Árbók (Kristilegt bókmenntafélag) - 01.01.1937, Blaðsíða 26

GANGUR TUNGLS OG SÓLAR Á ÍSLANDI.
í þriöja dálki hvers mánaöar, sem hefir yfirskriftina »T. í h.« (tungl í
hásuöri), og í töblunni á blaösíöu (17) er sýnt, hvað klukkan er eftir íslenzk-
um miötíma, þegar tungliö og sólin eru í hásuðri í Reykjavík. En vilji
menn vita, hvaö klukkan sé eftir íslenzkum miötíma, þegar tungliö eöa sólin
eru í hásuöri á öörum stööum á íslandi, þá veröa menn aö gera svo nefnda
»lengdarleiðréttíngu« á Reykjavíkurtölunni. Verður hún — 4 mínútur fyrir
hverí lengdarstig, sem staðurinn liggur austar en Reykjavík, og -f- 4 mín.
fyrir hvert lengdarstig, sem staöurinn liggur vestar en Reykjavík. T. d. er
Raufarhöfn um sex lengdarstigum austar en Reykjavík; lengdarleiðréttingin
þar er þá — 24 mín., og 5. júlí er sól í hásuöri frá Raufarhöfn þess vegna
kl. 12 08. (12 32 — 0 24 = 12 08). Flatey á Breiöafirði liggur einu lengdarstigi
vestar en Reykjavík og lengdarleiðréttingin er þar 4 mín. 1. febrúar er því
tungl í hásuðri frá Flatey kl. 1 25 e. m. (1 21 + 0 04 = 1 25).
Sólargangurinn í Reykjavík er tilgreindur í almanakinu hvern miövikudag.
Sólargangurinn er talinn frá sólaruppkomu (su.), þá er miöja sólar sést koma
upp fyrir láréttan sjóndeildarhring, og til sólarlags (sl.) þá er sólmiöjan sést
fara niöur fyrir sjóndeildíirhringinn. Til þess aö finna sólarganginn annar-
staöar á landinu, þarf aö gera lengdarleiöréttingu á Reykj&víkurtölunni á sama
hátt sem viö sól eöa tungl í hásuöri, en auk þess breiddarleiðréttingu.
BreiddarleiÖréttingin fer eigi aö eins eftir breiddarstigi staöarins, heldur
er hún einnig komin undir sólarganginum í Reykjavík. í eftirfarandi töblu er
sýnd breiddarleiörétting fyrir hvert hálft stig, noröar og sunnar en Reykjavík,
þegar sólargangurinn í Rvík stendur á heilli stundu. Leiöréttingin er pósitíf
( + ), þegar sólargangur lengist vegna hennar, en negatíf (—), þegar sólar-
gangurinn styttist. Breiddarleiörétting töblunnar er því lögö viö tíma sólar-
lagsins í Rvík, en dregin frá sólaruppkomutímanum. Sé breiddarleiöréttingin
negatíf ( —), verður aö taka forteikniö til greina.
Dæmi: Sólargangur 27. apríl á Raufarhöfn, sem er 6 stigum austar og 2'/2
stigi noröar en Rvík.
Þenna dag er sólargangur í Reykjavík 16 st. 15 mín. Breiddarleiðrétting
töblunnar fyrir 2V2 stig noröur og sólargang 16 st. er +- 16 mín., en fyrir
17 st. -f 23 mín. og fyrir 16 st. 15 mín. veröur breiddarleiðréttingin því +
18 mín. Lengdarleiöréttingin er — 24 mín.
í Reykjavík...............su. 4 19 sl. 8 34
Breiddarleiörétting . . — 18 +18
Lengdarleiörétting . . — 24__________— 24
Á Raufarhöfn..............su. 3 37 sl. 8 28
Atinað dæmi: Sólargangur 9. nóv. í Flatey á Breiöafiröi, sem er 1 stigi
vestar og l*/4 stigi norðar en Rvík. Sólargangur í Reykjavík er 7 st. 6 mín.
í Reykjavík...............su. 8 38 sl. 3 44
Breiddarleiörétting . . +10 — 10
Lengdarleiörétting . +4 + 4
í Flatey..................su. 8 52 sl. 3 38
(22)