Heima er bezt - 01.06.1981, Síða 19

Klofasteinar séðir frá norðri. Merkjagirðingin.
var ákveðinn hjá Klofasteinum hinum
efri í Möðrufellshrauni. ... Norðan
fram með því gengur flói allmikill og
lágur eins og breiður, grunnur dalur
allt til fjalls.
Úr neðanverðu hrauninu gengur
tangi allmikill norður á móana við
flóann. Tangi þessi er grasi vaxinn, en
á honum standa nokkrir ákaflega
stórir steinar eins og hús. Tveir þeirra
standa svo náið, að aðeins má ganga
eða ríða á milli.“ .... Þessi staður sést
allviða til, og svo er landslagi farið, að
mikill fjöldi manna getur verið þar i
kring og séð hverju fram fer.“
Er ekki að orðlengja það, að Sig-
tryggur fór með mig á staðinn 22.
ágúst 1980. Fóru með okkur Ólafur
Kristjánsson frá Hraungerði og Jó-
hannes Jakobsson bóndi í Gilsbakka
ásamt konu sinni Guðrúnu Kjartans-
dóttur og Þresti dóttursyni þeirra.
Báðir eru þeir fæddir og uppaldir á
þessum bæjum og hafa búið þar lengi.
Þekktu þeir staðinn frá barnæsku og
höfðu vitneskju sina frá gömlum
mönnum, sem mundu aftur fyrir síð-
ustu aldamót. Saga síra Jónasar birtist
1891, og er trúlegt, að hún hafi þá
verið nýlega samin. Sennilegt er að
hann hafi haft traustar heimildir um
örnefnið og sögu þess. Ef hefði hann
t.d. rætt við sjötuga menn eða eldri
um 1890, gátu þeir hafa haft fróðleik
sinn frá mönnum, sem fæddir voru
löngu fyrir aldamótin 1800 og þar sem
aftakan fór fram 1751, gætu hafa haft
fróðleik sinn frá mönnum, sem
mundu atburðinn. Má því ætla, að hér
geti naumast nokkru skeikað um, að
aftökustaðurinn sé við Klofasteina
efri.
Afstöðu allri er svo skýrt lýst í sögu
síra Jónasar, að þar bæti ég ekki um.
Þó skal þessu við aukið. Klofasteinar
efri liggja á mörkum Torfna og
Möðrufells, og liggur merkjagirðing
um klofann milli þeirra svo sem sjá
má á myndinni. Steinarnir eru sýni-
lega gamalt grettistak sem klofnað
hefir í tvennt endur fyrir löngu. Fló-
inn, sem nefndur er hefir nú verið
þurrkaður, er efri hluti hans að
merkjagirðingunni orðinn að túni, en
þurr mór að mestu vaxinn snarrótar-
punti, þar fyrir neðan.
Sira Jónas segir að höggstokkurinn
hafi legið suður frá steinunum, en
þvertré, sem höggvið var á, legið þvert
á hann nálægt syðri endanum. Segir
hann að merki um höggstokkinn hafi
sést fram á daga þálifandi manna. Hið
sama hefir Sigtryggur eftir föður sín-
um. Öll slík verksummerki eru nú
löngu horfin. Sunnan undir steinun-
um er grasflöt nærri slétt en grösug
vel, því að oft heldur fé sig í skjóli við
steinana. Sigtryggur sagði mér, að
hann hefði eitt sinn slegið flötina á
yngri árum, en engin ummerki getað
séð, er minntu á höggstokkinn, enda
þess naumast að vænta eftir nær tvær
aldir.
Mörgum kann að þykja þetta orðið
langt mál af litlu tilefni, en því er til að
svara, að síst vildi ég verða til að
brengla gömlum örnefnum, en vel
mætti myndin og ummælin í Lýsingu
Eyjafjarðar verða til þess, ekki síst þar
sem efri Klofasteinarnir eru nú í
seinni tíð oft nefndir Brœður, hvort sem
sú nafngift á að einhverju leyti rót að
rekja til Kálfagerðisbræðra, sem mér
þykir reyndar ósennilegt, heldur sé
nafnið dregið af bræðralagi steinanna
sjálfra. En sem sagt, aftökustaðurinn
er við efri steinana en hinir neðri eiga
enga sögu. Er hér skylt sem oftar „að
hafa það heldur, er sannara reynist.“
Maklegt væri að Klofasteinar efri
væru friðlýstir, ef það hefir ekki þegar
verið gert. Eyfirðingar hafa löngum
verið friðsamir, og ekki kunnugt um
mörg stór sakamál þar í héraði, og
Heima er bezt 203