Heimilisblaðið - 01.01.1949, Side 16

14
HEIMILISBLAÐIÐ
Loftknúin aflvél
Á RIÐ 1827 varði skozki prest-
urinn Robert Stirling meg-
inliluta frístunda sinna til
slarfs, sem fáir starfsbræðra
lians befðu látið sér detta í !iug
að fást við. Milli þess sem liann
skrifaði prédikanir sínar og
lieimsótti fátækl fólk og sjúkt
í sókn sinni, vann liann að vél-
inni sinni með James, bróður
sínum.
Fimmtíu ár voru þegar liðin
frá því, að landi lians, James
Watt, fann upp gufuvélina, sem
nú hafði hrundið af stað bylt-
ingu í iðnaðar- og samgöngu-
málum. Robert Stirling Iiafði
tekizt á hendur að smíða vél,
sem gengi fyrir lofti í slað gufu.
Hann leit svo á, að það væri
mögulegt, þar eð loft þendist
út við liita, og. lilyti því að
geta knúið bulluna. Árangur
þessarar viðleitni þeirra bræðra
varð vél, sem þeir nefndu:
Heitaloftsvél Stirlings.. 1 stuttu
máli sagt var vél þessi þannig,
að í tveimur strokkum léku
bullur, sem tengdar voru við
sveifarás, er sneri kasthjóli. 1
nýrri gerðum af vélinni er ann-
ar strokkurinn liafður inni í
liinurn, þar eð liitt fyrirkomu-
lagið krafðist meira rúms. Vélin
HEITALOFTSVÉL STIKLINGS
Ww. „heilt hólf“. 7.. bullan, sern
hreyfir vélina. Vk. „kalt hólf“. P.
loftbulla. B. brennari.
vann svo sem hér segir: 1) Loft-
inu er þjappað saman í „köldu
hó!fi“ í kaldari enda strokks-
ins. 2) Bulla ýtir loftinu inn
í „lieitt liólf“ í liinum enda
strokksins, og er það liitað þar
geysilega mikið með brennara,
sem ér utanvert við strokkinn.
3) Loftið þenst út og þrýstir
á bulluna í liinum strokknum.
4) Loftið er kæll og leitt aftur
inn í kalda hólfið, en þar hefst
liringrásin aftur.
Bræðrunum var Ijóst, að til
þessa þurfti óhæfilega mikið
eldsneyti, þar eð liita þurfti
kalda loftið upp uni mörg
liundruð stig. Þeim tókst að
spara nokkuð með því að klæða
stóra strokkinn innan með
þunnuin blikkplötum milli
kalda og lieita endans. Þar eð
plöturnar leiddu ágætlega liita
og hitaflötur þeirra var stór,
liitnuðu þær, er lieita loftið
lék um þær, og gátu því liitað
kælda loftið að nokkru, er því
var þrýst aftur inn í heita end-
ann.
En þrátt fyrir þessar endur-
bætur fór svo, að afköst vélar-
innar reyndust of lítil, er mið-
að var við stærð hennar, þyngd
og eldsneytisþörf, og litu menn
því á liana sem gagnslausan
hlut í rúm hundrað ár.
En nú, á árunum eftir síðari
heimsstyrjöldina, hefur heita-
loftsvélinni verið veitt mikil
athygli. Philips-útvarpsverk-
smiðjurnar í Hollandi höfðu
unnið að endurbótum á henni
áður en Þjóðverjar hernámu
landið, og lialda nú því starfi
ósleitilega áfram, Einnig er
mikið kapp lagt á hið sama
í Englandi og Bandaríkjunum.
1 stað blikkplatna Stirlings er
nú undinn grannur stálþráður
innan í strokkinn, og þar eð
liitaflötur hans er geysistór,
geymir hann liita ótrúlega vel