Æskan - 01.10.1978, Qupperneq 48

160 120 bM áO 0 ao 120
Utbreiðsla rottunnar og mús-
anna er óhemju mikil og
þessi dýr eru þekkt nærfellt
alls staðar þar sem mannleg
byggð er á jörðunni.
þykir góðu hófi gegna, og
þekkjast því nær um alla
jörðina. Þetta eru orðin ,,hús-
dýr“ en þó ekki beinlínis
þeirrargerðarsem menn hafa
ánægju af. Segja má að mús-
in sé sú snyrtilegri af þessum
ættflokki, og að tala um mús-
ina sem „viðbjóðslegt dýr“ og
að óttast hana er hreinasta
fjarstæða.
Músin er snotur og snyrti-
leg. Hún hleypur, klifrar og
hoppar af mikilli lipurð og
þegar hún að hætti nagdýra
sest upp á afturfæturna til
þess að sleikja sjálfa sig og
snurfusa má segja að hún sé
næstum því aðlaðandi. En
það fólk sem með engu móti
getur yfirunnið viðbjóð sinn á
músinni getur huggað sig við
að eiga þær tilfinningar sam-
eiginlegar með svo stórvax-
inni skepnu sem fílnum. Menn
hafa séð í dýragörðum svo
broslega sjón, að tamdir fílar
hafa titrað um allan kroppinn
við það að fá mús inn í byrgi
Þaö er var\a ástaaöa ttér
aö tara nánar ú\ t iýstngar á
ttúsamús'mni. Taliö er aö hún
hafi fylgt manninum allt frá
fyrstu tímum og hún er þekkt
alls staðar þar sem byggð er á
jörðunni.
Rottan hefur hins vegar
ekki sérlega góð skilyrði til
þess að afla sér vinsælda,
hvorki vegna útlits né lifnað-
arhátta. Hún er einnig þekkt
svo að segja um alla jörðina,
en þannig hefur það ekki allt-
af verið. Það er talið að rottan
eigi uppruna sinn í Persíu, en
hvenær hún kom fyrst til
Evrópu vita menn ekki. Fyrsta
tegundin sem kom var svarta
rottan. Hún breiddist fljótlega
út um alla Evrópu og var þar
einráð fram undir miðja 18.
öld, en þá kom brúna rottan til
sögunnar. Hún kom einnig
upprunalega frá Asíu.
Eftir mikla jarðskjálfta árið
1727 ruddist brúna rottan inn
í Evrópu frá svæðunum við
Kaspíahaf. Þær syntu í þétt-
um hópum yfir Volgu við
Astrakan og breiddust út
mjög hratt vestur á bóginn, og
vitað er að þær komu til Eng-
lands árið 1732 með skipum
frá A.-lndíum. Á Norðurlönd-
um hafa þær verið þekktar
rúmlega 100 ár. Alls staðar
þar sem brúna rottan náði
bólfestu varð sú svarta að
víkja, þar sem hún var burða-
minni, og er hún nú allvíða
útdauð. í hinum nýja heimi
ttetuv ttrúna rottan e\nn\g rutt
sér ttraut og þar hetur sama
sagan endurteklö s'\g meö þá
svörtu.
Rotturnar geta nær alls
staðar nagað sig í gegn, jafn-
vel þykka eikarplanka og
múrveggi. Það er nær
ómögulegt að sleppa við þær.
Græðgi þeirra er takmarka-
laus og þær éta allt sem tönn
á festir. Þær synda og klifra
afbragðsvel og geta tekið
löng stökk af mikilli ná-
kvæmni. Þær eru ráðkæn og
slungin dýr, sem marka má af
því að máltækið „eins og
gömul rotta“ er oft notað
þegar segja skal að menn séu
lífsreyndir og ráðkænir. Þær
eru mjög algengar í skipum,
og sem kunnugt er trúðu
menn því að þær yfirgæfu
skip sem voru að fara í feigð-
arför.
Mjög undarlegt fyrirbæri er
hinn svonefndi „rottukóng-
ur“, en það er þannig að
margar rottur í hóp eru vaxnar
saman á skottunum þannig
að þær geta ekki losnað hver
frá annarri. Nokkur slík tilfelli
hafa fundist á undanförnum
öldum. Þannig fannst einu
sinni í Þýskalandi slíkur
„rottukóngur" þarsem 27 dýr
voru gróin saman. Menn vita
ekkert, hvernig á að skil-
greina þetta fyrirbæri, en
helst er talið að hér sé um
einhvers konar sjúkdóm að
ræða. Fyrr á öldum sögðu
menn aö rottuV.óoguv'vorv vseu
\ rr\'\ö'\um sWkum ttóp\ meö
guWkórónu á hötöl og stjórn-
aöi þaðan ríki rottanna'.
íkorninn
Til eru ýmsar tegundir af
íkornum dreifðar um meiri-
hluta jarðar nema á norður-
slóðum, og hann hefur ekki
komist til Ástralíu. Litla snyrti-
lega íkornategundin sem
þekkt er á Norðurlöndum er
útbreidd um alla Evrópu og
hluta af Asíu. Hann er stund-
um nefndur „api norðlægari
skóga“, sem er dregið af því
hve hann er keimlíkur apan-
um í kæti og gáska. En hann
er óneitanlega miklu snotrari
að útliti, enda er hann talinn
prýði skóga þar sem hann lif-
ir. íkorninn kann best við sig í