Æskan - 01.12.1992, Page 6

Guðrún Guðlaugsdóttir:
„ÖLL JÓLAFASTAN
VAR EINS OG HEIMREIÐ"
SITT LÍTIÐ AF HVERJU UM JÓL OG JÓLASIÐI
Undanfarið hefur ekki verið
jólalegt um að litast. Það er
auð jörð og hlýindi dag eft-
ir dag. En skammdegið er samt við
sig og minnir á hver hinn raunveru-
legi árstími er og boðskapur að-
ventuljósanna er augljós, það eru að
koma jól.
Jólaljósið á sér langa sögu. Líkt
og krossmarkið verndaði mennina
gegn hættum jólanæturinnar í gamla
daga, þá verndaði Ijósið mennina frá
öllu illu innanhúss. Jólanóttin hefur
löngum verið helgasta stund ársins
í vitund manna. Lengi vel var það
siður á jólunum að kveikja Ijós um
allan bæinn svo hvergi bæri skugga
á. Það hefur kostað mikið vafstur
þegar ekki var annað til Ijósa en
lýsiskolur og heimagerð tólgarkerti.
Sumir létu Ijós lifa í bænum alla jóla-
nóttina a.m.k. í baðstofunni.
Aðventuljósin, sem lýsa upp
gluggana í skammdegínu, eru ný-
legt fyrirbæri hér; varla eru meira en
tuttugu ár síðan þau fóru að tíðkast.
Margir jólasiðir okkar eru komnir frá
Danmörku en þangað bárust þeir
frá Þýskalandi. Mikið af jólasiðum
má reyndar rekja til Nikulásar helga,
svo sem jólagjafirnar. Nikulás fædd-
ist í borginni Patara á strönd Mið-
jarðarhafsins, sonur auðugs kaup-
manns. Jólagjafirnar eiga upptök sín
í því að Nikulás gaf fátækum aðals-
manni, sem átti þrjár dætur, gullpen-
inga til þess að greiða fyrir þær
heimanmund svo þær gætu gift sig.
Þetta voru fyrstu góðverk Nikulásar
en ekki þau síðustu. Hann er vernd-
arengill allra barna og fjölda annarra
að auki.
Það er annars fróðlegt að sjá
hversu siðir og venjur breytast, hægt
og hægt, án þess að við veitum því
sérstaka athygli. Ef við hins vegar
stöldrum við og lítum til baka þá eru
breytingarnar augljósar. Allir kann-
ast við kvæði Ftagnars Jóhannes-
sonar: „Nú er Gunna á nýju skón-
um“ o.s.frv. Þetta kvæði er líklega
ort um 1950. Ýmislegt, sem þar er
getið um, hefurtímans tönn nartað
töluvert í. Þarsegir m.a.
Pabbienníógnarbasli
d með flibbann sinn:
„Fljótur Siggi, finndu snöggvast
flibbahnappinn minn."
Þeir eru vafalaust æði margir í
þessu landi nú sem ekki muna eftir
þegar menn notuðu lausa flibba sem
þeir hnepptu saman með flibba-
hnappi. [ fimmta erindi kvæðisins er
talað um að kertin standi á grænum
greinum, gul og rauð og blá. Það er
orðið langt síðan hætt var að hafa
kerti á jólatrjám. Enda líka eins gott
því af þessu tiltæki stafaði mikil eld-
hætta og marga eldsvoða mátti rekja
til þess siðar. En við getum trútt um
talað, fólkið þá hafði ekki jólaljósa-
samstæður eins og við og sumt ekki
einu sinni rafmagn.
Á öðrum stað í kvæðinu segir:
Loksins hringja kirkjuklukkur
kvöldsins helgi inn,
á aftansöng í útvarpinu
allir hlusta um sinn.
Þetta atriði orkar líka tvímælis í
dag. Nú eru komnar margar útvarps-
stöðvar og vonandi að fólk geti orð-
ið sammála um hverja þeirra fjöl-
skyldan á að hlusta á, ef þær útvarpa
allar dagskrá á aðfangadagskvöld.
Svo er líka sjónvarpið mætt til leiks
síðan þetta var ort.
Eitt og annað heldur þó sínu fulla
gildi, svo sem klæðnaður krakkanna:
Núer Gunnadnýjuskónum,
nú eru ab koma jól,
Siggierúsíbumbuxum,
Solla ú blúum kjól.
Hugarástand kisu, sem finnur
lokkandi ilm úr eldhúsinu er líkast
til óbreytturvið slíkar aðstæður. In-
dæla steikin hennar mömmu, svunt-
an hennar og mjallahvíti dúkurinn,
allt er þetta í góðu gengi í dag, að
ekki sé talað um jólatréð og böggl-
ana sem víst hefur ekki fækkað í dag-
anna rás.
f kvæði Ragnars Jóhannessonar
ríkir sú gleði og kæti sem alla lang-
ar til að finna hjá sjálfum sér og öðr-
um á jólunum. Þrátt fyrir mikið
eymdarbasl sem íslendingar bjuggu
6 Æ S K A N