Heima er bezt - 01.01.1968, Blaðsíða 27

í guðsbænum þú verður að ganga ósköp hljótt,
og gæta vel að öllu, hvort nokkur fer um veginn.
Læðstu inn um hliðið, þegar líða fer á nótt.
Læðstu upp með húsinu — eldhúsdyramegin.
Beint á móti uppgöngunni eru mínar dyr.
Elsku vinur, hægt, hægt, svo stiginn ekki braki,
og þó þú hafir aldrei, aldrei farið þetta fyrr,
þá finn ég að þú kemur, og hlusta, bið og vaki.
Gættu að því að strjúka ekki stafnum þínum við,
og stígðu létt til jarðar, og mundu hvað ég segi.
Það iðka sjálfsagt margir þennan ævintýrasið,
sem aldrei geta hitzt, þegar birta fer af degi.
Opnaðu svo hurðina — hún er ekki læst.
Hægt elsku vinur, það er sofið bak við þilið.
í myrkrinu, í myrkri geta margir draumar ræzt.
og mér finnst líka við eiga það skilið.
Ég veit að þú ert góður og gætir vel að þér
og gengur hægt um dyrnar, farðu helzt úr skónum.
Þá er engin hætta. — Þú mátt trúa mér.
Þei þei. Húsið er fullt af gömlum ljónum.
Það grunar engan neitt svona í allra fyrsta sinn,
og engum nema þér skal ég gefa blíðu mína.
Og þó að ég sé feimin, þá veiztu vilja minn
og veizt að ég er heima, þín elsku hjartans Stína.
Nokkuð liggur enn hjá mér af bréfum, sem ég á
ósvarað, en fleiri ljóð birtast ekki að sinni.
Stefán Jónsson.
Hugleiðing um Njál
Framh. af bls. 15. _________________________
brúðkaupi þeirra Gunnars og Hallgerðar er hið furðu-
legasta samsafn af gestum eins og sagt er frá því í sög-
unni og þar gerast þeir atburðir, sem síðar komu við
sögu. Þar finnur frændi Gunnars, Þráinn Sigfússon upp
á því, að skilja við konu sína og biðja samstundis ann-
arrar konu. Hvað sem sögulega rétt er í þessu boði, er
augljóst af gangi sögunnar og því sem hægt er að sann-
prófa að engin vinátta hefur verið milli goðorðsmann-
anna og Sigfússona annars vegar og Njáls og sona hans
hins vegar og kemur það enn betur í ljós því lengra
sem líður. í Njálu er Hallgerður látin vera friðarspill-
irinn og það lið, sem er látið fylgja henni, hins vegar
er vandræðamaðurinn og vígamaðurinn Gunnar á Hlíð-
arenda hvítþveginn í sögunni. Þegar höfundur sögunn-
ar lætur Gunnar segja Njáli frá brúðarefni sínu, er
Njáll látinn segja: „Af henni mun standa allt it illa, er
hon kemr austr hingat.“ Þá verður að veita athygli sög-
unni um ágengni Njálssona á hendur Þráni Sigfússyni
vegna ófara þeirra í Noregsför sinni og vígi Þráins út
af því. Sú saga er öll með ólíkindum og vafalaust að
verulegu leyti tilbúningur. Víg Þráins er að líkindum
söguleg staðreynd og fóstur Njáls á Höskuldi syni
hans einnig a. m. k. að einhverju leyti.
Mörður Valgarðsson var tengdasonur Gissurar hvíta,
frændi Runólfs í Dal og Oddaverja. Hann var því með-
al frændanna sem höfðu goðorðsvöld í Rangárþingi,
þ. e. þessarar frændaklíku, sem vafalaust hefur verið
nokkur þyrnir í augum Njáls. Gunnar á Hlíðarenda
var frændi þessara Rangæingagoða. Höfundur Njálu
er óspar að lýsa mannkostum þeirra Gunnars og Njáls,
þegar hann kynnir þá fyrir lesendum. A næsta leiti er
svo frásögn af ráðabruggi Njáls um það hvernig eigi
að fara að því að ná heimanmundi Unnar Marðardótt-
ur frændkonu Gunnars, sem síðar varð kona Valgarðs
á Hofi og móðir Marðar Valgarðssonar. Sennilega er
það rétt eins og sagan segir að Mörður verður andstæð-
ingur Gunnars frænda síns. Astæðan til þess virðist vera
vaxandi áhrif Njáls og sona hans. Mörður leitar sér
styrks með mágsemd við Gissur hvíta. Vígaferli Gunn-
ars á Hlíðarenda leiddu til þess að Gissur hvíti fékk
sektardóm yfir honum, þegar hann hafði drepið frænd-
ur Gissurar, sem bjuggu í Kirkjubæ í Rangárþingi.
Sekt Gunnars og e. t. v. sættrof, urðu til þess að, Giss-
ur lét Mörð tengdason sinn njósna um hagi Gunnars
frænda síns (Marðar). Eftir bendingu Marðar safnaði
Gissur mönnum og fór að Gunnari og lét drepa hann
árið 992.
Árið 997 kom Þangbrandur í kristniboðsleiðangur
sinn til íslands. Þá tóku nokkrir forystumenn kristna
trú, þar á meðal Njáll, eftir því sem saga hans segir og
er líklegt að svo hafi verið. Sumir goðorðsmenn vildu
ekki taka við kristni, þar á meðal Runólfur í Dal frændi
Marðar og Valgarður faðir hans. Líklega hefur Mörð-
ur orðið að láta skírast fyrir áhrif frá Gissuri hvíta
þegar hann fékk dóttur Gissurar. Eins og kunnugt er
var svo kristni lögtekin á Alþingi árið 1000, en ekki
getur Njáls í sambandi við kristnitökuna. Hann sýn-
ist ekki hafa verið sá áhrifamaður á Alþingi að ástæða
hafi þótt til að hafa hann viðstaddan úrslita ákvarð-
anir þess máls. Með kristnitökunni misstu goðarnir vald
það yfir guðsdýrkun þeirri sem heiðninni var samfara.
Margir höfðingjar brugðu þannig við, að þeir létu
syni sína læra til prests og létu vígja þá, til þess að
tryggja aðstöðu sína. Fimmtardómslögin virðast hafa
komið í kjölfar kristninnar og gæti sú löggjöf stafað
af mótþróa sumra goðorðsmanna gegn hinum margvís-
legu siðabreytingum sem af kristninni leiddi. Senni-
lega er það rétt sem segir í Njálu að Njáll sé meðal
upphafsmanna þeirrar löggjafar, a. m. k. hagnýtti hann
sér lög þessi til framdráttar áformum sínum, sem grein-
ir hér síðar. Því lengra sem saga Njáls sígur fram og
athugað er um sannfræði hennar skírist betur að Njáll
hefur verið eins konar uppreisnarmaður gegn einræði
goðanna og klíkuskap þeirra, eins og var a. m. k. í
Rangárþingi. Svo virðist sem aukin áhrif almennra
bænda hafi verið það sem hann stefndi að?
Framhald.
Heima er bezt 23