Heima er bezt - 01.11.1965, Side 13

Tímabilið 1183—1889 í búnaðarsögu Suður-Þingey-
inga. (Hluti af bókinni Byggðir og bú. Kom út 1963).
Samvinnan á íslandi. (Þýðing. Höf. Thorsten Odhe.
Kom út 1948).
í handriti er ævisaga Torfa í Ólafsdal (óprentuð).
í prentun er hjá Menningarsjóði: Sigurður í Yztafelli
og samtíð hans. (Allstór bók. Fróðleg aldarfars- og
þjóðháttalýsing).
Um þessar mundir er svo Jón að ljúka skáldsögu, sem
hann hefur alllengi haft í smíðum. Er hún um atburði
og menn, er koma við frumsögu íslandsbyggðar. Þessi
saga er mjög rómantísk og ólík öðrum tilraunum, er
mér vitanlega hafa verið gerðar, til þess að leiða land-
námsmanninn, Náttfara, út úr myrkri aldanna fram á
sjónarsviðið.
X.
Norðan við íbúðarhúsið í Yztafelli II stendur allhá
steinsúla. Hún er hvít og sést því vel frá þjóðveginum.
Súla þessi er minnisvarði um stofnun Sambands ís-
lenzkra samvinnufélaga. Einmitt þarna, í húsi, sem stóð
á grunninum, sem varðinn er reistur á, var stofnfundur
Sambandsins haldinn 20. febrúar 1902. (Sjá mynd á bls.
396). Virðulegt er fyrir staðinn að hafa þennan sögu-
lega varða í hlaði.
Listakonan Karen Agnete Þórarinsson hefur gert mál-
verk af fundinum. Mynd af málverkinu er hér birt.
Jón var 13 ára, þegar fundur þessi var haldinn. Man
hann fundinn vel og mennina, sem þar voru saman-
komnir. Sagði hann eitt sinn í samsæti að afloknum að-
alfundi S. í. S. frá stofnfundinum og lýsti fundarmönn-
um. Ræða Jóns þótti afburðasnjöll, enda er hann mik-
ill ræðumaður. Hann virðist alltaf viðbúinn að halda
ræður. Efni skortir hann manna sízt, og sagan og bók-
menntirnar eru honum tiltækar til áherzlu.
XI.
Jón í Yztafelli er stór vexti og atkvæðalegur maður,
sem sker sig úr fjöldanum og vekur á sér athygli, hvar
sem hann fer. Ber með sér kraft og dugnað, laus við
sundurgerð og tildur. Andlit hans er fallega letrað rún-
um eftir óhlífisama áreynslu bóndastarfsins og djúpa
þanka við andleg viðfangsefni.
Hann er alvörumaður í verki, en eigi að síður gleði-
maður á góðvinafundum, þegar því er að skipta, og
kann sæg gamansagna. Á honum festir ekki skop, þótt
til verði, því hann kann sjálfur að kynda ofna kímninn-
ar og umgangast hana.
Jón sameinar í afstöðum sínum ræktarsemi við fom-
ar dyggðir og velþóknun á nýjungum, er til framfara
horfa. Hann er þjóðrækinn maður, sem vill að íslend-
ingar gleymi aldrei uppruna sínum og gæti vel sérstöðu

Helga Friðgeirsdóttir.
sinnar. Hann er lýðræðissinni að lífsskoðun og bjartsýnn
umbóta- og hugsjónamaður. Hann ólst upp í hugbirt-
unni, sem kennd er við aldamótin. I þeirri geislahollu
birtu dafnaði vel þrá hans og dugur til sjálfsmenntunar
og stórra skila í dagsverkum. Hann kaus að vera bóndi
á föðurleifð sinni og vinna þar hörðum höndum land-
bótastörf í þjónustu hugsjóna sinna um betra land fyrir
komandi kynslóðir, þó að honum stæðu opnar leiðir til
léttari lífsstarfa. Samhliða búskapnum hefir hann svo
verið snjall rithöfundur.
Með þessum hætti hefir Jón í Yztafelli fyrir sitt leyti
á okkar nýja tíma haldið skörulega á loft merki hinnar
fornu íslenzku bændamenningar. Um hann eiga við orð
Gríms Thomsens:
„Stuðill lands og sinna feðra sómiu.
Húsavík, 1. september 1965.
Karl Kristjánsson.
Heima er bezt 397