Æskan - 01.03.1973, Side 35

■ ' '• :;-V. *" t";'
. ..
jsr.-NC'*' v.»
,tíj. - ■—
>*>. **■„*'•’ -• *;
— - *•
,-Æv :■ -
■ „ -
: * r': • *’, “ j|; . |
sSIN
Í*J.
*
TRYGGÐATRÖLLIÐ
Þegar Iskaldur vetrarstormur æðir yfir Suðurskautslandlð, frýs
allt meginlandið. Sjófuglarnir svífa á braut, og selurlnn hvað þá
annað heldur til norðurs. Öll dýrin hverfa utan eitt — keisara-
mörgæsin — hinn trúfasti og eini búfasti Ibúi þessa meginlands.
Keisaramörgæsin er sýnu stærri en ættingjar hennar, getur
orðið um það bil metri á hæð og vegur allt að 45 kllóum. Hún
hefur lagað sig að köldu loftslagi og hörðu umhverfi á eftirtektar-
verðan hátt. Og ekki nóg með að hún þurfi að lifa sjálf af veturinn
— hún verður llka að sjá um, að ný kynslóð llti dagsins Ijós.
Seint á hausti meðan maísólin rétt gægist yfir sjóndeildarhring-
inn, verpir keisaramörgæsin einu eggi. Og í hræðilegum kulda
frostnæturinnar ungar karlinn út eggjum. Á tveggja mánaða langrl
föstu missir hann allt að 45% af þunga sínum.
HREIÐUR í ÍSNUM
Nú eru þekktar um það bil tuttugu nýlendur keisaramörgæsar-
innar á Suðurskautslandinu, og tala fuglanna er áætluð eitthvað
um 100 þúsund. Fáeinir fuglar halda norður allt 60. breiddargráðu,
en engin nýlenda fer norður fyrir heimskautsbaug. Syðsta ný-
lendan, sem menn þekkja til, liggur í miðju Rosshafinu, á 77. gráðu
suðlægrar breiddar.
í byrjun apríl, þegar sjó tekur að leggja, safnast þúsundir fugla
saman I nýlendunni. Keisaramörgæsin byggir ekkl hreiður, það
er ókleift á Isnum, þar sem ekkert efni finnst til slíkra hluta. Eggið
liggur umbúðalaust á Isnum. Þegar vetur gengur I garð, lætur
frúin manninum eftir eggið, sem er um það bil hálft kiló á þyngd.
Hann setur það varlega á fætur sér og hylur það slðan með
skrokknum. Kvenfuglinn heldur síðan til heitari svæða og lætur
bónda sínum eftir að unga út egginu, en það tekur 62—64 dægur.
Allt þetta fer fram meðan vetrarstormarnir æða yfir megin-
landið og kuldinn verður 50—60 gráður. Karlfuglarnir safnast nú
saman I hópa til þess að geta betur staðið af sér kuldann. Þeir
eru rígmontnir af egginu og sýna það gjarnan næsta fugli. Stund-
um missa þeir eggið og oftlega skeður það að það eyðileggst eða
þá að því er beinlinis stolið af einhverjum, sem ekkert eggið á.
Eggið, sem hvílir á fótum fuglsins, er verndað af nokkurs konar
útungunarvasa að aftan, en að framan af skinnfellingu, og stað-
reyndin er, að mörgæsin getur hreyft sig stuttar vegalengdir án
þess að missa eggið.
BARNAHEIMILI Á ÍSNUM
Mörgæsin, sem skrlður úr egginu, er hvergi nærri eins glæsi-
legur fugl og foreldrarnir. Unginn er einna líkastur gráum dún-
hnoðra á alltof stórum fótum. Fyrstu dagana liggur unginn I hreiðr-
inu og emjar af sulti. Faðir og móðir skiptast á um að halda tll
hafs og veiða fisk handa afkvæminu.’ Þegar unginn tekur að vaxa,
er það ekki nóg, að annað foreldrið dragi björg I bú. Þá stofna
mörgæsirnar „barnaheimili" á (snum, þar sem fullorðnar mörgæs-
ir hafa auga með ungunum, á meðan aðrir afla matar. Með þessarl
skynsamlegu vinnuskiptingu tekst mörgæsinni að afla fæðu handa
öllum ungunum.
Þegar líður að hausti, er unginn nærri fullvaxlnn, og dúnham-
urinn tekur að falla. Innan skamms eru unglingarnir teknir að
bera svip af foreldrum slnum og geta haldið norður á bóginn með
hópnum.
33