta öðlast æðstu reynslu,
þá sé hún gjðf, þegar hún kemur, maður lifir slíkar stundir
sem ólýsanlega náð.
Kristnar heimildir um innra líf eru ríkulegar, meðal
annars um reynslu manna, karla og kvenna, sem stund-
uðu innsjárlíf (upplitningarlíf er það nefnt í íslensku riti
frá fornöld). Klaustrum var og er ætlað að vera athvarf
þeirra, sem helga sig þeirri köllun. Kristnar munka- og
nunnureglur hafa þó jafnan lagt áherslu á, að þeir, sem
Víst gflíu menn lent í öfgum við flð flgfl sjálfa
sig (í leikfimi guðhmðslmnar, sbr. 1. Tím. 4,7
áfrummálinu). Kynslóð slappleikans og
allsherjar eftirlátssemi við munaðarkröfur
mætti fió vara sig á aðfordœma þá, sem mátu
Guð og sáluhjálp sína svo mikils. Hitt mun
fremur vera raunhœft víti til varnaðar nú á
tímum, að mönnum hcetti til að ánetjast
sjúklegri fíkn í hughrif.
gefast Guði með þessum hætti, geri það ekki í eigin þágu.
Það er fyrsta krafan að uppræta sjálfshugðina, eigin-
gimina. Fyrsta og síðasta krafan dag hvem ævilangt (sbr.
Lúk. 9,23). Menn hafa og verið sannfærðir um, að ein-
beitt bænalíf sé ómetanleg þjónusta við þá, sem þurfa að
„mæðast í mörgu“ við veraldleg störf og strit. Auk þess
hafa margar reglur verið atkvæðamiklar á sviði líknarmála.
í þvi efni hefur kristnin verið einstæð miðað við hlið-
stæðar lífemishugsjónir í hveijum öðmm átrúnaði. Það er
og athyglisvert, að í kristninni hafa sumir þeir, bæði konur
og karlar, sem tóku mest á við að stunda sitt innra fíf og
létu eftir sig mestar heimildir um það, sem gerðist í huga
þeirra, fengið vilja og orku til stórvirkja.
Víst gátu menn lent i öfgum við að aga sjálfa sig (í leik-
fimi guðhræðslunnar, sbr. f. Tim. 4,7 á frummálinu).
Kynslóð slappleikans og allsherjar eftirlátssemi við munaðar-
kröfur mætti þó vara sig á að fordæma þá, sem mátu Guð
og sáluhjálp sína svo mikils. Hitt mun fremur vera raun-
hæft víti til varnaðar nú á tímum, að mönnum hætti til að
ánetjast sjúklegri fíkn í hughrif. Hinn innri maður er við-
sjáll náungi. Svikult er hjartað (Jer. 17,9). Jesús þekkir það
(Mark. 7,21). Vitrir hugsjáendur vita, að menn þurfa að
vera á verði gagnvart sjálfum sér. Þegar hugardjúpin
opnast getur margt óheilbrigt komið upp, sem þar hylst í
grugginu, og margt leitað á utan úr ósýnilegu umhverfi,
þar sem er bæði ljós og myrkur. Innhverf íhugun er
háskaleg án traustrar leiðsagnar og ef hún er ekki samfara
hreinsun og helgun hugans. Kristnir meistarar beina innri
sjón til Krists og allri hugsun að honum. Ég vil þekkja
Krist og kraft upprisu hans (Fil. 3,10). Eftir orði hans og í
hans nafni leggja þeir út á djúpið. ,Jesús er mér í minni,
mig á hans vald ég gef“. Þessi orð Hallgríms eru gild
kjörorð fyrir kristið trúarlif á ðllum stigum þess. Hærra
eða dýpra getur enginn stefnt né náð en að verða í huga
sínum samgróinn Jesú, mótaður af valdi hans.
4.
Þeir kristnir fullhugar, sem á fyrstu öldum kirkjunnar
settust að i eyðimörkum Austurlanda til þess að „fyllast
allri Guðs fyllingu" (Ef. 3,19) létu eftir sig vitnisburði, sem
hafa vakið vaxandi athygli á síðari árum. Innfjálg guð-
rækni miðalda bar ýmsa sígilda ávexti í bókum, svo sem
rit Tómasar a Kempis, Breytni eftir Kristi. Úr sama jarðvegi
er bók, sem heitir Þýsk guðfræði, og er leiðarvísir handa
þeim, sem þrá nánara samband við Guð. Það var Lúther,
sem fyrst kom þeirri bók á prent og hann sagðist hafa lært
meira af henni um sum mikilvæg efni en öllum öðrum, ef
frá væri talin Biblían og Ágústínus. Hann gagnrýndi
sjúkan ofvöxt og spillingu klaustranna og var þunghöggur
þar. Og hann snerist af postullegum eldmóði gegn þeirri
hugsun, að menn gætu með þjálfun, iðkunum, meinlætum
og s.n. yfirbótaverkum unnið sig upp í augum Guðs,
unnið að einhverju leyti fyrir sáluhjálp sinni. Jesús einn
frelsar. En Lúther lagði þyngstu áherslu á, að trúin er innra
líf, Kristur vill verða meðvitaður veruleiki, hann leysir,
frelsar hjartað með því að vekja það til vitundar um synd
sína, útlegðina frá Guði, og um hjálp sína, náð hins kross-
festa, líf hins upprisna, ljós heilags anda hans. Og hann
taldi, að vitundin um Guð, hin innri bæn, gæti lifað og
dafnað við veraldleg skyldustörf, og að hið daglega líf með
kvöðum þess, byrðum og gleðiefnum gæfi næg tilefni til
að venja hugann að Guði og þjóna honum i samskiptum
við aðra menn.
Sú guðrækni, sem dafnaði í lútherskri kristni eftir
siðbót, einkennist af miklum innileik. Það sýna sálmar,
12