Heima er bezt - 01.08.1955, Page 14

238
Heima er bezt
Nr. 8
HERMAN WILDENVEY
Frægasta ljóðskáld Norðmanna
Ljóðagerð hefur aldrei verið
talinn ábatasamur atvinnuvegur,
en hins vegar munu fáir lista-
menn veita fólki meiri gleði en
einmitt ljóðskáldin. Norska ljóð-
skáldið Herman Wildenvey er að
mörgu leyti ólíkur öðrum ljóð-
skáldum, m. a. vegna þess, að
honum hefur tekizt að lifa af
ljóðagerðinni einni.
Herman Wildenvey fæddist á
litlum bóndabæ í Nedre Eiker
skammt frá Drammen árið 1886.
Æskuumhverfi hans er mjög
fagurt. Þar skiptast á stórir
skógar með vötnum og lækjum,
lyng- og kjarrklæddir ásar, akr-
ar og engi. Drengurinn undi sér
öllum stundum úti í þessari un-
aðsfögru náttúru, sem honum
var meira að skapi en bækur og
skólaganga. Sjálfur orðar hann
þetta þannig: „Án þess að gera
mér það fullkomlega ljóst þrosk-
aði ég hæfileika mína í þá átt, að
mér varð eðlilegt að vera einn
með himni og jörðu, skaparanum
og verkum hans.“
Snemma fór að bera á því, að
Herman var hagmæltur, en ekki
mun ljóðagerð hans hafa verið
mikils metin á bernskuheimilinu.
Skilningsleysi föðurins var
drengnum að vísu nokkurt
áhyggjuefni, en þó ekki svo, að
hann biði neinn hnekki af því.
Faðirinn hélt að vísu fram, að
lærdómur væri í raun réttri sál-
armorð, en bæði var það, að bók-
nám var ekki nein ástríða hjá
drengnum, og í öðru lagi var lund
hans þannig, að skuggar og
myrkur komust þar trauðla að.
Auk barnaskólamenntunar hlaut
Herman Wildenvey menntun á
sýslunámskeiði og var kennari
hans þar, Engebret Noe Færden
að nafni, sá fyrsti, sem ekki
áfelldist hann fyrir að yrkja
kvæði, en hann var aðeins 16 ára
gamall, þegar fyrsta kvæðið hans
var prentað í Drammens Blad.
17 ára gamall fór hann til Oslóar
og tók miðskólapróf. Var þá ætl-
un hans að taka stúdentspróf, en
úr því varð þó ekki, m. a. vegna
þess, að frændi hans, sem bjó í
Ameríku, bauð honum til sín og
borgaði fyrir hann farið. Wilden-
vey tók sér far með gufuskipinu
Norge, eh það fórst við Rockall,
sem er 21 metra hár granitklett-
ur fyrir vestan Suðureyjar. Allur
þorri farþeganna drukknaði, en
Herman Wildenvey var einn af
þeim fáu, sem af komust. Hann
lét ekki slysið á sig fá, en hélt
áfram til Ameríku og þar var
hann í þrjú ár. Á þeim árum
vann hann stundum á búgarði,
en þess á milli gekk hann á
prestaskóla. Hvorugt var honum
þó almennilega að skapi, enda
kom brátt að því, að hann sinnti
meira verkum Shakespeare og
Shelleys en búskap og guðfræði.
En svo bar heimþráin hann of-
urliða og segir hann sjálfur, að
bók Hamsuns, Det vilde kor, hafi
átt sinn mikla þátt í því að
tendra heimþráarblossann í huga
hans.
Þegar heim kom, fékk hann
vinnu á gistihúsi í Osló, og þar
eð hann talaði ensku reiprenn-
andi, var vinnan meira fólgin í
spjalli við gesti en venjulegum
erfiðisverkum. Þetta fannst
Wildenvey rólegt starf og fór
hann þá þegar að vinna að
ljóðlistinni af meira kappi en
áður. Um haustið hafði hann
bókina Nyinger tilbúna. Sagt
er, að hann hafi lesið kvæði úr
bókinni fyrir nokkra kunn-
ingja sína skömmu áður en
hún kom út. Þar stóð m. a. þessi
setning:
Disse vers skal ei sorteres og i
dele sættes hen. Þetta er a.m.k.
ekki vel sagt, sagði þá Sigurd
Bödtker. Því er auðvelt að
breyta, sagði skáldið og slöngv-
aði þá fram snilldarsetningum.
Disse vers er ville vekster, i en
sommer drysset hen, sem enn
þann dag í dag eru taldar með
því bezta, sem Wildenvey hefur
sagt í jafnfáum orðum.
Bókin Nyinger seldist alger-
lega upp á fjórum dögum.
Ef þessi tíðindi hefðu gerzt á
íslandi um sama leyti, hefði at-
burðurinn að vísu verið eftir-
tektarverður, en ekki einstakur.
Hins vgear ber þess að gæta, að
Norðmenn lesa ekki almennt
kvæði í eins ríkum mæli og ís-
lendingar. Ég hef sjaldan heyrt
Norðmenn fara með kvæði,
nema ef þeir lesa upp í útvarp
eða á samkomum. Ég veit ekki,
hvort Norðmenn kunna að
kveðast á, ég hef að minnsta
kosti aldrei heyrt þess síðar get-
ið í Noregi.
Ég er ekki viss um, að nein-
um bókmenntafræðingi dugi að
leita orsakanna í kvæðum Wild-
enveys án þess að athuga jafn-
hliða, hvernig norska æskan
eyðir frístundum sínum og sum-
arleyfum, hvað er leyft og hvað
ljótt, hvað er fagurt, hvað er
frjálst í hugum eldri kynslóðar-
innar.
Þess er þá fyrst að geta, að
allt uppeldi miðar enn meir að
útilífi en við eigum að venjast.
Á veturna má sjá 3—4 ára göml-
ul börn á skíðum, þegar gott færi
er og vel viðrar. Skíðaferðir og
fjallgöngur eru sjálfsagðir hlut-
ir meðal Norðmanna, bæði yngri
og eldri. í öðru lagi er samband
kynjanna ekki eins eðlilegt og
frjálslegt og við eigum að
venjast. Það þykir t. d. mjög
vafasamt, ef ungur maður fær
stúlku í heimsókn eftir að birtu
tekur að bregða, og enn síður
er það viðeigandi, að ung stúlka
taki á móti ungum manni,
nema hún búi heima hjá for-
eldrum sínum. Hins vegar amast
engir við því, að ungt fólk, sem
renna kann hýrum augum hvert
til annars, hverfi nokkrar vikur
upp í háfjöll, og er þá ekki alltaf