Bjarmi - 01.09.1996, Blaðsíða 13

BROTIÐ TIL MERGJAR
bænabækur og hugvekjur frá þeim tíma, en aldrei í kirkju-
sögunni hefur annað eins verið framleitt af slíku efni.
Auðvitað var það misgott. En allt borið uppi af máttugri
undiröldu þeirrar þrár, þarfar og viðleitni að lifa sem
nánast samfélag við Guð í Kristi. Passíusálmar Hallgríms
eru einn dýrasti ávöxtur þessa tímabils. Og þeir eru fyrsta
flokks leiðarvisir um kristna íhugun og innsjá og frábært
dæmi um þá íhugunaraðferð, sem kristnir menn hafa
stundað mest og þaulræktað og er fólgin í því að lifa sig
inn í atburði hinnar helgu sögu, setja sér Jesú fyrir sjónir,
verða samtíða honum, finna sjálfan sig, hinn dæmda
syndara, í augum og hjarta hans, sýknaðan, hólpinn, sakir
þess að Jesús tekur stöðu hans. Og íhugunin miðar að því
að lifa innri einingu við frelsarann, skynja raunir og
þrautir lífsins sem samfylgd með Kristi á krossferli hans,
að líða með honum og verða vegsamlegur með honum
(Róm. 8,17) - „fögnuður er að hugsa um það“.
Heittrúarstefnan, sem síðar kom, lagði enn ríkari
áherslu á einbeitta innsjá og sótti mikið til guðræknísrita
frá miðöldum, sem leiðbeina um hljóðan viðbúnað hinnar
innri bænar, sem er skilyrði þess, að hugurinn vakni til
Guðs og haldist vakandi fyrir honum. Hinar áhrifamiklu
vakningahreyfingar síðustu aldar eiga rætur að rekja til
þeirrar stefnu.
5.
Biblían er máttugasta vitni veraldar um trúarreynslu. Og
um þá trú, sem stenst þó að öll reynsla mótmæli. „Ég er
ætíð hjá þér, þú heldur í hægri hönd mína og leiðir mig
eftir ályktun þinni. Pótt hold mitt og hjarta tærist er Guð
bjarg hjarta míns og hlutskipti mitt um eilífð“ (Sálm. 73).
Þarna talar maður, sem hefur þreifað á því, að allt brást.
En undrið gerist: Guð er sannur, trúr, bjarg hjartans, misk-
unn hans varir, þótt ytri atvik og innri reynsla andmæli.
Þetta er meginmál i vitnisburði Biblíunnar. Það blasir
skýrast við í mynd og orðum hans, sem hrópaði á krossi:
Guð minn, Guð minn, hvi hefur þú yfirgefið mig! Þessi
orð eru ekki aðeins tilvitnun í Biblíuna (Sálm. 22). Þau
veita innsýn inn i djúp þeirrar guðsvitundar, sem -ber
Bibliuna uppi: Guð minn, þó að hann hverfi og allt bresti.
Þegar myrkrið hylur hann, þegar ljósið í kringum mann
og ljósið hið innra verður nótt (Sálm. 139), þá hefur hann
„yfirgefið“ til þess að vinna í leyndum máttarverk endur-
l'ausnar sinnar og upprisu. Þetta er mikla leyndarmálið í
þeirri trú, sem byggist á Biblíu hins niðurlægða, kross-
festa, upprisna Guðs sonar. Það skaltu muna, þegar þér
finnst allar innri lindir þorna. Slíkt máttu allir helgir guðs-
menn reyna. Guð er meiri en hjarta vort (1. Jóh. 3,20).
Hann auðgar hjartað leynt og ljóst, kennir visku í fylgsn-
um þess (Sálm. 51,8), gefur því óumræðilegar unaðs-
stundir, ef maður er honum trúr og rækir samfélagið við
hann. En trú kristins manns byggist ekki á neinum upp-
lifunum, engum hughrifum, engri innri reynslu. Hræring-
ar hugans eru hvikular eins og öldur á sjó. En Guðs styrki
grundvöllur stendur, það orð, sem birtir huga hans, þau
sakramenti, sem túlka það orð með áþreifanlegum hætti,
sú kirkja, sem boðar og ber þvi vitni, sem hann hefur gjört
til þess að ég glatist ekki, heldur hafi eilift líf. Lúther
minnti sífellt á, að hin ytri hjálpræðismeðul, Guðs orð og
sakramenti og bænarsamfélag kirkjunnar, eru ómissandi
andlegar lifsnauðsynjar. Þvi þar er ég minntur á þann hlut-
læga veruleik utan sjálfs mín, sem bregst mér ekki, hvað
sem mér finnst. Enginn verður sáluhólpinn út á merkilega
tilburði í sálinni, heldur sakir þess sem Guð hefur gert, og
með þvi að taka það gilt, taka það til sín, trúa honum til
þess, að hann meini það, sem hann segir í orði sínu, og
tileinka sér það.
Þetta skilst að sama skapi betur sem trúin nær dýpri
tökum samfara þeirri innsjá, sem þroskast við einbeitt
bænarlíf og helgunarviðleitni.
Kristin innsjá fylgir bendingu postulans: Að Kristur
megi fyrir trúna búa í hjörtum yðar (sjá Ef. 3,14-20), og
En trú kristíns manns byggist áki d neinum
upplifunum, mgum hughrifum, engri innri
reynslu. Hrceringar hugans eru hvikular eins
og öldur ú sjó.
hún ástundar að gera þetta að meðvituðum, innri veruleik.
Það getur ekki gerst nema með guðrækni, trúfastri trúar-
iðkun, íhugun fyrir augliti Drottins með orð hans í huga,
og bæn, sem fyrst og fremst er fólgin í þvi að leyfa honum
að opna hinn hulda mann hjartans og vekja til vitundar
um návist sina. Og síðan á hin hljóða, innri bæn að vaka
dýpst í sál, í dulvitund, og verða, bæði meðvitað og
ómeðvitað, i allri önn, ama, áhyggju, freistni, gleði og yndi
daglegs lífs, „sá andans andardráttur", sem er „óslítandi
þáttur“ (Sálmabók nr. 338 ) milli hjartans og Guðs. Þessu
fylgir helgun hugarfarsins, ef rétt er stefnt, ef heilagur andi
fær að vinna sitt verk í anda manns. Án helgunar fær
enginn Drottin litið (Hebr. 12,14). Páll, sem lifði stór-
kostlegri undur hið innra en flestir (2. Kor. 12), segir, að í
Kristi gildi sú trú ein, sem er virkur kærleikur (Gal. 5,6).