Heima er bezt - 01.04.1956, Qupperneq 30

PÁLL GUDMUNDSSON:
.__________________Z
FORUSTU
Aöllum húsdýrum, sem ég hefi umgengizt,
hafa engin vakið jafn mikla atliygli mína
og góðar forustukindur. Ég hefi aldrei
getað gert mér fylllega ljóst, hvað hafi skapað þá
eðlishneigð hjá þessari húsdýra-tegund öðrum frem-
ur, a. m. k. þeirra, er ég hefi haft reynzlu eða spurn-
ir af, að fara út í frost og ófærð, sé þeim einungis
vísað á leið, og enda af sjálf-hyggjuviti, ef þannig
hagar til, auk þess sem margar sagnir herma, að
þær liafi gengið nauðugar út, ef foraðsveður var í
nánd. Ber þetta vott urn yfirburða-skynfæri. Ann-
ars hefi ég heyrt marga halda því fram, að meðal
allra dýra-tegunda, senr nærast á jurtagróðri, finn-
ist þessi afbrigði, nefnilega forustan. Má vera að
það sé rétt, en ég efast mjög um það. Raunar hefi
ég heyrt, að þessi eiginleiki sé til hjá tömdum hrein-
dýrum í Lapplandi og Alaska, en að sjálfsögðu hefi
ég óljósar sagnir af því. Þá segjast ýmsir bændur
hafa átt forustukýr, og er ekki iaust við, að ég hafi
orðið þessa ögn var meðal nautgripa. En þó er
venjulega um að ræða gamlar kýr og götuvanar, án
þess kannski að þær hafi nokkra forustu-hæfileika.
Um geitfé veit ég lítið, en hefi aldrei heyrt getið
um slíka eiginleika hjá því. Hesta þekki ég að
vísu beggja megin hafsins, en ekki hefi ég orðið
var við neina raunverulega forustu hjá þeim, því
ég hygg að innræti skapmikilla fjörhesta eigi ekk-
ert skylt við forustuhneigð sauðkinda. Eina vitnið
um forustuhross væri þá helzt Kengála heitin á
Bjargi, eins og Grettla lýsir henni.
í sannleika hefir mig oft furðað, hversu litla
hvöt okkar mörgu og góðu rithöfundar hafa fundið
lijá sér til að minnast á íslenzka forustuféð öðruvísi
en sem nytjadýr, að varla eða ekki skuli vera til
vísa eða sögukorn um fráfærurnar, t. d. jafn átakan-
leg og enda ómannúðleg athöfn sem þær voru.
En hins vegar þessi sífellda og síendurtekna lof-
gjörð um hestana, og enda, nú í seinni tíð, tekið
að stofna félög þeim til dýrðar. Um kýr hafa verið
gerðar eins konar þjóðtrúar-þulur, og enda ljóð,
svo sem um Hélu Páls Ólafssonar. Þá hefir hund-
anna verið minnzt að verðugu, og enda kattanna,
og þá fyrst og fremst í snilldar-sögum Þorsteins
Erlingssonar, „Málleysingjarnir“. En um sauðkind-
ur hefi ég fátt eða ekkert heyrt né séð annað en
meiningarlausan þvætting, svo sem þetta endemi:
„Ærnar mínar lágu í laut,
leitaði ég að kúnum.
Allt var það í einum graut
uppi á fjallabrúnum.“
Samt ber þess að minnast, að önnur aðal-persón-
an í Aðventu Gunnars Gunnarssonar er forustu-
sauður, og líka skrifar Jón Trausti mjog virðulega
um forustu-Surtlu Ólafs í Heiðarhvammi, einkum
þar sem hann lætur Dóra litla leita athvarfs hjá
henni í bamalegri ofsa-hræðslu. Má og vel vera,
að í seinni tíð hafi eitthvað hlutlægara verið skráð
í Dýravininum og víðar, þó að mér sé ekki kunn-
ugt, þar sem við, hér vestanhafs, erum orðnir all-
mjög úr tengslum við íslenzkan bókamarkað.
En það, sem einkum ýtti undir mig til að hrófla
þessu máli, var sögukorn, sem ég sá síðast-liðinn
vetur í Dvöl, um eltingarleik við forustusauði. En af
því að sagan er bersýnilega skrifuð í því skyni, að
víðfiægja manninn, sem í hlut átti, en ekki sauð-
ina, fékk ég löngun til að skrásetja nokkrar sagnir
af þessum skepnum, sem ég hefi eftir skilríkum
mönnum, svo og endurminningar um sama efni,
sem loðað hafa við mig síðan ég var unglingur
heima á Rjúpnafelli. Verða þetta engar öfgakennd-
ar vitsmuna-sögur um forustufé, heldur einungis
126 Heima er bezt