Heimilisblaðið - 01.01.1949, Blaðsíða 18

16
HEIMILISBLAÐIÐ
ALDARHÁTTUR
Svo segir í Fjallkonunni fyrir
63 árum síðan:
„Verstu ókostir þessarar ald-
ar eru: liræsni og yfirdreps-
skapur, flærð og undirhyggja,
uppgerð og tilgerð, gorl og
smjaður, rógur og bakmælgi,
ólireinskilni og lygi, eða í einu
orði -— ódrengskapur. Lands-
lögin lielga liræsni og yfirdreps-
skap, og liver sá maður, sem
er svo hreinskilinn að segja t. d.,
að hann eigi geti Jjýðzt sumar
gamlar trúarkreddur eða
kirkjulæti, er sakaður um goð-
gá og annað hvort kúgaður til
að hræsna og játa það með vör-
unum, er fjarst er hans hug
og hjarta, eða sviftur borgara-
legum réttindum. Samvizkur
manna verða ekki settar í
f jötra; en með lögum má neyða
menn til að tala og hreyta móti
samvizkunni og betri vitund.
Prestar vorir vinna allir eið að
því, að prédika og kenna krist-
indóminn samhljóða játningar-
hókum lútherskrar trúar. Hve
margir þeirra ætli trúi bókstaj-
lega öllum þeim kredduritum
eða bimíunni allri saman?
Sannfæririg manna í trúarefn-
um er bæld niður og kæfð svo
sem unnt er; þar af sprettur
trúleysi og heiðindómur, svo að
menn fara að trúa á náttúruna
og peninga, eða mátt sinn og
megin, og fylgir þar með eitr-
uð siðspilling, sem nærri má
geta. Trúleysi og siðleysi fylg-
ist jafnan að; það sjáum vér
bæði af sögu mannkynsins og
af dæmum þeirra trúníðinga,
sem hér á landi eru alræmdir.
Margir menn gylla sig svo
fyrir almenningi, að þeir sýn-
ast vera sómamenn, þótt |>eir
séu mestu óþokkar og ódrengir.
Sumir gera flest sín fyrirtæki
með flærð og undirróðri, og
hætta eigi fyrr en þeir Iiafa
komið svo ár sinni fyrir borð,
að þeir alls ómaklegir eru tekn-
ir fram yfir nýta og góða nienn.
Þessir menn senda sína snakka
og loftungur í allar áttir; þeir
spara ekkert til að víðfrægja
sína dýrð, og ef þeir eigi eru
skrifandi sjálfir, kaupa þeir
smádrengi til að skrifa lof um
sig og verk sín í blöðin. Varla
kennir svo hók út, að hún sé
ekki annað tveggja rifin öll í
sundur af ritdómara sem engu
nýt, eða yfirausin feykilegu lofi.
Þetta er aRt gert fvrir mútur
eða fyrir vináttu sakir eða hat-
urs við liöfund eða útgefanda.
Er ])ví ekki að marka ritdóma
þá suma, er koma í blöðunum.
Palladómar lærðra nianna og
embættismanna um bækur þær,
sem út koma, eru flestir á einn
veg, að engar bækur eða rit séu
nokkuru nýt nema þeir séu liöf-
undar þeirra sjálfir. Þessum
sleggjudómum kasta þeir fram
ástæðulaust — en fæstir þeirra
nenna sjálfir að skrifa nokkurt
orð til að fræða almenning.
Þykir hægra að móka í legu-
bekkjum sínum og tala einung-
'is 2—3 einbættisleg orð á dag.
Þeir eru ólíkir íslenzkum em-
bættismönnum á 18. öld, er
lögðu allt kapp á að mennta
alþýðu (Eggert Ólofsson, Ólaf-
ur Stephensen og Magnús
Stephensen). Dugandi embætt-
ismenn eru enn til, en þeirra
gætir varla í margnum; slóð-
arnir eru miklu fleiri“.
Fjallkonan, 27. febr. 1885.
LlKAMLEG OG ANDLEG
VINNA
Ekki er til að hugsa að fá
nú mann til að aka vagni eða
gera annað liandtak fyrir minna
en 35—50 aura um klukku-
stundina og oft liafa menn ekki
viljdS vinna fvrir það, en fengið
1—2 krónur um klukkustund.
Þetta er nú líkamlega vinn-
an. En andleg vinna er borguð
hér við almannastofnanir með
30—90 aurum.
Menntaskólinn, stýrimanna-
skólinn, verzlunarskólinn og
iðnmannaskólinn greiða fyrir
kennslu 90 aura um klst., barna-
skólinn 50—75 aura, og kvenna-
skólinn 50 aura rim klst. En
svo mega kennararnir auk þess
leiðrétta stíla fyrir ekkert,
stundum klukkustundum sam-
an á dag.
Það er ekkert vit í þessu.
Stjórjiendur þessara almanna-
stofnana ættu að fyrirverða sig
fyrir það.